فهرست مطالب

نقد کتاب علوم محض و کاربردی - پیاپی 3-4 (پاییز و زمستان 1393)

فصلنامه نقد کتاب علوم محض و کاربردی
پیاپی 3-4 (پاییز و زمستان 1393)

  • 296 صفحه، بهای روی جلد: 60,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1394/07/01
  • تعداد عناوین: 17
|
  • سخن سردبیر
  • سخنی در باب حق مسلم خواننده
    صفحه 3
  • نقد و بررسی
  • مسلم صادقیان صفحه 7
    کتاب فرهنگنامه نجوم و فضا به ادعای ناشر ایرانی کتابی تالیفی است که تازه ترین دستاوردهای اخترشناسی و علوم فضایی را در خود دارد. اما مقایسه این اثر با کتاب Encyclopedia of Space از ناشری پرآوازه به نام DK نشان می دهد که بیش تر مطالب کتاب ساختگی ناشر ایرانی، ترجمه ای از کتاب این ناشر خارجی است. کتاب دی کی اثری جامع و کامل با تصویرهایی زیباست که مترجمان ایرانی توانسته اند آن را در حد قابل قبولی ترجمه کنند. اما در کتاب ساختگی ناشر ایرانی، بی آن که از نویسندگان اصلی این اثر نامی آمده باشد، چند نفر دیگر به عنوان نویسنده معرفی شده اند. این نویسندگان میهنی در واقع فصلی با عنوان تاریخ نجوم به آغاز این کتاب و مطالبی به صورت پراکنده به متن کتاب افزده اند. مطالب افزوده شده از نظر کمی به اندازه ای نیست که کتاب را بتوان تالیف یا ترجمه و تالیف دانست و از نظر کیفی در حدی نیست که بتوان افزودن آن ها را به کتاب ناشر خارجی، ضروری دانست. اگر ناشر ایرانی همان ترجمه کتاب دی کی را منتشر می کرد، کاری ارزشمند و در خور ستایش انجام داده بود، اما با ادعای بی اساس تالیف این اثر به ورطه سرقت ادبی لغزیده است.
  • معرفی مختصر
  • کرانه های کی هان
    صفحه 26
  • نقد و بررسی
  • محبوبه یوسفیان ثانی صفحه 27
    کتاب پستانداران ایران: سگسانان و کفتارها با هدف آشنایی با گونه های ارزشمند پستانداران ایران در سه بخش سگسانان وحشی، سگسانان اهلی و کفتارها به معرفی هشت گونه از سگسانان ایران می پردازد. در این کتاب اطلاعات دقیق جانورشناسی در کنار مطالبی درباره فرهنگ عامه آمده است. با این که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان این کتاب را برای گروه های سنی «د» و «ه» منتشر کرده است، به نظر می رسد که خوانندگان هدف این کتاب، مشخص نیست. در این کتاب از مطالب تخصصی جانورشناسی تا مطالب عامیانه و داستان هایی مانند شنگول و منگول گردآوری شده است. زیاده روی در معرفی فرهنگ عامه، تکرار مطالب و جمله ها، آشفتگی متن و عدم توجه به چینش منطقی پاراگراف ها و عدم تناسب حجم کتاب با تعداد گونه های معرفی شده، از دیگر کاستی های این کتاب است. با این همه، در این کتاب عکس هایی زیبا و چشم نواز از سگسانان ایران دیده می شود که حاصل کوشش عکاسان ایرانی از جمله نویسنده کتاب است.
    کلیدواژگان: سگسانان، جانورشناسی، پستانداران ایران، پاراگراف، فرهنگ عامه، خوانندگان هدف، کودکان و نوجوان
  • نصیبه رحیمیان صفحه 47
    مجموعه کتاب های گفت وگو درباره ی انرژی به معرفی چگونگی بهره برداری از منابع گوناگون انرژی و پی آمدهای این بهره برداری ها می پردازد. متن اصلی این کتاب ها به بخش هایی دوصفحه ای تقسیم شده است و هر بخش با جمله هایی ساده، عکس ها و نمودارهای اطلاعاتی، چگونگی تولید الکتریسیته از منابع انرژی و کارکرد فناوری های مرتبط را برای خوانندگان توضیح می دهد. این کتاب ها در انگلستان تولید شده اند، اما گزارش های آن ها فقط به کشورهای پیشرفته محدود نمی شود و در همه ی جلدهای این مجموعه، گزارش هایی از وضعیت بهره برداری از منابع انرژی در کشورهای در حال توسعه نیز آمده است. این کتاب ها بخش های با عنوان «بحث کنیم» دارند که به موضوع های بحث انگیز و نگرانی های مرتبط با بهره برداری از منابع انرژی می پردازند. این بخش ها چگونگی بحث علمی را با روشی غیرمستقیم به خوانندگان آموزش می دهند. آن ها با خواندن این بخش ها درمی یابند که باید به نظر مخالفان به همان اندازه ی نظر موافقان گوش داد و از میان چنین بحث هایی است که می توان سود و زیان هر تصمیم را به خوبی ارزیابی کرد و بهترین تصمیم را گرفت. با چنین تمرین هایی است که می توان مدیران بهتری برای فردایی بهتر پرورش داد. این کتاب ها با دریافت اجازه ی رسمی از ناشر انگلیسی در ایران منتشر شده اند، اما برخی کم دقتی ها در نمونه خوانی به ترجمه ی روان و خوب کتاب ها آسیب زده است.
    کلیدواژگان: منابع انرژی، منابع تجدیدپذیر، منابع تجدیدناپذیر، بحث علمی، سوخت های فسیلی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
  • حسن سالاری صفحه 59
    تولید رمان های گرافیکی، که با نام های کمیک استریپ و کتاب های تصویری نیز شناخته می شوند، در کشورهای غربی از حدود ده سال پیش رونق چشم گیری پیدا کرده است. این نوشته ها جذاب، شورانگیز، درگیرکننده و پر جنب وجوش هستند و متن کوتاه و تصویرهای پر رنگ و لعاب آن ها، نوجوانان (و حتی کودکان و بزرگ سالان) را به خواندن چنین آثاری جلب می کند. به تازگی انتشارات فاطمی ترجمه ی سه رمان گرافیکی درباره ی زندگی توماس ادیسون، استیون هاوکینگ و برتراند راسل را منتشر کرده است. دو کتاب اول برای کودکان و نوجوانان مناسب است و روایت سینمایی جذابی از زندگی ادیسون و هاوکینگ است. این روایت ها نقطه های قوت بسیاری دارند، اما گاهی برخی سکانس ها فراموش شده اند و برخی سکانس های زیادی باید در تدوین نهایی، قیچی می شدند. کتاب سوم با نام کمدی منطق برای جوانان و بزرگسالان مناسب است و روایتی جذاب تر و سینمایی تری از زندگی برتراند راسل و قهرمانان اندیشه ورزی تاریخ معاصر جهان است. این روایت از سکانس های کمیک و تراژدیک سرشار است که در بستر جنگ های جهانی و زندگی روزانه ی اندیشمندان آن روزگار رخ می دهند. قهرمانان این رمان گرافیکی منطقی به شکل گیری منطق جدید کمک کردند که بنیان رایانه را پی ریزی کرد.
    کلیدواژگان: رمان گرافیکی، کمیک استریپ، پیشینه ی رمان گرافیکی، ادیسون، هاوکینگ، راسل، کمدی منطق، انتشارات فاطمی
  • یونس کرامتی صفحه 79
    ترجمه فارسی بیت الحکمه را می توان نمونه ای شایسته برای کتابی دانست که از هر لحاظ اشکالاتی چشم ناپوشیدنی دارد. کیفیت نازل ترجمه، دستبردهای مترجم و ناشر در اصل کتاب و کیفیت نازل چاپ همگی دست به دست هم داده اند که کتابی سخت نادلپسند پدید آید.
    مقدمه مترجم در واقع آمیزه ای مختصر اما مغلوط و مخدوش از مقدمه نویسنده است؛ یادداشتی دو صفحه ای از مولف با عنوان Notes to readers (در ترجمه حذف شده) که در «لبه برگردان روکش جلد متن اصلی» به همراه چند نکته از مطالب متن کتاب با نثری بسیار ضعیف و آشفته و البته «زیاده روی در اغراق» نوشته شده است. گزارش نویسنده از محتوای کتاب گاه چنان با محتوای آن در تناقض است که خواننده می پندارد نویسنده مقدمه، کتاب را به درستی نخوانده است. دعوی مترجم در خصوص «ترجمه دقیق کلمه به کلمه» و «حفظ امانت» کاملا بی اساس است. زیرا «یادداشتی برای خوانندگان» در ظاهر حذف شده اما ترجمه کمابیش نادرست آن در «مقدمه مترجم» آمده، چندان که گویی سخن خود اوست. از این گذشته در موارد پرشمار عبارات، جمله ها و تصاویر متن اصلی حذف یا افزوده شده اند. نکات افزوده مترجم در بسیاری موارد نادرست و ناشی از اشتباه او در درک متن اصلی است. تصاویر نیز غالبا بی ارتباط، بی کیفیت و زیرنویس هایشان نیز نادرست یا نارسا است.
    مترجم از«دقت بسیار» خود و صرف وقت بسیار برای «مراجعه به منابع اصلی»، بهره گیری از منابع برخط (آنلاین) و... یاد می کند اما حاصل کار او نشان از «بدخوانی های پرشمار» ناشی از «شتاب بسیار»، و عدم مراجعه به دست یاب ترین منابع (حتی ویکی پدیای انگلیسی و فارسی) دارد. ترجمه کتاب بیت الحکمه نیازمند آگاهی کافی و چه بسا تسلط به تاریخ سیاسی و فرهنگی و تاریخ علم دوره اسلامی و سده های میانه (به ویژه در رشته های ریاضیات، اخترشناسی و اختربینی) است. بهره مترجم از این لوازم سخت ناچیز است در نتیجه بسیاری از اصطلاحات علمی نادرست و نام های خاص (اشخاص و کتاب ها)، چندگونه ضبط شده اند. مترجم حتی شرایط لازم برای ترجمه متنی ساده را نیز چنان که باید و شاید دارا نیست. اشتباهات دستوری، یادکرد نابه جای اجزای جمله، دایره واژگانی بسیار محدود و آشنایی ناکافی با ساختارهای زبانی، چه در زبان مبدا و چه در زبان مقصد، اتکا به فرهنگ های ناکارآمد انگلیسی-فارسی همگی دست به دست هم داده اند تا او حتی در ترجمه بسیاری جملات ساده و نوشتن چند جمله روان پیاپی ناتوان باشد. همه این «کاستی ها» به لطف انتشارات سروش به وجه احسن «تکمیل» شده است. ویراستاران دوگانه این کتاب نه تنها این اشکالات را رفع نکرده اند بلکه سلایق دوگانه آنان به هرچه «رنگارنگ تر شدن» این اشکالات انجامیده است. ناشر برای «تتمیم فایده» کار نمایه سازی را نیز به فردی ناآشنا، بی دقت و پراشتباه سپرده و کتاب را نیز با کیفیتی نازل چاپ کرده تا در «کم و کاست» هیچ «کم و کاستی» نگذاشته باشد.
    انتشارات سروش در شرایطی به انتشار ترجمه ای این چنین دست زده است که در کارنامه این ناشر ترجمه هایی شیوا و استوار همچون ترجمه فارسی تجارب الامم به قلم ابوالقاسم امامی می درخشد و باز در شرایطی 90 هزار برگ کاغذ و مبلغ قابل توجهی سرمایه را به باد فنا داده است که اثری ارزشمند چون جلد چهارم فرهنگ آثار ایرانی-اسلامی نزدیک به 3 سال پس از ویرایش و صفحه آرایی نهایی، به دلایلی نامعلوم همچنان در انتظار چاپ است.
    کلیدواژگان: بیت الحکمه، تاریخ ترجمه، ترجمه از انگلیسی به فارسی، ویرایش، وظایف ناشر، وظایف ویراستار، انتشارات سروش، بهرام نوزانی، ناراستی علمی
  • عمادالدین شریف عسکری صفحه 137
    پلیمرهای رسانای جریان برق موضوع بسیار جالبی است که توجه شیمیدان ها و مهندسان را همزمان به خود جلب می کند. یکی برای آن که می داند با طرفه چیزی مواجه است که پندارهای قبلی او را برنمی تابد و دومی به طمع کاربردهای بالقوه و بالفعل آن در حلقه زلفش به دام می افتد. نگارنده این سطور تقریبا به هر دو کرشمه در دام کتاب افتاد. بر این دلدادگی باید عنوان مهیب ناشر و سطوت علمی نگارنده را افزود و این آمیزه، شوری در نهاد ما نهاد و جان ما را در بوته واکنش ها افکند؛ اما صد حیف کهاز قضا سرکنگبین صفرا فزود / روغن بادام خشکی می نموداز هلیله قبض شد اطلاق رفت / آب، آتش را مدد شد همچو نفتتمامی شور و اشتیاق به یک باره به حسرت و وحشت بدل شد. اولی برای آن که چنین موضوع سترگی را نه چنین قالبی سزاست و دوم آن که اگر استادان فن چنین کنند، دیگران را رخنه در ایمان کنند. این کتاب توسط انتشارات دانشگاه امیرکبیر در 1000 نسخه و 342 صفحه در پاییز سال 1393 به زیور طبع آراسته شده است. با توجه به اشراف علمی نویسنده به موضوع کتاب و جایگاه ناشر محترم در بین اهل فن، توقع آن بود که محتوای کتاب ازلحاظ علمی و ادبی تاییدی بر حسن ظن خوانندگان باشد؛ اما با کمال تاسف، کتاب در این موارد با ظن خوانندگان یار نیست و دریغ که کثرت اشکالات در متن به گونه ای است که درک منظور مولف را با اختلال جدی مواجه می کند. بررسی کتاب با توجه به موارد مشاهده شده دو نوع رویکرد را می طلبد: علمی و ادبی. خواننده زیرک در ادامه درخواهد یافت که این بررسی، از سر تاثر و دردمندی بوده است و نه از سر تفنن و عیب جویی.
  • سیدمحسن اسلامی صفحه 145
    در سلسله ترجمه های عبدالحسین وهاب زاده در حوزه محیط زیست و بوم شناسی، «بوم شناسی، علم عصیانگر» از آثار تازه است. این کتاب متشکل از 19 مقاله است که مقدمه و نه مقاله از مجموعه ای به همین نام و باقی از منابع دیگر اتخاذ شده اند. این مقالات عمدتا از آثار کلاسیک محسوب شده و رشته ای که محتوای آن ها را به هم پیوند می دهد توجه به مبانی نظری است. در این مختصر ملاحظاتی درباره ملاک گزینش، نحوه چینش، منابع و ترجمه عنوان ها طرح می شود. به علاوه، دو مقاله «اخلاق زمین» از آلدو لئوپولد و «ریشه های تاریخی بحران بوم شناختی ما» از لین وایت با ترجمه قبلی این مقالات به اختصار مقایسه می شوند. در نهایت، اگرچه کاستی هایی کوچک و بزرگ در کتاب دیده می شود، کتاب به غنای ادبیات این حوزه کمک می کند.
    کلیدواژگان: اخلاق محیط زیست، بومشناسی، اخلاق زمین، لین وایت
  • معرفی مختصر
  • سه دقیقه اول
    صفحه 158
  • نقد و بررسی
  • حسن سالاری صفحه 167
    انتشارات ایران شناسی با تولید سه راهنمای میدانی درباره پروانه های ایران، خزندگان و دوزیستان ایران و برخی از رایج ترین گیاهان ایران، گامی بزرگ در راه معرفی سرمایه ها و شگفتی های طبیعی ایران برداشته است. این کار بزرگ با همراهی گروهی از پژوهشگران و عکاسان جوان ایرانی به بار نشسته و مورد توجه پژوهشگران خارجی قرار گرفته است. در کتاب راهنمای میدانی پروانه های ایران، 200 گونه از 406 گونه پروانه شناسایی شده در ایران و در راهنمای میدانی خزندگان و دوزیستان ایران، همه گونه های ایرانی این دو رده از جانوران معرفی شده است. در کتاب طبیعت گردی با گیاهان ایران، 700 عکس از گونه های بومی و برخی گونه های وارداتی گنجانده شده است تا طبیعت دوستان ایرانی با آگاهی بیش تر در طبیعت ایران گام بگذارند. بی گمان شناساندن گونه های جانوری و گیاهی و معرفی زیستگاه های جای جای ایران به عموم مردم ایران، اثربخش ترین راهکار برای حفظ این تنوع زیستی است، زیرا «دانش، درک و نگرانی را با خود می آورد». تولید کتاب های مرجع درباره جانوران و گیاهان ایران به ویژه این سه کتاب راهنمای میدانی را می توان گامی بزرگ در همین راستا به شمار آورد.
    کلیدواژگان: راهنمای میدانی، خزندگان، دوزیستان، پروانه ها، طبیعت گردی، ایران، ایران شناسی، عکاسی طبیعت
  • داریوش کرامتی صفحه 183
    کتاب برنامه ریزی و طراحی فرودگاه، گرچه به قلم یکی از استادان پرسابقه این حوزه نوشته شده است، اما نیازمند ویرایش علمی، ادبی و فنی است که در این میان باید تا حد قابل توجهی فشرده و بسیاری از مطالب اضافی یا مکرر آن حذف شود. در ضمایم کتاب دقتی که باید و شاید به کار نرفته و به ویژه ضمیمه نخست عملا زائد می نماید. چنین می نماید که با لحاظ کردن همه این نکات، دست کم بتوان یک سوم از حجم فعلی کتاب کاست.
    کلیدواژگان: ویرایش علمی، ویرایش ادبی، تلخیص، بازنگاری
  • شایسته ترجمه
  • جستار
  • سخنی در باب فرهنگ فرهنگ نویسی
    آرش ظریف صفحه 205
  • نقد شفاهی
  • صفحه 273
    مجموعه «دانش معاصر» که تاکنون هشت جلد آن به همت انتشارات «فرهنگ معاصر» منتشر شده است به تبیین دانش های مختلف و موضوعاتی چون پرسش های بنیادی درباره علم، سیر تحول فیزیک، سرگذشت فیزیک نوین، نظریه های مهم درباره آگاهی، منطق کامپیوتر و برنامه نویسی و فلسفه علم می پردازد.
    نشست «نقد و بررسی مجموعه کتاب های دانش معاصر» با حضور دکتر حسین معصومی همدانی، دکتر محمدرضا خواجه پور، دکتر عبدالحسین بصیره، دکتر ماندانا فرهمندیان و جمعی از مترجمان کتاب های این مجموعه، توسط فصل نامه «نقد کتاب علوم محض و کاربردی» در سرای اهل قلم برگزار شد.
    در ابتدای جلسه دکتر یونس کرامتی سردبیر فصل نامه نقد کتاب علوم محض و کاربردی ضمن عرض خیر مقدم و سپس معرفی میهمانان، از آقایان معصومی و خواجه پور دعوت کرد تا آغازگر نشست باشند.
  • معرفی مختصر
  • معرفی چند کتاب از انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر
    صفحه 291