فهرست مطالب

نقد کتاب کلام فلسفه عرفان - پیاپی 3-4 (پاییز و زمستان 1393)

فصلنامه نقد کتاب کلام فلسفه عرفان
پیاپی 3-4 (پاییز و زمستان 1393)

  • 304 صفحه، بهای روی جلد: 60,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1394/06/05
  • تعداد عناوین: 33
|
  • مالک شجاعی جشوقانی صفحه 3
  • مالک شجاعی جشوقانی صفحه 5
    علاقه مندان به فلسفه نام دکتر کریم مجتهدی را در این چند دهه اخیر با انتشار کتاب هایی درباره دکارت، کانت و هگل به خاطر دارند. دکتر مجتهدی، استاد ممتاز فلسفه دانشگاه تهران، چهره ماندگار علمی کشور و محقق و مولف برتر سال 1386 در بیست وچهارمین دوره کتاب سال، به سال 1309 در شهر تبریز به دنیا آمد. در هجده سالگی برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت و در دانشگاه سوربن فلسفه خواند. ایشان در 1343 با درجه دکترای فلسفه به ایران بازگشت و از همان زمان در گروه فلسفه دانشگاه تهران مشغول به تدریس شد.در کارنامه دکتر مجتهدی علاوه بر تالیفات فراوان، بیش از چهل مقاله به زبان های فارسی و فرانسوی به چشم می خورد. وی به دلیل حضور مستمر در فضای فلسفه ایرانی در طول 40-50 سال گذشته، حرف ها و نکات قابل توجه بسیاری دارد که شاید این روزها دیگر نتوان به همین سادگی آن ها را یافت.در گفت وگویی که در ادامه می آید، استاد سخنانی را درباره مجله فلسفه (1355)، که اولین مجله تخصصی فلسفه غرب و نقد کتب فلسفی در ایران است، وضعیت شناسی نقد، آموزش، پژوهش و کتب تالیفی و ترجمه ای فلسفه غرب در ایران و تفاوت نقد در فضای اسلامی و نقادی در غرب بیان فرمودند.
    کلیدواژگان: نقد فلسفی، فلسفه نقد، دکتر کریم مجتهدی، مجلات فلسفی، فلسفه تطبیقی
  • سید حسین نصر ترجمه: فرزانه قدمیاری صفحه 16
    در دوره معاصر، وضعیتی در جهان غلبه یافته که یکی از مهم ترین اقتضائات تداوم زندگی بشر، تفاهم در سطح فلسفی است، چراکه در هیچ برهه ای از تاریخ بشر، نیاز برای تفاهم میان ملت ها به اندازه عصر حاضر این گونه شدید احساس نشده است. راه حل خروج از این وضعیت، به تنهایی، نه در شرق یافت می شود و نه در غرب، بلکه در گفت وگو و مفاهمهٔ میان این دو است. برای رسیدن به این مفاهمه باید دست به تطبیق و مقایسه زد. اما پیش از هر مقایسه ای باید از خود پرسید آیا هر تطبیقی ممکن و صحیح است؟ شرایط معناداربودن فلسفهٔ تطبیقی چیست؟ یکی از شروط مهم این است که در فلسفهٔ تطبیقی، مقایسه کننده باید بداند که هر طرف تطبیق بر چه بستری ایستاده اند، و دیگر این که در تطبیق فلسفه غربی و شرقی همواره باید توجه داشت که فلسفهٔ شرقی آمیختگی عمیقی با عرفان، شهود و معنویت دارد. در این مقاله به تفصیل از شرایط معناداری فلسفهٔ تطبیقی بحث خواهد شد.
    کلیدواژگان: فلسفه تطبیقی، متافیزیک شرقی، فلسفه غربی، بستر تفکر، شهود عقلانی، مفاهمه
  • مهدی فدایی مهربانی صفحه 25
    کتاب عرفان و هنر در دورهٔ مدرن، تالیف دکتر شهرام پازوکی، در واقع مجموعهٔ چند مصاحبه با ایشان است که در قالب یک کتاب، انتشارات نشر علم منتشر کرده است.. اگرچه مولف فردی صاحب اعتبار است و دیگر آثار ایشان نیز حکایت از دین جامعهٔ علمی کشور به ایشان دارد، اما نقد هر اثری بر استواری آن خواهد افزود. در خصوص کتاب حاضر، نخست باید گفت نقد کتبی با این اسلوب دشوار است؛ نخستین دشواری این است که کتاب فاقد موضوعی واحد است و از میان بیش از بیست عنوان مصاحبهٔ موجود در کتاب، با بیست موضوع مواجهیم؛ این یعنی یا باید بحثی مطول در باب تک تک بخش های کتاب داشته باشیم که مجال آن در یک مقالهٔ کوتاه نیست، یا به اجمال از آن گذر کنیم. دشواری دیگر نقد این کتاب این است که مجموعه ای از مصاحبه ها است و معمولا بیان شفاهی، به دلیل عدم دقت ذاتی اش کمتر قابل نقد است. با وجود این، همین بیان شفاهی می تواند از نقاط قوت کتاب باشد؛ زیرا گسترهٔ مخاطبان خود را افزایش می دهد. معمولا کتب حکمی و عرفانی ما، برخلاف آثاری که امروزه به عرفان های کاذب مشهور هستند، بیان غامضی دارند و این باعث فاصله گرفتن از این کتاب ها می شود. اما بیان شفاهی طبیعتا فهم پذیرتر است و می تواند مخاطبان بیشتری را جذب کند.
    کلیدواژگان: عرفان، هنر، مدرنیته، فرهنگ، تکنولوژی، بحران معنا
  • قاسم اخوان صفحه 33
    ارزیابی و داوری بین آرا و اندیشه های مختلف درباره مسائل و مطرح کردن راه حل برای برطرف کردن این اختلاف ها از جمله مسائلی است که در سنت فلسفی ما وجود داشته است. کتاب الجمع بین رایی الحکیمین ابونصر فارابی، که به بررسی دیدگاه های افلاطون و ارسطو می پردازد، به نوعی عهده دار چنین چیزی است و کوشیده است با ارزیابی دیدگاه های این دو فیلسوف و داوری درباره آن، به تبیین نقاط اشتراک و اختلاف بین آن ها بپردازد. اثر دیگری که باز هم در همین سنت ارزیابی و داوری بین دیدگاه های مختلف می گنجد محاکمات قطب الدین رازی است که به محاکمه و داوری بین دو شارح اشارات و تنبی هات ابن سینا، یعنی شرح فخرالدین رازی و خواجه نصیرالدین طوسی پرداخته است. از این دو اثر که بگذریم، به آثار دیگری نیز می توان اشاره کرد که در آن ها فلاسفه با نگاهی به آثار و دیدگاه های گذشتگان درباره مسائل مختلف به داوری و ارزیابی دیدگاه ها پرداخته اند و در خلال این تضارب آرا رای و نظر مختار خود را درباره مسئله ای خاص بیان کرده اند، از جمله ملاصدرا در حکمت متعالیه، که از آثار فاخر اسلامی است، در مسائل مختلفی که بیان می کند ضمن بیان دیدگاه ها و آرای مختلفی که درباره هر مسئله موجود است به داوری درباره اندیشه های مختلف می پردازد و سپس در خلال مباحث نظر مختار خود را بیان می کند.
    کلیدواژگان: معرفت شناسی، فیلسوفان اسلامی، نقد فلسفی، عرفان اسلامی، کلام اسلامی، مکتب تفکیک
  • حسن احمدی زاده صفحه 41
    پژوهش در الاهیات و فلسفهٔ قرون وسطا، همچنان در بسیاری از نهادهای آکادمیک، با روش ها و رویکردهای مختلف، دنبال می شود. امروزه در غرب، پژوهش در این عرصه، بسیار تخصصی تر از پیش در جریان است؛ بدین معنا که برخی علاوه بر آشنایی کلی با فلسفهٔ قرون وسطا، خود را به عنوان متخصص در آرای متفکر یا مکتب خاصی در قرون وسطا نیز نشان داده اند. در این میان، حتی برخی محققان را می بینیم که به عنوان متخصص در بخش خاصی از آرای یک متفکر قرون وسطایی، تخصص دارند. به طور خلاصه، تنوع گرایش ها، روش ها و رویکردهای مختلف در قرون وسطاپژوهی، عرصهٔ تحقیق در این حوزه را بسیار گسترده تر از پیش کرده است. جان مارنبن در فلسفهٔ قرون وسطا، که از قرن ششم پیش از میلاد تا اندکی پس از مرگ سوآرز در اوایل قرن هفدهم را دربرمی گیرد، تلاش کرده است با بهره گیری از محققان مختلف در فلسفهٔ قرون وسطا و رویکردهای مختلف ایشان، مجموعهٔ مفیدی برای دوستداران این حوزه فراهم آورد. در جستار حاضر، با مروری کلی بر این اثر، به اندک کاستی های ظاهری و محتوایی آن نیز اشاره خواهیم کرد.
    کلیدواژگان: قرون وسطا، فلسفه، الاهیات، فلسفهٔ اسلامی، مسیحیت
  • بهنام اکبری صفحه 51
    نگاهی که در کشور ما به مقالهٔ انتقادی وجود دارد عموما این نگاه است که چنین مقاله ای باید صرفا انگشت بر ضعف های اثر بگذارد و فقط یادآور هر کژی و خطایی شود که در آن می بیند. اما نقد و نقادی این نیست و این رای به صواب نزدیک تر است که نقادی کاوشی است دوسویه؛ از سویی کندوکاوی در باب فهم اثر و درک و دریافت و گوارش آن است که به گمانم این وجه پررنگ تر نقادی است و به طور معمول آن را نادیده می گیرند و فقط به جنبهٔ دوم نقد می پردازند؛ از سوی دیگر، یافتن لغزش ها و ارائهٔ بینشی است که ممکن است با بینش نگارندهٔ متن مورد بحث متفاوت باشد؛ گو این که باید گفت نقد متنی فلسفی نقد از ایستار و نگره ای متفاوت است، نه بدین معنا که ایستاری که نقد می شود خطا است، بلکه صرفا ذکر این نکته است که آن نگرش تفاوت هایی گاه جزئی و گاه بنیادین با نگرش فرد منتقد دارد. در این جستار خواهم کوشید این دوسویهٔ نقادی را مد نظر قرار دهم و بر این طریق گام نهم؛ یعنی نخست مطالبی مختصر با هدف نشان دادن روش اثر و صورت آن و شرح کوتاهی از آن خواهد آمد و نیز درک و استنباط خود را از این اثر ارائه می کنم و سپس در بخش دوم نقاط قوت آن را نشان خواهم داد. در پایان، در بخش سوم، خواهم کوشید نکاتی را، برخاسته از سویهٔ سلبی کار نقادی یادآور شوم؛ چراکه اگر ما در وهلهٔ نخست به درک و فهم اثری دست نیابیم سخن از تایید کردن یا نکردن بخشی از اثر یا کل آن امری ناپذیرفتنی و وهمی خواهد بود.
    کلیدواژگان: فیلون اسکندرانی، فلسفه دین، فلسفه قرون وسطی، نقد فلسفی، ادیان ابراهیمی
  • رضا گندمی نصرآبادی صفحه 63
    نقد های ناقد محترم متوجه موارد زیر است:1-ضرورت توضیح بیشتر درباره عنوان فلسفه دینی و مشخصه های فیلسوف دینی؛2-ساختار کتاب؛3- محوریت لوگوس؛4- اکتفا به نقل دیدگاه شارحان و مفسران فیلون و عدم اظهار نظر نگارنده؛5- دلیل توجه بیش از حد به اسپینوزا؛6- عدم دقت در ضبط اعلام پرکاربرد؛7- نحوه ارجاع به رساله های فیلون؛8-عدم ذکر علائم سجاوندب نظیر ویرگول و غیره 9-عدم دقت در نقل قولی که در پی نوشت صفحه22از دهخدا صورت گرفته است و نیز بی دقتی در معادل یابی یک کلید واژه.نگارنده ضمن پذیرفتن نقد ناقد محترم در مورد اخیر،در خصوص موارد هشتگانه دیگر ملاحظاتی دارد که شاید ذکر آنها خالی از فایده نباشد.
  • تازه های نشر فارسی
    هاجرخاتون قدمی صفحه 66
  • امیر صائمی صفحه 67
    در پی خبر اعطای مدال فیلدز به خانم مریم میزاخانی،همکاران من در پژوهشکدهٔ ریاضیات پژوهشگاه دانش های بنیادی دست به انجام تحقیقی درباره وضعیت پژوهشی ریاضی در ایران زده اند. هدف این تحقیق،از جمله، بررسی این پرسش بود که چه نسبتی میان پیشرفت ریاضیات در ایران با موفقیت چشم گیر یک ایرانی خارج از کشور در ریاضیات وجود دارد. وقتی از انجام گرفتن این تحقیق مطلع شدم، به نظرم رسید که جای چنین تحقیقی دربارهٔ وضعیت آکادمیک فلسفه در ایران خالی است. این پژوهش گامی در جهت چنین هدفی است.
    کلیدواژگان: وضعیت فلسفه، پژوهش دانشگاهی، مطالعه تطبیقی، ایران معاصر، آسیب ها
  • ابوالفضل مرشدی صفحه 81
    در این مقاله به آرای پیتر برگر، یکی از برجسته ترین جامعه شناسان دین در عصر حاضر،در زمینه رابطه الهیات و جامعه شناسی و الزامات جامعه شناسی برای الهیات پرداخته می شود. وی بر اساس نگاه برساخت گرایان هاجتماعی، دین را نوعی فراافکندن معانی ذهنی بشری به جهان خارج برای ایجاد جهانی مقدس و معنادار می داند. این فراافکنی ریشه در زیرساخت های ویژه ای از تاریخ بشری دارد.بنابراین،برگر چالش جامعه شناسی برای الهیات را این می داند که این رشته- در ادامه رشته تاریخ و روان شناسی- دین را به گرداب تمام عیار نسبی شدن فرو برده است و آن را به جهانی در میان جهان های بسیار تبدیل کرده است؛ به ویژه جامعه شناسی دینامیک اجتماعی ساخته شدن سنت های دینی را نشان داده، از این طریق ماهیت تاریخی و ساختگی آن ها را آشکار کرده است. با این حال، وی معتقد است جامعه شناسی همزمان فرصت هایی را نیز برای الهیات به وجود آورده است؛ چراکه نسبی شدن را به منتهای نتایج منطقی خود می رساند و معرفت های برآمده از عصر مدرن، از جمله خود جامعه شناسی، را نیز نسبی می کند. بدین ترتیب، جامعه شناسی نشان می دهد که ما در وضعیتی متکثر زندگی می کنیم که آگاهی سکولارفقط یکی از صورت های آگاهی ماست و به موازات آن می توان از آگاهی دینی و ایمان دفاع کرد. در این جاست که برگر جا را برای الهیات، به عنوان معرفتی که در جست وجوی «نشانه های تعالی» است، باز می بیند. برگر چنین روشی را ترفندی علیه فوئرباخ می داند؛ یعنی فوئرباخ الهیات را به انسان شناسی تقلیل داد و در این جا دوباره انسان شناسی به الهیات منتهی می شود. با این حال، برگر بر همزیستی دو «چارچوب مرجع» جامعه شناسی و الهیات تاکید می کند. بدین ترتیب، چیزی که در یک چارچوب مرجع به عنوان یک فراافکنی انسانی ظاهر می شود، در چارچوب مرجع دیگر به عنوان بازتاب واقعیت های الهی ظاهر می شود.اما وی تاکید می کند که فقط «الهیات استقرایی»، یعنی فرآیند دینی اندیشه که با واقعیت های تجربه انسان آغاز می کند، است که می تواندنشانه های تعالی در عصر مدرن را کشف کند.وی از «حالت های نمونه ای انسانی» سخن می گوید که تشکیل دهنده نشانه های تعالی در زندگی روزمره هستند، از جمله نظم، بازی، امید، نفرین، و شوخی.
    کلیدواژگان: الهیات، جامعه شناسی، علم و دین، آگاهی مدرن، متکثرشدن، الهیات استقرایی
  • علیرضا منصوری صفحه 97
    انتشار ویرایش چهارم از کتاب ساختار انقلاب های علمی توماس کوهن، به مناسبت پنجاهمین سالگرد انتشارش، با مقدمهٔ ایان هکینگ، ضرورت پرداختن به سهم مهم وی در سنت فلسفهٔ علم معاصر و اشارات و تنبی هاتی در باب انتساب برخی ایده ها به وی را دو چندان می کند؛ علی رغم رواج اصطلاحات و تعابیر و تاثیراتی که وی بر ذهن و زبان جامعهٔ علمی ما گذاشته، و هکینگ هم در مقدمهٔ جدیدی که بر کتاب نوشته به آن اشاره کرده، برخی بدفهمی ها و اسطوره سازی ها نیز راجع به وی صورت گرفته است. در این جا سخن خود را در چهار محور عمده، که از رایج ترین خوانش های نادرست از فلسفهٔ وی است، پیش می برم: یکی اهمیت نظریهٔ گشتالت در اعتقاد وی به ناپیوستگی در تاریخ علم؛ و دیگری تاکید بر این که وی برون گراست؛ و سوم این که دیدگاه معرفت شناسانهٔ وی به غایت اصیل و انقلابی است و درنهایت قرائت تجویزی یا توصیفی از اندیشه های کوهن.
    کلیدواژگان: توماس کوهن، ساختار انقلاب های علمی، ترجمه های فارسی، روش شناسی تفاسیر
  • محمود هدایت افزا صفحه 107
    طرح احیای آثار حکمای ایرانی، ایده ای بود که روح آن را هانری کربن در برخی اساتید معاصر دمید. استاد آشتیانی نیز تحت تاثیر همین نگاه به تحقیق در کتب و رسائل بسیاری از حکمای چهار قرن اخیر پرداخت و مجموعهٔ چهارجلدی منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران را تالیف کرد. او علی رغم درخواست کربن، مبتنی بر تصحیح و چاپ بی کم وکاست آثار فیلسوفان شامخ آن چنان که کربن با کمک سید حسین نصر در گردآوری مجموعه مصنفات شیخ اشراق عمل کرد صرف چاپ آثار را چندان مفید نمی دانست. به باور وی، آرای گذشتگان ضمن تصحیح و چاپ، باید تحلیل، نقد و داوری شود و میزان اهمیت هر متفکر و تاثیر و تاثرات میان فیلسوفان برای خواننده روشن شود. اما نگارنده با تامل فراوان در این اثر سترگ و مطالب متنوع آن دریافت که غایت آشتیانی از این نقد و نظرها، دست کم در مقام عمل، امر دیگری بوده است؛ و آن، مقایسهٔ آثار هر فیلسوف با آرای ملاصدرا است. در این نوشتار نشان داده شده که استاد معاصر، پاره ای از نظرات فیلسوفان غیرصدرایی را در آرای ملاصدرا هضم می کند و در بیشتر موارد بدون همدلی و توجه لازم به بستر معرفتی متفکران مورد بحث نظرات ایشان را با ذکر دلایلی بر پایهٔ مبانی صدرایی یا حتی بدون دلیل و صرف بیانات شعاری، نقد و جرح می کند. ثمرهٔ چنین عملکردی برای بیشتر مخاطبان تالیف سترگ آشتیانی، بی مبالاتی به آثار متفکران غیرصدرایی و غفلت از سفره های رنگارنگ فیلسوفان شیعی چهار سدهٔ اخیر است.
    کلیدواژگان: آشتیانی، ملاصدرا، ناقدان فلسفهٔ صدرایی، میرداماد، هانری کربن، متفکران شیعی
  • محمد مهدی اردبیلی صفحه 123
    کانت و فلسفهٔ معاصر ترجمه ای است از کتاب ایمانوئل کانت، اثر لوسین گلدمن که با ترجمهٔ فارسی پرویز بابایی به همت انتشارات نگاه در سال 1381 انتشار یافته است و چاپ دوم آن نیز در سال 1392 روانهٔ بازار شده است. متن زیر می کوشد بررسی نقادانه ای از ترجمهٔ فارسی این کتاب به دست دهد. بدین منظور مطالب در دو بخش اصلی تنظیم شده است: بخش نخست مقدمهٔ مختصری است که به محتوای خود کتاب و رویکرد کانت شناسانهٔ گلدمن می پردازد و بخش دوم، به منزلهٔ بخش اصلی یادداشت، به بررسی نقادانهٔ ترجمه فارسی کتاب اختصاص دارد.
    کلیدواژگان: کانت، فلسفه معاصر، لوسین گلدمن، نقد ترجمه
  • احمد لهراسبی صفحه 133
    فلسفهٔ تاریخ، موضوعی است که در فضای علمی جامعهٔ ما کمتر بدان پرداخته می شود. از این روی، اطلاع از مباحث این رشتهٔ علمی چندان فراگیر نیست. به دست دادن تعریفی جامع از فلسفهٔ تاریخ بر بسیاری از صاحب نظران این شاخهٔ علمی نیز دشوار است؛ یکی از دلایل این دشواری آن است که اصطلاح تاریخ در دو معنای متمایز اما مرتبط با یکدیگر به کار می رود: یک معنا، رویدادها و حوادث متوالی و زمانی گذشتهٔ انسان است؛ معنای دوم، نظامی علمی و جستاری است راجع به گذشتهٔ انسان. بنابراین، فلسفهٔ تاریخ می تواند به معنای تامل فلسفی راجع به خود روند تاریخی باشد یا به معنای تامل فلسفی دربارهٔ دانشی باشد که روند تاریخی را مطالعه می کند. هر دو تامل در بین فیلسوفان تاریخ بوده است. درنتیجه، فلسفهٔ تاریخ دو شاخه پیدا کرده است: فلسفهٔ تاملی تاریخ و فلسفهٔ انتقادی تاریخ. در این نوشتار، به اختصار، به معرفی و نقد کتاب فلسفه انتقادی تاریخ تالیف سید ابوالفضل رضوی پرداخته می شود.
    کلیدواژگان: فلسفه تاریخ، فلسفه انتقادی تاریخ، فلسفه تاملی تاریخ، نقد و بررسی
  • مجید مرادی صفحه 145
    در این نوشتار، می کوشیم دو دعوی اصلی کتاب مابعدالطبیعهٔ زمان، در تفسیرش از نقد عقل محض، به بحث گذارده شود؛ 1. کتاب بر این رای است که از آن جا که وجود و پدیدار، با واسطه گری ذاتی زمان، متساوق با هم اند، بنابراین، زمان به مثابه وجود، موضوع مابعدالطبیعه است. نشان داده خواهد شد که چگونه کتاب، به واسطهٔ برداشتش از تمایز میان شی ء فی نفسه و پدیدار و نیز به واسطهٔ درنیافتن مسئلهٔ اصلی هستی شناسی (استعلایی) دکارتی، نه تنها این رای را پی جویی نمی کند، بلکه، پیشاپیش و هرگز، آن را طرح نمی کند؛ 2. دعوی دیگر کتاب آن است که زمان مقوم نهایی و بی واسطهٔ هر گونه ضرورت و کلیت است؛ در گام اول، مسیری نشان داده خواهد شد که نابودگی و غیاب آن، مستقیما، موجب آن می شود که کتاب مابعدالطبیعهٔ زمان، جایگاه تعیین کنندهٔ حسیات استعلایی و مشخصا زمان را، چنین عارضی عرضه کند، و در واقع، به جایگاه تبیین امکان ضرورت و کلیت فرو کاهد؛ در گام دوم، سخن از این به میان خواهد آمد که کتاب حتی در گزارش سازگارانهٔ نسبت زمان و ضرورت نیز درمی ماند.
    کلیدواژگان: وجود، پدیدار، زمان، مابعدالطبیعه
  • سید محمدتقی موحدابطحی صفحه 163
    ترجمه و نشر کتاب فلسفه روان شناسی ماریو بونگه توسط پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، فرصت بسیار مغتنمی است برای اساتید و دانشجویان روانشناسی که با تحلیلهای فلسفی در این حوزه آشنا شوند. بیان ساده و خلاصه مطالب و ارائه ملاحظات انتقادی در پایان هر فصل، این کتاب را از یک ترجمه صرف فراتر برده و باب گفتگو با آراء بونگه را باز میکند. این کتاب از ابعاد مختلف قابل بررسی است، اما در مقاله حاضر این کتاب تنها از جهت وجه بدیع و بسیار مهم آن، که خود را در عنوان کتاب نیز آشکار ساخته است، ارزیابی میگردد و با بررسی بخش «نقد و بررسی» که مترجمان بر کتاب افزوده اند به این پرسش پاسخ داده می شود که آیا با این شیوه بحث و بررسی می توان گفتمانی علمی- فلسفی را با نظریه پردازان غربی ایجاد کرد و توسعه داد تا در پرتو آن، زمینه برای نظریه پردازی اسلامی فراهم آید؟
    کلیدواژگان: فلسفه روانشناسی، ماریو بونگه، علم النفس، نظریه پردازی اسلامی
  • تازه های نشر فارسی
    صفحه 180
  • سید محمد جواد سیدی صفحه 183
    برخی مفسران فلسفه غربی، نیچه را از پیشگامان فلسفه معاصر غربی دانسته اند. از زمان انتشار آثار نیچه خوانش های گوناگونی از اندیشه و آثار وی توسط شارحان ارائه شده است و هر یک از منظری خاص به جنبه هایی از این فیلسوف و کار و بار فکری وی پرداخته اند. اما در مقام یک فیلسوف معاصر در اثری که در این نوشته به تامل در باب آن خواهیم پرداخت، نگاهی متفاوت به نیچه و آراء وی دارد که در قالب تاملاتی انتقادی دنبال کرده ایم.
    کلیدواژگان: چیستی فلسفه، فلسفه معاصر، فریدریش نیچه، ژیل دلوز
  • سید محمد آل مهدی ترجمه: صالح شقیر صفحه 191
    نمی توان سرشت حضور فلسفی در اندیشه عربی مدرن را جدا از شرایط تاریخی که آن را چارچوب بخشیده است، درک کرد؛ شرایطی که در پدیده امپریالیسم و مستلزمات تاریخی و فکری آن و استمرار عقب ماندگی اوضاع اقتصادی و اجتماعی عربی و هیمنه دیدگاه لاهوتی، به مثابه دیدگاه تعریف شده و هدفمند در تعامل فکری با طبیعت و تاریخ، نمود پیدا کرده است.هشت سده است که در دامان میهن عربی فیلسوفی پرورده نشده است، گرچه وجود برخی از گرایشات فلسفی را که فرآورده دوره مدرن است، نمی توان کتمان کرد. نوآوری فلسفی نوآوری مفاهیم نظری شرط ضروری جهانی شدن فیلسوف است، اما شرایط کافی نیست، زیرا فیلسوف جهانی نمی شود مگر آن که به ملتی جهانی وابسته باشد. اگر برخی معتقدند که عرب نتوانسته فیلسوفی جهانی داشته باشد، بدین سبب نیست که نسبت به دیگران شان کمتری دارد، بلکه ملت او، او را به سمت جهانی شدن سوق نداده است. از این رو، دلمشغولی نخست فیلسوف عرب، اندیشیدن به جهانی شدن ملت خویش است، ملتی که جایگاه مهمی در میان ملل دیگر ندارد.
    کلیدواژگان: فلسفه غرب، دنیای مدرن عرب، جهانی شدن، آگاهی عربی
  • سعید انواری صفحه 199
    در آغاز هر تحقیق فلسفی، شناسایی منابع آن تحقیق اهمیت ویژه ای دارد. این مقاله کوشیده است با دسته بندی منابع تحقیقاتی در زمینه های مختلف، اعم از نگارش رساله یا مقاله، و ترجمه یا تصحیح متون، برداشتن گام نخست در راه تحقیق را آسان تر کند. این مقاله به نحوی نگاشته شده است که لازم است هر بار با توجه به حیطه مد نظر خود، به بخشی از آن مراجعه کنید. در اکثر بخش های این مقاله، سعی شده است تمامی منابع فارسی گزارش شود، اما در حیطه منابع خارجی، فقط به ذکر برخی از مهم ترین منابع اکتفا شده است.باید توجه داشت که تحقیقات مرتبط با مباحث فلسفه اسلامی معمولا با چند حیطه مختلف دیگر ارتباط دارد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد: کلام، منطق، عرفان، قرآن و حدیث، ادبیات، تاریخ و ادیان؛ بدین جهت در مواردی لازم است به منابع موجود در این حیطه ها نیز مراجعه شود. همچنین، برخی از دانشمندان، همچون ابوریحان بیرونی، به نحو رسمی جزء فلاسفه به شمار نمی آیند، اما نظرات ایشان در برخی تحقیقات فلسفی مهم است. در این منبع شناسی، به این دانشمندان نیز به نحو تبعی توجه شده است و به صورت خاص، محل توجه قرار نگرفته اند. بر این اساس، باید توجه داشت که منبع شناسی حاضر تمامی این حیطه ها را پوشش نمی دهد و تمرکز آن بر منابع فلسفی است، محققان می توانند با ایده گرفتن از این منبع شناسی، منابع مد نظر خود در حیطه های دیگر را نیز بیابند. از آن جایی که بیشتر منابع معرفی شده در این مقاله از کتاب های مرجع است، مشخصات کتاب شناختی آن ها فقط در حد لزوم بیان شده است.
    کلیدواژگان: منبع شناسی، علوم عقلی، کتاب مرجع، کتابشناسی، منابع دیجیتال
  • هاجرخاتون قدمی جویباری صفحه 217
    آنچه «پاسخ های کربن به هایدگر، از منظر فلسفه شیعی» نامیده شده است، پاسخ هایی است که کربن برای گذر از فلسفه هایدگر عرضه داشته است. در این کتاب نویسنده می کوشد از منظر آرای فلسفی هانری کربن، که به فلسفه اسلامی تعلق خاطر دارد، به بررسی آرای مارتین هایدگر بپردازد و به تعبیر نگارنده، هانری کربن می کوشد پاسخی برای بن بست های مارتین هایدگر پیدا کند. همچنین، در این اثر شرح ماجرای سفر کربن به ایران و دیدار با اساتید ایرانی و آشنایی با علامه طباطبایی مرور می شود و به بررسی نقد شرق شناسی و الهیات تنزیهی پرداخته می شود. در آخر هم دیدگاه های متنوعی درباره تشیع کربن بررسی می شود. آشنایی و آگاهی کربن از فیلسوف سرشناس آلمانی از دیگر بخش های این کتاب است.
    کلیدواژگان: هایدگر، کربن، مرگ، فلسفه شیعی
  • آشنایی با آثار تقدیر شده درسی و دومین دوره جایزه کتاب سال
    صفحه 242
  • حسین شکرابی، بهزاد حمیدیه، هادی وکیلی، مالک شجاعی جشوقانی صفحه 243
    نشست تخصصی فصل نامه تخصصی «نقد کتاب فلسفه، کلام و عرفان» در زمینه مطالعات عرفانی معاصر با محوریت بررسی و نقد کتابعرفان اسلامی در آیینه مطالعات معاصر نوشته دکتر حسین شکرابی با حضور نویسنده کتاب و منتقدان، آقایان دکتر بهزاد حمیدیه، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، دکتر هادی وکیلی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، و دکتر مالک شجاعی جشوقانی، 12 بهمن ماه 1393 در سرای اهل قلم برگزار شد.از مباحث مهم این کتاب بررسی پیشینه پژوهش های نوین درباره عرفان اسلامی با عنایت به آثار و تالیفات شرق شناسان و همچنین غربیان سنت گرا، خوانش انتقادی کتاب تصوف اسلامی و رابطه انسان و خدا از رینولد، آ. نیکلسون، مطالعات عرفانی در ایران، با توجه به سنت سلوک و مطالعه عرفان، استمرار مطالعات نظری در حوزه های سنتی و پژوهش های نوین با تفکیک بین جنبه های ادبی، تاریخی و رویکردهای فلسفی و عرفان اسلامی و نگره های فلسفی جدید، استناد کثرت گرایی به عارفان مسلمان و دین اندیشی متجدد و نقد آموزه های عرفانی است.
    کلیدواژگان: عرفان اسلامی، مطالعات معاصر، نقد کتاب، عرفان اسلامی در آیینه مطالعات معاصر
  • احد قراملکی، غلامرضا ذکیانی، نادیا مفتونی، مالک شجاعی جشوقانی صفحه 253
    نشست بررسی و نقد کتاب پژوهشی در فلسفه علم دانشمندان مسلمان، با حضور دکتر احد فرامرز قراملکی، استاد فلسفه دانشگاه تهران، دکتر غلامرضا ذکیانی، استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی، خانم دکتر نادیا مفتونی، عضو هیئت علمی گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران و مولف این کتاب و دکتر مالک شجاعی جشوقانی برگزار شد.
  • هاجرخاتون قدمی جویباری صفحه 263
  • علی علیمحمدی صفحه 269
  • سید حسن اسلامی اردکانی صفحه 279
    این کتاب به روشنی و در عین اختصار حوزه فلسفه اخلاق را می کاود و تازه ترین دیدگاه ها را عرضه می کند. نویسندگان، در کنار گزارش دیدگاه های گوناگون، می کوشند از عینیت اخلاق دفاع کنند و به مدعیات کسانی چون جان لزلی مکی پاسخ دهند که اخلاق را صرفا امری مجعول و اخلاق باوران را فریفته خطایی نظام مند می دانستند. این کتاب جزء آخرین کارهای پویمن است و در آن پختگی معلمانه و اندیشه ورزی فیلسوفانه در هم تنیده شده است و همین لذت خواندنش را دوچندان می کند.
    کلیدواژگان: فلسفه اخلاق، جنسیت و اخلاق، معضل واقعیت، ارزش، پویمن
  • تازه های نشر فارسی
    هاجرخاتون قدمی صفحه 300