آرشیو سه‌شنبه ۱۲ بهمن ۱۳۸۹، شماره ۴۷۱۴
فرهنگ و هنر
۲۱

ادبیات شکوفا

یکی از مهم ترین وجهه های حوزه نشر بعد از انقلاب در ادبیات تجلی پیدا کرد؛ ادبیات انقلاب سرآغازی برای شکل گیری ادبیات دفاع مقدس هم شد. با این حال تولیدات این حوزه بالغ بر صدها هزار نسخه کتاب در ژانرهای شعر، داستان، رمان، قطعه ادبی، سفرنامه نویسی، درام، نمایشنامه نویسی و فیلمنامه نویسی حاصل تلاش نسل های فراوان متفاوت بود؛ نسل هایی که یا خود در کشاکش انقلاب و سال های57-56 دوران جوانی خود را طی می کردند، یا در این دوران متولد شدند و بعدها خاطرات انقلاب را با روایت نسل پیش مرقوم و مکتوب کردند. منتقدان و تحلیلگران ادبی گاهی درباره ادبیات 30 سال گذشته و در واقع ادبیاتی که بعد از انقلاب شکل گرفت، مصطلح های خاصی دارند.

«رشد عرضی» ادبیات یکی از همین مصطلح هاست؛ به تعبیری به گفته آنان در سه دهه گذشته شاهد رشد ادبیات به صورت عرضی بوده ایم و نویسندگان در عرض و کنار همدیگر ارتقا یافته اند. نظریه رشد عرضی در مقابل رشد طولی مطرح می شود. مثلا در رشد طولی شعر در سبک عراقی شاعرانی مثل مولانا، سعدی و حافظ در قله قرار می گیرند و خواجوی کرمانی، سلمان ساوجی و... با وجود قدرت بلامنازع قریحه شاعری با فاصله زیادی از آنها دیده می شوند.

این در حالیست که در رشد عرضی وضع به همین منوال نیست. مثلا شاعری همچون قیصر امین پور یا علی معلم با سعید میرزایی که از نسل تازه تری است در عرض هم رشد یافته اند و نسل ها در کنار هم و با هم به ارتقا رسیده اند.

گاهی در میان همین نسل نو و حتی نسل چهارم انقلاب شاعرانی جوان و گمنام به چشم می آیند که برخی از اشعارشان در تراز مشهورترین و قدرتمندترین شاعران پیشکسوت نسل انقلاب است.

این رشد عمدتا نیاز به بررسی آکادمیک دارد و در ادبیات عمومی نمی توان رد پای ارتقای آن را دنبال کرد. زیرا همچون زمانی که مکتب خراسانی در ادبیات ما تولد می یابد، با فاصله بسیار کمی به لحاظ فنون شعری، بزرگانی همچون ابوالحسن بلخی، رابعه کعب قزداری، رودکی سمرقندی، ابو فرس سغدی و... پا به عرصه شعر می گذارند، اما بعدها چهره ها و قله های ادبیات فارسی در بازخوانی نسل ها مشخص و مورد توجه قرار می گیرند.