مجله مدیریت بهداشت و درمان
سال ششم شماره 1 (پیاپی 15، بهار 1394)

دستیابی به رشد مناسب و شناخت عوامل موثر بر آن همواره از مهم ترین موضوعات قابل طرح در هر اقتصادی است. مطالعات جدید بیانگر تاثیر بالای سرمایه سلامت، مخارج بهداشتی وآموزشی بر رشد اقتصادی است که با وارد نمودن آن به توابع رشد می توان اثرات مستقیم وغیر مستقیم آن بر سطح بهره وری نیروی کار را اندازه گیری نمود لیکن مطالعات گذشته نقش سرمایه انسانی در رشد اقتصادی را بیشتر از طریق تاکید بر آموزش بیان داشته اند. در این راستا پژوهش حاضر به بررسی تاثیر مخارج بهداشتی وسرمایه سلامت بر رشد اقتصادی، در استان های ایران پرداخته است.
روش پژوهش: در این تحقیق با بکارگیری تکنیک داده های ترکیبی استان های کشور در دوره ی 90 - 1379 تاثیر متغیرهای رشد مخارج سلامت خانوار، رشد سرمایه سلامت و رشد هزینه های آموزشی خانوار در کنار رشد سرمایه گذاری عمرانی دولت در قالب مدل های رشد درون زا بر رشد اقتصادی استان ها آزمون شده است.
نتایج نشان دهنده آن است که موجودی سلامت استان ها با ضریب 342/0، بودجه عمرانی دولت با ضریب 2344/0، مخارج بهداشتی با ضریب 0997/0 و مخارج آموزشی خانوار با ضریب 032/0 بر رشد اقتصادی استان ها تاثیر گذار است.
معنادار بودن ضرائب بیان کننده نقش مهم سلامت در رشد اقتصادی استان های کشور است که افزایش هرینه ها و سطح سلامت استان ها می تواند رشد اقتصادی کشور واستان ها را بهبود بخشد.

وضعیت سلامتی کودکان نشان دهنده وضعیت پیشرفت و رفاه یک جامعه است. هدف مطالعه حاضر ارزیابی برنامه مراقبت های ادغام یافته کودک سالم در مراکز بهداشتی درمانی شهری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی می باشد.
روش پژوهش: جامعه مورد بررسی در این مطالعه مقطعی شامل مراکز بهداشتی درمانی شهری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی (92-1391) بود. 160 نفر از ارائه دهندگان و 200 نفر از گیرندگان خدمت وارد مطالعه شدند. داده ها با استفاده از چک لیست استاندارد وزارت بهداشت جمع آوری گردید و با روش های توصیفی و آزمون T تجزیه و تحلیل شد.
اکثر ریز فرآیندها)ثبت اطلاعات، ارزیابی و طبقه بندی، توصیه ها و اقدامات، مشاوره با مادر، آموزش کارکنان، دستورالعمل ها و موادآموزشی، آگاهی و رضایت گیرنده خدمت) در سال 1392 نسبت به سال 1391 افزایش داشته و لیکن این افزایش فقط در آموزش کارکنان از نظر آماری معنی دار بوده است (5/0 ± 4/0 در سال 91 و 4/0 ± 6/0 در سال 92، 004/0 =p). هم چنین نمره ریز فرآیند داروها و مکمل ها در سال دوم کاهش معنی داری نشان داد (5/0 ± 7/3 در سال 91 و 1/1 ± 1/3 در سال 92، 001/0 >p).
نتایج حاصله بیانگر عملکرد مطلوب کارکنان بهداشتی در برنامه مراقبت های ادغام یافته کودک سالم می باشد. هم چنین در مواردی نظیر مشاوره با مادر، آموزش کارکنان و آگاهی گیرنده خدمت ضعف بیشتری مشاهده شد. با عنایت به اهمیت کیفیت مراقبت و تشخیص به موقع مشکلات کودکان و لزوم ارائه آگاهی لازم به والدین، انجام مداخلات موثر در این خصوص ضروری بنظر می رسد.

خطا در اخذ شرح حال پزشکی اهمیت فراوانی در کیفیت خدمات بالینی مراکز فوریت های پزشکی دارد. با شناسایی علت ریشه ای ایجاد خطا می توان اخذ شرح حال را بهبود بخشید. هدف این مطالعه تحلیل علل خطای اخذ شرح حال پزشکی از بیمار در مراکز اورژانس پیش بیمارستانی کردکوی بود.
روش پژوهش: این مطالعه توصیفی، ترکیب کمی کیفی بود که در سال 1393 به روش تحلیل حالات و اثرات خطا انجام شد. جامعه پژوهش 19 نفر از کارکنان مراکز فوریت های پزشکی اورژانس کردکوی بود که به روش نمونه گیری در دسترس وارد مطالعه شدند. ابزار مطالعه پرسشنامه تعیین اولویت خطا و کار برگ (Failure Mode and Effect Analysis) FMEA بود. اطلاعات پژوهش به شیوه مصاحبه گروهی و تشکیل جلسات تیم FMEA به فاصله ی زمانی هر 14 روز گردآوری شد. تجزیه و تحلیل آمار با استفاده از آمار توصیفی میانگین و درصد و تعیین عدد اولویت ریسک خط RPN (Risk Priority Number) بود که با پذیرش خطا در سطح بالای 125 اولویت بندی و پیشنهاد راه کار انجام شد. قابلیت اطمینان مطالعه 87.5 درصد بود.
علل خطا در اخذ شرح حال از بیمار در 8 علت شامل فقدان دانش کافی، کمبود توانایی در ساختاربندی شرح حال، عدم توجه، ضعف ارتباط با بیمار، فقدان انگیزه، کمبود امکانات معاینه و زمان کافی، نامناسب بودن محیط دسته بندی شد. پس از احتساب اعداد اولویت ریسک تعداد 5 علت با ریسک بالای 125 شامل فقدان انگیزه (294 =RPN)، عدم توجه (280 =RPN)، کمبود توانایی در ساختاربندی (252 =RPN)، فقدان دانش کافی (242 =RPN)، کمبود زمان (140=RPN) شناسایی شد. علت ریشه ای ایجاد خطا بر حسب فراوانی مربوط به خطاهای انسانی (6 خطا)، سازمانی (5 خطا) و تجهیزات (3 خطا) بود. بیشترین علت ایجاد خطا در سه حوزه فوق مربوط به فقدان انگیزه (294 =RPN) بود.
علل مختلفی در اخذ شرح حال پزشکی با کیفیت پایین نقش دارد که خطا انسانی مهم ترین علت آن بود. تامین آموزش، برنامه ریزی مدون و توسعه و ارتقا وضعیت کارکنان می تواند ضمن افزایش انگیزه فعالیت، در بهبود اخذ شرح حال و ارائه سایر خدمات بالینی موثر باشد.

شاخص های کلیدی عملکرد، رفتارها را به طرف دستیابی به اهداف اولویت بندی می کنند. انتخاب آن نیازمند راهبردی است که از قضاوت های فردی و ذهنی دور بماند که تکنیک های تصمیم گیری چند متغیره این امر را تسهیل می کند.
روش پژوهش: مطالعه به روش توصیفی تحلیلی و مقطعی، در سال 1393 انجام گرفت. جامعه مطالعه مدیران ارشد و میانی بیمارستان های منتخب و معاونت توسعه و مدیریت منابع دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بود. ابزار مطالعه چک لیستی مشتمل بر 32 شاخص کلیدی عملکرد نیروی انسانی بود که روایی آن به تایید رسید. داده ها با استفاده از نرم افزارهای تاپسیس 2012 و اکسپرت چویز 11 تحلیل شد.
بیشترین وزن مربوط به معیار مطابقت با اهداف با امتیاز225/0 بوده است. بیشترین اهمیت نسبی شاخص ها مربوط به سرانه ساعت آموزش های برگزار شده (128/0) و پس از آن سرانه مرخصی استحقاقی (113/0)، درصد پیشنهادات قابل قبول به کل پیشنهادات ارائه شده (092/0)، نرخ شکایات نیروی انسانی ماهانه (091/0) بود.
بکارگیری شاخص های منتخب با نظر به حساسیت و نقش بسزای مدیریت منابع انسانی و با نظر به تعهد منتج از مشارکت، در دستیابی به اهداف استراتژیک هر سازمان از ضروریات است.

رضایت بیمار مهمترین جنبه کیفیت خدمات است و رعایت حقوق بیماران در ارائه خدمات بهداشتی و درمانی امری اجتناب ناپذیر می باشد. برونسپاری خدمات به عنوان یک راه حل بهبود هزینه –اثربخشی در نظام سلامت بسیاری از کشورهای دنیا مطرح است. مطالعه حاضر با هدف بررسی تاثیر برون سپاری بر رضایت مندی و رعایت حقوق بیماران مراجعه کننده به بخش های رادیولوژی بیمارستان های منتخب تهران به انجام رسید.
روش پژوهش: این مطالعه شاهد-موردی در 4 بیمارستان دانشگاهی شهر تهران و با شرکت 377 بیمار انجام گرفت. ابزار مورد استفاده پرسشنامه رضایت مندی بیمار و رعایت حقوق بیمار بود که در سه حیطه پذیرش (3 سوال)، خدمات رادیولوژی (7 سوال) و امکانات بهداشتی - رفاهی (8 سوال) طراحی و در قالب سیستم لیکرت امتیازبندی شد. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS.21 و به کمک آماره های توصیفی و آزمون های تی مستقل و تحلیل واریانس آنوآ صورت پذیرفت.
در حیطه های پذیرش و امکانات بهداشتی- رفاهی میانگین دو مولفه در بیمارستان های برون سپاری شده (57/0±69/2 و 51/0±53/2) بیشتر از بیمارستان های برون سپاری نشده (64/0±47/2 و 61/0±25/2) بود. در بیمارستان های برون سپاری شده و برون سپاری نشده از لحاظ مولفه های پذیرش(942/8=F، 003/0=P) و امکانات بهداشتی رفاهی(773/8=F،003/0=P) تفاوت معنادار وجود داشت.
برونسپاری در بخش رادیولوژی بیمارستانها می تواند به افزایش رضایت بیماران در زمینه های پذیرش و امکانات بهداشتی و رفاهی منجر گردد.

یکی از عوامل کلیدی در ایجاد وفاداری مشتری، کیفیت خدمات است. این مطالعه با هدف تعیین اهمیت نسبی ابعاد کیفیت خدمات سرپایی در پیش بینی وفاداری بیمار در درمانگاه های وابسته به بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در تهران انجام شد.
روش پژوهش: این مطالعه توصیفی - تحلیلی به شیوه مقطعی در سال 1393 انجام شد. نمونه های این مطالعه شامل 477 بیمار بود که به صورت چند مرحله ای و تصادفی از چهار بیمارستان انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده های یک پرسشنامه محقق ساخته شامل 37 آیتم در قالب 8 مولفه کیفیت خدمات سرپایی و 3 آیتم درباره وفاداری بیمار بود که روایی و پایایی آن تایید شد. تحلیل داده ها با استفاده از آزمون های ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره در نرم افزارSPSS.18 انجام شد.
میانگین نمره وفاداری بیماران در این مطالعه 91/3 بود و 67 % بیماران سطح خوبی از وفاداری به بیمارستان داشتند.ادراک از کیفیت خدمات تاثیر مثبت و قوی بر وفاداری بیماران سرپایی داشت و حدود 47 % از واریانس وفاداری بیمار توسط ابعاد کیفیت خدمت تبیین شد. پنج عامل کیفیت (ادراک از هزینه های پرداختی، کیفیت محیط فیزیکی درمانگاه، کیفیت ویزیت پزشک، اطلاعات ارائه شده به بیمار و فرایند تعیین نوبت) تعیین کننده های کلیدی وفاداری بیماران سرپایی در بیمارستان های آموزشی مورد مطالعه بودند.
تجربه بیمار از خدمات سرپایی بیمارستان ها بر متغیرهای پیامد مثل تمایل به استفاده مجدد از خدمات آن بیمارستان یا توصیه آن به دیگران تاثیر قوی دارد. بنابراین بیمارستان ها می توانند با اقدامات بهبود کیفیت بر میزان وفاداری مشتریان خود بیافزایند.

در دنیای اقتصاد که محدودیت منابع وجود دارد استقرار بودجه ریزی عملیاتی در بخش سلامت یک ضرورت اجتناب ناپذیر است و به منظور استفاده بهینه از منابع بودجه ریزی عملیاتی الزامی گردید. تحقیق حاضر با هدف تعیین میزان تاثیر عوامل مدیریتی موثر در استقرار بودجه ریزی عملیاتی در حوزه درمان دانشگاه علوم پزشکی تبریز در سال 1393انجام شد.
روش پژوهش: تحقیق حاضر توصیفی – تحلیلی و بر اساس مدل الماس که از سه عنصر اصلی برنامه ریزی، تحلیل هزینه، مدیریت عملکرد و سه عنصر توانمندساز مدیریت تغییر، نظام پاسخ گویی، نظام انگیزشی و سایر مولفه های مدیریت منابع انسانی، الزامات قانونی انجام گردید. ابزارجمع آوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته در هشت حوزه تخصصی و برای هر حوزه هشت سوال براساس طیف لیکرت تدوین گردید، تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 17 انجام شد و از آزمون های تی تک نمونه و فریدمن استفاده گردید.
تاثیر هر یک عوامل مدیریتی در استقرار بودجه ریزی عملیاتی در حوزه درمان بالاتر از حد متوسط (میانگین 24) بود و اولویت بندی آنها با استفاده از آزمون فریدمن نشان دادکه نظام پاسخ گویی با میانگین رتبه 70/5 در اولویت اول و به ترتیب نظام انگیزشی میانگین 30/5، برنامه ریزی میانگین 89/4، مدیریت تغییر میانگین 81/4، تحلیل هزینه میانگین 31/4، مدیریت عملکرد میانگین 17/4، مدیریت منابع انسانی میانگین 78/3 و الزامات قانونی میانگین85 /3 در اولویت آخر قرار داشتند.
تحقق نظام بودجه ریزی عملیاتی در گرو ساختار برنامه ریزی، مدیریت عملکرد، تحلیل هزینه، مدیریت تغییر، نظام پاسخ گویی، نظام انگیزشی، الزامات قانونی و مدیریت منابع انسانی می باشد. بهره گیری از افراد متخصص و دادن آموزش های لازم به مدیران و کارکنان از اهداف سازمان موثر می باشد.

توجه به سرمایه اجتماعی و نقش آن در سلامت فردی و گروهی درسطوح مختلف، همواره مورد توجه صاحب نظران بوده است، از سویی مطالعات متعدد بیانگر آن است که با افزایش سن، اختلالات روانی افزایش می یابد لذا با توجه به افزایش سریع جمعیت سالمندان، پژوهش حاضر با هدف تعیین سلامت روانی سالمندان و ارتباط آن با سرمایه اجتماعی آنها در شهر تهران در سال 1390 انجام شده است.
روش پژوهش: مطالعه حاضر به روش مقطعی بر روی سالمندان 60 سال و بالاتر ساکن شهر تهران انجام شد. تعداد 535 سالمند نمونه به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها دو پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ-28) و پرسشنامه سرمایه اجتماعی36 سوالی بولن بود. از آمار توصیفی (درصد، میانگین و انحراف معیار) و استنباطی (آزمون همبستگی اسیپرمن، کروسکال والیس و من ویتنی) برای تحلیل داده ها به کمک نرم افزار SPSS18استفاده شده است.
میانگین نمره سرمایه اجتماعی در سالمندان مورد مطالعه 3/74 و میانگین نمره سلامت روان پاسخگویان 9/6 بود. تست های آماری بیانگر وجود همبستگی معناداری بین نمرات سرمایه اجتماعی و هفت مولفه آن با سلامت روانی سالمندان بود (4/0rs=- و001/0p<). هم چنین بین متغیرهای جنسیت، محل تولد، روش تامین مخارج زندگی، منطقه محل سکونت، گروه های سنی، ترتیبات زندگی، درک فرد از وضعیت مالی خود، تحصیلات و سلامت روانی سالمندان رابطه معناداری مشاهده شد.
نتایج نشان دهنده وجود رابطه دو طرفه میان سرمایه اجتماعی و سلامت روانی بود، بنابراین جهت افزایش سطح سلامت سالمندان بایستی به سرمایه اجتماعی بیش از پیش توجه گردد.