فهرست مطالب

پژوهش حقوق عمومی - سال شانزدهم شماره 46 (بهار 1394)

فصلنامه پژوهش حقوق عمومی
سال شانزدهم شماره 46 (بهار 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/03/10
  • تعداد عناوین: 7
|
  • سیدقاسم زمانی، علی نواری صفحات 9-37
    در خصوص جدایی یکجانبه در حقوق بین الملل معاصر، دیدگاه غالب این است که حقوق بین الملل در این زمینه فاقد قاعده است و در این نظم حقوقی، جدایی نه مجاز است و نه ممنوع. اگر چه عده ای از حقوقدانان بین المللی نیز با تاکید بر اصل احترام به تمامیت ارضی دول مستقل و حاکم، جدایی یکجانبه را نامشروع تلقی نمودهاند. در این میان، رویکرد بینابینی و نسبتا جدیدی مطرح شده است «دکترین جدایی جبرانساز» از سوی برخی از حقوقدانان بین المللی تحت عنوان که بر اساس آن، اگرچه حقوق بین الملل از اصل احترام به تمامیت ارضی دول مستقل و حاکم در جامعه بین المللی حمایت مینماید، لیکن در شرایط و اوضاع واحوالی خاص، یک دولت دیگر نمیتواند به تمامیت ارضی خود استناد جوید و اصل حق مردم در تعیین سرنوشت خود، بر این اصل، اولویت پیدا میکند و جدایی بخشی از قلمروی سرزمینی یک دولت از جانب گروهی از مردم آن سرزمین، امکانپذیر میشود. مبنای حقو قی این استدلال، تفسیری است که از مفهوم مخالف بند مشروط مندرج در قطعنامه 2625، مجمع عمومی سازمان ملل متحد شده است و چنین قیدی به صورت مشابهی در اعلامیه و برنامه اقدام وین نیز تکرار شده است. در این مقاله تلاش شده است تا جلوه های حق جدایی جبرانساز در رویه قضایی مل ی و منطقه ای مورد بررسی قرار گیرد
    کلیدواژگان: جدایی جبرانساز، حقوق بین الملل، حق مردم در تعیین سرنوشت خود، حقوق بشر، تمامیت ارضی
  • رضا اسلامی*، فاطمه مرتضوی فرد صفحات 39-79

    آزادی از ترس هرچند صراحتا در اسناد بنیادین حقوق بشری همچون اعلامی ه جهانی حقوق بشر و میثاقین حقوق مدنی و سیاسی و حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مورد تاکید قرار گرفته است، اما در ادبیات و نیز در سایر اسناد و کنوانسیونهای حقوق بشری چندان مورد پردازش و توجه قرار نگرفته و به تعبیری آزادی فراموششدهای بوده است. این در حالی است که ترس و به ویژه ترس سیاسی آثار و تبعات رفتاری عمیقی بر اشخاص و همچنین بر تحقق سایر حقوق و آزادی های آنان دارد. درواقع بدون شناسایی مفهوم و اهمیت آزادی از ترس تحقق و اعمال بسیاری از حقوق بشر دیگر، خصوصا حق بر امنیت فیزیکی و تمامیت جسمی افراد نادیده گرفته میشوند؛ بنابراین شایسته است که این آزادی و اهمیت آن و همچنین مولفه های ضروری برای دستیابی به آن مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. در این نوشتار، ضمن دقت در آثار متفکران عصر روشنگری و پس از آن، آزادی از ترس در گفتمان و اسناد حقوق بشری و به طور خاص بررسی پیوند آن با برداشت جدی د از امنیت در قرن و نیز ابعاد و عناصر آن تبیین می شود. همچنین به انواع منابع «امنیت انسانی» بیستم یعنی مفهوم تهدید و نقض این آزادی بنیادین و راهکارهای مبارزه و از میان برداشتن این تهدیدات پرداخته میشود. مسئله اساسی برای تحقق آزادی از ترس برای تمام افراد، توسل به مکانیزمها و سازوکارهایی است که عمدتا جنبه پیشگیرانه دارد و بر تهدیدات ناشی از دولتها و نیز تهدیدات ناشی از بازیگران غیردولتی تمرکز نماید.

    کلیدواژگان: آزادی از ترس، ترس سیاسی، امنیت انسانی، تهدیدات سنتی، تهدیدات ناشی از بازیگران غیردولتی
  • محمدعلی صلح چی، مهرداد محمدی* صفحات 81-101
    یکی از بحثبرانگیزترین مسائل پیرامون عملکرد شرکتهای فراملی نقضهای زیست محیطی آنهاست که گاه صدمات جبران ناپذ یری بر جای م ینهد. این موضوع یکی از دغدغه های کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته، به عنوان کشورهای سرمایه پذیر بوده است. نقضهای زیستمحیطی مکرر، توسط شرکتهای فراملی این پرسش را به ذهن متبادر م ینماید که آیا اساسا این شرکتها به الزامات حقوقی برای پایبندی و ارتقاء استانداردهای زیست محیطی تن دادهاند یا خیر. به نظر میرسد حقوق بین الملل محیط زیست الزاماتی، هرچند در قالب حقوق نرم و قوام نیافته برای این شرکتها پ یشبینی نموده است. استانداردها و هنجارهایی که امید میرود با اعمال و نهادینه شدن در حقوق بین الملل بتوانند آثار ز یان بار زیست محیطی عملکرد شرکتهای فراملی را حداقل تعدیل نمایند. در این مقاله به بررسی اهم برجسته ترین استانداردها و اصول فرا روی شرکتهای فراملی به منظور عملکرد سازگار با محیط زیست پرداخته شده است
    کلیدواژگان: شرکتهای فراملی، حقوق بین الملل، محیط زیست، هنجارهای زیست محیطی
  • علی مشهدی، مهناز رشیدی صفحات 103-123
    اعمال تحریم های بین المللی آثار متعددی را در سطح ملی در پیدارند؛ این نوشتار با توجه به تحریم های گسترده چندجانبه و یکجانبه علیه ایران در سالیان اخیر، اثرات این تحریم ها را بر حوزه محیط زیست، انرژی و انتقال تکنولوژی از منظر حقوق بین الملل مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. فرضیه بنیادین این مقاله بر این مبنا استوار است که تحریم ها در حوزه محیط زیست موجب نقض حق بر بهرهبرداری از محیط زیست پاک که ارتباط مستقیمی با حق بر سلامت و حق حیات دارد و نیز نقض اصول عام و خاص حقوق محیط زیست ازجمله اصل مسئولیت مشترک اما متفاوت، اصل همکاری میشود. همچنین با توجه به اهمیت گسترده انرژی در اقتصاد ایران، اثرات گسترده تحریمها بر این بخش امری محرز اس. ت در زمینه انتقال تکنولوژی نیز، با تحدید انتقال دانش و تکنولوژی های مربوط به فعالیتهای هسته ای و انرژی و با تفسیر موسع قوانین واضع تحریم از تعریف تکنولوژی، بخشهای مختلف صنعت و فناوری با مشکل مواجه شده است.
    کلیدواژگان: تحریم، محیط زیست، اصل مسئولیت مشترک اما متفاوت، انرژی، انتقال تکنولوژی
  • رضوان باقرزاده، امیرحسین رنجبریان صفحات 125-154
    آنجاکه زمینه اعمال قواعد حقوق بشردوستانه بین المللی در پهنه جنگ هایی امکان پذیر است که چهره خود را با پیشرفت فنون رزمی و شیوه های نبرد گونهگون می یابد، گاه قواعد این رژیم از جمله ماده یک مشترک کنوانسیون های ژنو نیز ناگزیر دستخوش تحولاتی می شود که آنها را از مبادی اولیه بسیار متفاوت میسازد. مطابق ماده یک مشترک کنوانسیون های چهارگانه ژنو و پروتکل های اول و سوم الحاقی بدانها، دولتهای متعاهد ملزم به رعایت و تضمین رعایت مقررات مندرج در آنها هستند که البته حقوق بین الملل معاصر آن را قاعده ای عرفی به شمار میآورد. با وجود استقبال از این تعهد در برخی اسناد حقوق بشری، به اقتضای ضرورت و واقعیت روابط بین المللی، تفاوتهایی میان آثار درج این تعهد در اسناد حقوق بشری و اسناد حقوق بشردوستانه ملاحظه میشود. در این مقاله پس از طرح مباحث نظری، به بررسی مصادیق رعایت تعهد مزبور خواهیم پرداخت و سعی ما بر آن است تا در قالب مطالعه برخی موارد عینی، کنش متقابل آنها در اجرای این اصل و وضعیت جاری آن در حقوق بین الملل فعلی را نیز تجزیه و تحلیل کنیم.
    کلیدواژگان: اجرای حقوق بین الملل بشردوستانه، کنوانسیونهای چهارگانه ژنو، اسناد حقوق بشر، تعهد به تضمین رعایت
  • هیبت الله نژندی منش، سمانه لله گانی صفحات 155-190
    تعیین قانون حاکم بر قراردادهای حمل و نقل چندوجهی از اهمیت بالایی برخوردار است. کنوانسیونهای موجود راجع به حملونقل، هرکدام تنها نسبت به یکی از روش های حمل ونقل قابل اعمال میباشند. این کنوانسیونها نسبت به قرارداد حمل و نقل چندوجهی قابل اعمال نیستند. ازآنجاییکه هیچ کنوانسیون لازمالاجرای بین المللی خاصی که در سطح بین الملل پذیرفته شده باشد در خصوص حمل و نقل چندوجهی وجود ندارد، بنابراین، تشخیص این که در یک دعوای حقوقی، چه قانونی قابل اعمال- و یا قانون حاکم- است، امر آسانی نیست. بااینوجود برخی از این کنوانسیونها مقررات خاصی در مورد حملونقل چندوجهی فراهم کرده اند لذا می توان تصور نمود که در شرایط خاصی یکی از همین کنوانسیونهای حمل ونقل یک وجهی را در مورد دعوای مورد بحث میتوان حاکم دانست.
    پژوهش حاضر به بررسی قانون حاکم و نحوه احراز آن در خصوص اختلافات ناشی از حمل و نقل چندوجهی پرداخته است. در حمل و نقل چندوجهی، هر بخشی از یک حمل و نقل تابع قانون حاکم مرتبط با همان بخش است. بر این اساس چنانچه یک کالا توسط حمل ونقل جاده ای، ریلی و دریایی حمل شده باشد، ابتدا بررسی می شود که خسارت در کدام یک از مراحل حمل صورت گرفته شده است و اگر خسارت مربوط به حملونقل جادهای بوده است، مقررات مربوط به حمل ونقل جادهای بر آن حاکم است. همچنین این نوشتار به بررسی گستره مقررات حاکم در کنوانسیون های راجع به حمل و نقل چندوجهی میپردازد
    کلیدواژگان: حمل و نقل چندوجهی، رویکرد شبکه ای، قانون حاکم، قرارداد حمل و نقل کالا، مسئولیت
  • سمانه رحمتی فر صفحات 191-211
    زمانی قاعده سازی حقوقی از حاکمیتیترین و انحصاری ترین وظایف حکومت فرض میشد و دخالت غیر حکومت در آن نامتصور بود. در چنین اوضاعی پرسش از چرایی الزامآوری قاعده با پاسخهای محلی مانند مشروعیت دولت موجود، انطباق قاعده با باورهای دینی تابعان، انطباق قاعده با اراده دولت وضعکننده و مواردی دیگر از این دست، مواجه میشود. اول بار بین المللی شدن حقوق این اصل را شکست و توافقات دولتها را تبدیل به یکی از منابع حق و تکلیف کرد. روند غیر انحصاری شدن صلاحیت دولت در وضع قاعده حقوقی به شکل شتابنده ادامه یافت تا ج ایی که وضع کنونی چنین است: قواعد حقوقی در درون مرزهای دولت الزام آور تلقی می شوند که دولت و به تبع آن شهروندان بعضا حتی نقش غیرمستقیمی نیز در ایجاد قاعده ندارند. چه تحولی در مبنای قاعده (یا همان چرایی الزامآوری) ایجاد شده است که چنین قواعدی محترم فرض میشوند؟ توجیه این وضعیت را میتوان به امر فراحقوقی جهانی شدن نسبت داد. ویژگی اصلی جهانی شدن ازجاکندگی است. ازجاکندگی با غیرشخصی و انتزاعی شدن امور یا گذار به عینیت قابل توضیح است، در نتیجه در این دوران انتقال قواعد حقوقی با مبانی ذهنی و شخصی و محلی پیشین ناممکن است. آنچه میتواند به مبنای قواعد حقوقی عینیت کافی ببخشد (یا انتقال قواعد حقوقی را توجیه کند)، اعمال اصول حکمرانی خوب (مانند شفافیت، مشارکت پذیری، وفاقگرایی) در فرایند ایجاد قاعده حقوقی از یک طرف و پایبندی به اصل تضمین و رعایت حقوق بشر به عنوان یکی از مولفه های حکمرانی خوب و نیز بدیل اخلاق در تعاملات جهانی از طرف دیگر است.
    کلیدواژگان: مبنای قاعده حقوقی، جهانی شدن حقوق، حکمرانی خوب، عینی، ذهنی، شخصی
|
  • Seyd Ghasem Zamani, Ali Navari Pages 9-37
    The overwhelming view concerning the unilateral secession under contemporary international law is that، in international law، there is no rule in regard to secession. some international lawyers concentrate upon the principle of respect to territorial integrity of independence and sovereign states and maintain that unilateral secession is unlawful. Meanwhile a moderate and relatively new approach has been proposed by some international lawyers so called “Remedial Secession Doctrine” that according to it، although international law supports territorial integrity of independence and sovereign states in international community، in special circumstances، a state cannot rely on its territorial integrity. The principle of Self-Determination of peoples prevails over Territorial Integrity and so، secession of a part of territory of a state by a people comprising a part of the population of the territory would be possible. Basis and foundation of such argument is relies on inverted reading of the “safeguard clause” embodied in the United Nations General Assembly resolution 2625 that repeated in 1993 Vienna declaration and program of action. this characterize the existence of the Right to Remedial Secession in National and Regional Judicial Decisions.
    Keywords: Remedial Secession, International Law, the Right of Self, Determination of Peoples, Human Rights, Territorial Integrity
  • Reza Eslami, Fatemeh Mortazavi Fard Pages 39-79

    This article first refers to the importance of the freedom from fear as a forgotten freedom، and analyzes the political fear and its negative impact on the citizens’ behavior in the society as well as the violation of human rights and freedoms. The article also provides the historical discourse on this freedom in renaissance era، and also reviews the elements required in achieving freedom from fear and its close relation to human security. The article then studies the threats to freedom of fear including classical threats such as arbitrary detention، torture، and forced disappearance as well as the new ones like terrorism، organized crimes، and domestic violence، and then examines the impact of these threats on freedom from fear. The article concludes that the basic human rights and fundamental freedoms cannot be achieved in any society without providing freedom from fear in its true sense and comprehensive meaning

    Keywords: Freedom from Fear, Political Fear, Human Security, Threats to Freedom from Fear
  • Mohammad Ali Solhchi, Mehrdad Mohammadi* Pages 81-101
    One of the most controversial issues about transnational corporations is their environmental performance، sometimes leading to irreparable damages. This issue has been the concern for many developing countries، as the capital importing countries، and the developed world as well. Transnational corporations'' environmental violations raise questions as to their probable Human rights and environmental obligations، if any. A great challenge for imposing binding obligations on these non-state actors is their legal character، let alone their extraordinary power and reluctance. Hence، most of the norms and principles in this context are considered to be part of soft law. Meanwhile، international environmental law، as one of the branches of international law، has some emerging standards. In this study we have examined the most prominent international environmental standards and guidelines، which can be followed by corporations for a sound environmental performance. However، it is expected that these emerging standards will change to hard law.
    Keywords: Transnational Corporations, International Law, Environment, Environmental norms
  • Ali Mashhadi, Mahnaz Rashidi Pages 103-123
    International sanctions against Iran have had various effects at national level. This paper has examined the effects of sanctions on the environment، energy and technology transfer areas from the international view point. The fundamental assumption of this paper is that sanctions on the environment violate the right to a clean environment which is directly related to the right to health and the right to life. They also، breach general and special environmental law principles، including common but differentiated responsibilities principle، co-operation principle، etc. Considering the vast importance of energy in Iran’s economy، it is evident that sanctions have had widespread impacts on this part. Restricting the transfer of knowledge and technology related to nuclear activities and energy has caused problems on industry and technology.
    Keywords: Sanction, Environment, Common but Differentiated Responsibilities Principle, Energy, Technology Transfer
  • Pages 125-154
    International Humanitarian Law is considered as a legal regime whose governing rules are being changed particularly as a result of the transformation of international and non-international armed conflicts. But noticeably، the stability of humanitarian law enforcement has more or less constantly survived. In other words، nearly all states feel to have an obligation to adhere strictly to the rules، which reflects in common article 1 of 1949 Geneva conventions and some consequent Protocols. It reads: “The High Contracting Parties undertake to respect and to ensure respect for the present Convention [this Protocol] in all circumstances.” Accordingly، there are many areas in which all parties should establish and anticipate sufficient actions and mechanisms e. g. passing some Acts and Regulations، instructing military forces how to act، and punishing the perpetrators of certain crimes for their commission. Presently، to respect and ensure respect are undoubtedly applicable on varying entities beside states. This article proceeds to discuss the common article and some challenging dimensions.
    Keywords: International Humanitarian Law Enforcement, 1949 Geneva Conventions, Human Rights Documents, Obligation to Respect
  • Pages 155-190
    Determination of applicable law on International Multimodal Transport Contracts for Goods is one of high significance issues in legal studies. Existing conventions on transportation are only applicable to a specific transportation. They are not applicable to multimodal transportation. Since there is not a worldwide international convention regarding multimodal transport contracts for goods، it is not easy to determine the applicable law to a given case. This article deals with the applicable law and the method of its determination in regard to disputes arising from multimodal transportation. It also deals with the scope of applicable rules of multimodal transportation.
    Keywords: Applicable law, Multimodal Transportation, Liability, Contract for transportation of goods, network approach
  • Samaneh Rahmati Far Pages 191-211
    Lawmaking was related to the state sovereignty exclusively, more than the other government acts, and an interference of the another actors was forbidden. Then the answer of ‘why is a rule binding?’ referred to local reasons such as legitimacy, religious roots of rule or will of government. This circumstance has been changed by internationalization of law and international agreements became source of rights and obligations. Non-exclusive process of lawmaking continues so now rules are binding that neither government nor citizens have role in making them. Is there any evolution in the basses of law? Why is such a rule supposed to be binding by subjects of law? It can be explained by globalization as a non-legal phenomenon. Lifting out is the main element of globalization which is tied to abstraction and objectivity. Consequently transition of legal rules, with local and subjective bases, beyond political borders is impossible in global era. Applying the elements of good governance (like transparency, participation and consensusoriented) more over protecting and promoting of international human rights, as an element of good governance and alternative of global morality, lead to objectivity of the bases of rules.
    Keywords: Base of Rule, Legal Globalization, Good Governance, Objective, Subjective