عن عبدالله ابن سنان قال: سالت اباعبدالله جعفر بن محمد الصادق (ع): فقلت الملائکة افضل ام بنوآدم فقال (ع) قال امیرالمومنین علی بن ابیطالب (ع) ان الله عزوجل رکب فی الملائکة عقلا بلاشهوة و رکب فی البهائم شهوة بلاعقل و رکب فی بنی آدم کلتیهما فمن غلب عقله شهوته فهو خیرمن الملائکة و من غلب شهوته عقله فهو شرمن البهائم[1]

ترجمه حدیث: عبدالله بن سنان از اصحاب امام صادق (ع) نقل می کند؛من از حضرت سوال کردم که ملائکه افضل و بالاترند یا بنی آدم؟ حضرت فرمودند: امیرالمومنین علی بن ابیطالب (ع) فرمودند به راستی که خداوند عزوجل در وجود ملائکه عقل را آمیخت، بدون آنکه شهوت برایشان قرار دهد و در وجود حیوانات شهوت را در آمیخت بدون آنکه عقل برایشان قرار دهد. ولی دربنی آدم هر دو آنها را درهم آمیخت. پس هر انسانی که عقل او برشهوتش غلبه کند او بهتراز ملائکه است و هر انسانی که شهوت او بر عقل او غلبه نماید او از حیوان پست تر و شرتر است.

شرح: در این روایت حضرت علی علیه السلام مقایسه زیبایی فرموده است: فرشته، سراسر وجودش عقل است و حیوان سراسر وجودش شهوت می باشد. انسان، آمیخته ای از عقل و شهوت است، اما انسانی که فقط در فکر خوراک، پوشاک، مسکن، ماشین و برآوردن خواهش های نفسانی و... خود می باشد در ردیف حیوان بلکه پست تر و شرتر از حیوان است. درمقابل، انسانی که دنبال عبادت و اطاعت پروردگار است، یعنی از نیروی شهوت مال، مقام و... برای رسیدن به قرب و نزدیکی خداوند استفاده کرده و از هیچ کوششی فروگذار نمی کند و توان خود را در راه خداوند و خدمت به بندگان او صرف می نماید و تا بذل جان و خاندان خود جلو می رود، چنین انسانی نه تنها از ملائکه بهتر، بالاتر و والاتر است، بلکه ملائکه خادم او هستند.

در روایتی در توصیف عقل آمده است: «العقل ما عبد به الرحمن و اکتسب به الجنان[2]» عقل، چیزی است که به وسیله آن خداوند رحمان عبادت شده و بهشت به دست می آید. پس زیبایی و زیبا سخن گفتن، پول، ریاست، پست و مقام و... دلیل عاقل بودن نمی باشد. پس قضاوت کنیم آیا ما عاقل هستیم یا نه؟

________________

1-بحارالانوار، جلد60، باب 39 روایت 5، ص299