در نخستین نشست همایش دو روزه امام محمد غزالی که دهم اسفندماه به مناسبت نهصد و پنجاهمین سالگرد تولد وی در مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد، دکتر قاسم کاکایی از دانشگاه شیراز در باب «تاثیر غزالی بر متفکران اروپا از قرون وسطی تا قرون جدید (مورد مطالعه نیکلامالبرانش)» به ارائه مقاله خود پرداخت.

دکتر کاکایی با اشاره به نزاع بین دین و عقل در نظر متفکرین مسلمان و مسیحی، اشاعره و غزالی را با اهل حدیث یکی ندانست و گفت: غزالی و اشاعره به آن معنای اهل حدیث ضد عقل نیستند و اگر نزاعی با فلسفه مشاء دارند در محتوای این فلسفه است نه در تعقل کردن و مشکل را در محتوای فلسفه مشائیان و ارسطو می بینند.

استاد دانشگاه شیراز به ترجمه «تهافت الفلاسفه» غزالی در قرون وسطی که به عبری و لاتین ترجمه شد اشاره کرد و افزود: آن جایگاهی را که ما در شرق برای غزالی قائلیم در تاریخ غرب نمی یابیم. این تعبیر مرحوم جلال الدین همایی مبنی بر اینکه «غزالی ابهت فلسفه را شکست» را در تاریخ غرب نمی یابیم.

وی با بیان اینکه در غرب برخلاف شرق ابن رشد به عنوان شارح ارسطو جایگاه بسیار ویژه ای پیدا کرد، افزود: با ترجمه آثار ابن رشد به لاتین بیشتر متفکران غربی در پیوند میان عقل و دین دیدگاه های ابن رشد و ابن سینا را می پسندند. لذا ارسطو و ابن رشد سیطره وسیعی بر متفکران غربی قرون وسطی دارند به طوری که اکهارت عارف غربی برای ابن سینا در حد یک قدیس احترام قائل است.

دکتر کاکایی ورود افکار غزالی را به غرب از قرن 17 به بعد دانست و گفت: از زمانی که ارسطوستیزی در غرب باب شد آرا و افکار غزالی وارد شد که امثال مالبرانش می آیند و ارسطو را از کلام مسیحی خارج می کنند.

وی نیکولامالبرانش را فیلسوف بزرگ دکارتی فرانسه خواند که تحت تاثیر افکار و آثار غزالی- به ویژه کتاب «تهافت الفلاسفه»- کتاب «در جست وجوی حقیقت» را نگاشت.

دکتر کاکایی به شباهت های آرای غزالی و مالبرانش اشاره کرد و گفت: مالبرانش تمام تهافت الفلاسفه غزالی را در قرن 17 کلمه کلمه خوانده و آن را بسیار مقدس و مستحکم شمرده است.

حجت الاسلام کاکایی در ادامه این سخنرانی به دیدگاه غزالی در مسئله علیت پرداخت چرا که این مسئله مورد توجه متفکران بزرگ اروپا قرار گرفت به نحوی که حتی تا قرن هجدهم میلادی امثال هیوم نیز از آن متاثر شدند.