آرشیو پنجشنبه ۵ اردیبهشت ۱۳۹۸، شماره ۴۳۵۰
کتاب
۱۱

کتابخانه

وقتی به فوتبال فکر می کنیم

علی ولی اللهی|فوتبال جایگاه ویژه ای بین متفکران معاصر پیدا کرده است. بسیاری از افراد صاحب نظر در حوزه های علوم شناختی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم فوتبال را سوژه بررسی های علمی خود کرده اند. یکی از این افراد سایمون کریچلی، فیلسوف معاصر انگلیسی است که در کتاب خود با نام «به چه فکر می کنیم، وقتی به فوتبال فکر می کنیم» تلاش کرده است از جایگاه یک فیلسوف و در عین حال طرفدار پر و پا قرص فوتبال به این ورزش نزدیک شود و زوایای پیدا و پنهانش را برای ما آشکار کند. قلم روان و جذاب در کنار تسلط بالای کریچلی بر تاریخ، از هنر و فلسفه یونان باستان تا روزگار معاصر و پیوند دادن دیدگاه های مختلف با ساحت های مختلف ورزش فوتبال باعث شده که کتاب حاضر بتواند از ساده ترین مخاطبان فوتبال تا متفکران را همراه خودش کند. در این کتاب کریچلی با استفاده از نظرات گادامر، سارتر، هوسرل، هایدگر و چند اندیمشند دیگر، به تحلیل و واکاوی آنچه در اذهان وابستگان به فوتبال جریان دارد، پرداخته است. از تماشاچیان که مفهوم جامعه و سوسیالیسم را تداعی می کنند تا بازیکنان و مربیان و حتی رخنه به ذهن «توپ فوتبال». کریچلی در کنار علاقه مفرطش به فوتبال نگاهی منتقدانه نیز دارد و از تعارض ابدی بین سوسیالیسم - که خاستگاه اصلی فوتبال است - با نظام سرمایه داری که هر لحظه در حال سیطره بیشتر بر این ورزش است، می گوید. می گوید چگونه فوتبال ممکن است تبدیل به بازتولید تفکرات مردسالارانه، نژادپرستی یا ملی گرایی افراطی شود.

سفری از خود به خود

نیلوفر صادقی|گذر از معصومیت و خامی به عقل رسی و پختگی بن مایه اصلی رمان های رشد و کمال است و نمونه هایش هم در عالم ادبیات فراوان. اما اینکه داوطلبانه دنیای امن و پرنورمان را ترک کنیم و به منطقه ممنوعه و ظلمانی پا بگذاریم یا خطر نکنیم و از منطقه ممنوعه دور بمانیم و حتی انکارش کنیم، انتخابی است که آخر و عاقبتش به قول امروزی ها لزوما برد- برد نیست. در «دمیان» شریک سفر هسه / امیل سینکلر و نوسان او بین دنیای امن و ناامن می شویم و البته چیزهای زیادی هم هست که باید بیاموزیم، از فلسفه گرفته تا عرفان و علم اجتماع و البته آموزه های رمانتیک های آلمانی و نیچه. داستان سفر و نوسان امیل سینکلر با همراهی دمیان را باید با چشم باز باز خواند تا اگر روزی ستون ها یکی یکی فرو ریختند و چاره ای نماند جز پرسیدن و به چالش کشیدن و از نو ساختن، درنمانیم و بتوانیم ستون های تازه ای بنا کنیم. ترجمه رضا نجفی تنها ترجمه فارسی «دمیان» از زبان اصلی است که پیوستن به سفر هسه را بی خطر و جذاب تر می کند، از خواندن یادداشت مترجم و تفسیر داستان هم نباید غافل شد.

محکوم به روایت گری

نگار قانونی|می گویم این داستان منحصربه فرد است در ادبیات فارسی و این را پاک نمی کنم، تا شما آن را بخوانید. بعد می نویسم که شما از خواندن یک اثر پست مدرن ایرانی که در آن فلسفه حقیقت زبان مثل آب روان توی بستر رودخانه در جریان است شگفت زده خواهید شد. اما بعد شگفت زده را پاک می کنم چون شاید شما چیزی بیشتر از شگفت زده شوید. راوی داستان مرشدی نه زن است و نه مرد او استعاره ای است از ماهیت انسان که در گذر است از تاریخ انسان، از تاریخ روابط خانوادگی، از جنگ و از عشق حتی چون ذات تاریخ در گذشتن است. راوی آدم فکرهای ناجور که در ابتدای داستان می فهمد نیمی از صورتش پاک شده برای پاک نشدن، برای فراموش نشدن محکوم است به روایت گری پس خداگونه جهانی می آفریند که در واقعیت کلمات شکل گرفته اما این تازه آغاز ماجراست. آدم خواندن بعضی کتاب ها را به حافظه داستان خوانی خودش مدیون است و آدم فکرهای ناجور یکی از آن کتاب هاست.

زن در جامعه

«دو نیمه من» از تمایلات ابتدایی تا شناخت ابعاد روان شناختی و اجتماعی زن - انسان را بررسی می کند. هر داستان به نوبه خود بر تاریخچه وابستگی زنان به قوانین مردانه و دشواری های بازدارنده آنها برای دفاع از خود می پردازد تا جایی که سرنوشت ساز خود باشند. راویان هر داستان بر موقعیت خالی از امتیاز زن در یک جامعه مردسالار و توانایی فردی و شخصی زنانی که می کوشند وضعیت موجود را تغییر دهند شهادت می دهند و هریک سرنوشتی نمادین برای اسطوره شکنی ارزش های مردانه ارایه می کنند. داستان ها در اواخر قرن بیستم نوشته شده اند یعنی دورانی که زنان نویسنده امریکای لاتین جایگاه برحق خود را در عرصه ادبیات به تدریج به دست می آورند و جای مردان را که تاکنون از زبان زنان شهادت داده بودند می گیرند. راویان هر داستان بر موقعیت خالی از امتیاز زن در یک جامعه مردسالار و توانایی فردی و شخصی زنانی که می کوشند وضعیت موجود را تغییر دهند، شهادت می دهند و هر یک سرنوشتی نمادین برای اسطوره شکنی ارزش های مردانه ارایه می کنند. کتاب «دو نیمه من» آثاری از زنان داستان نویس امریکای لاتین، گردآوری و با ترجمه فریده شبانفر توسط انتشارات «مروارید» منتشر شده است.

سیری در زندگی اروین یالوم

اروین یالوم در سال 1956 در بوستون در رشته پزشکی و در سال 1960 در نیویورک در رشته روانپزشکی فارغ التحصیل شد و بعد از خدمت سربازی در سال1963 استاد دانشگاه استنفورد شد. در همین دانشگاه بود که الگوی روانشناسی هستی گرا یا اگزیستانسیال را پایه گذاری کرد. یالوم هم آثار دانشگاهی متعددی تالیف کرده و هم چند رمان موفق دارد. او جایزه انجمن روان پزشکی امریکا را در سال 2002 دریافت کرد اما بیشتر به عنوان نویسنده رمان های روانشناختی به ویژه رمان مشهور «وقتی نیچه گریست» شهرت دارد. اروین یالوم، قصه گوی روایت های روان درمانی، کسی که زندگی خود را صرف پژوهش در روان انسان ها و کمک به «پرمعنا زیستن» انسان ها کرده است. «آنگه که خود را یافتم» عنوان آخرین کتاب از این روان درمان سرشناس آمریکایی است که در آن زاویه نگاه درمان گرانه اش را به سمت خود چرخانده و به بررسی ارتباطاتی پرداخته که در شکل دادن به «خود» درو نی اش نقش داشته اند. او با به تصویر کشیدن آسیب پذیرترین بخش های درونی خود از زندگی شخصی اش پرده برداری می کند و در نهایت نه تنها قصد دارد آنچه را سال ها برای «پر معنا زیستن» به دیگران تجویز کرده به کار گیرد بلکه خود با پایان اجتنا ب ناپذیر هستی کنار بیاید. یالوم که یهودی زاده ای مهاجر است در این کتاب از مبارزات و سختی های زندگی اش می گوید. او در محله ای فقیرنشین مملو از سوسک، موش و جرایم در واشنگتن دی سی بزرگ می شود و برای فروریختن حصار فقر و فلاکت به پزشکی روی می آورد. او تک تک اقدامات انقلابی خود در زمینه روان درمانی گروهی و رمان درمانی اگزیستانسیال را برمی شمارد و منشا روش هایی که حاصل قرن ها حکمت و خرد متفکرانی بزرگ اند را بازگو می کند. او در این کتاب از ایده های الهام بخش آثار اصلی خود از جمله دژخیم عشق، وقتی نیچه گریست و انسان موجودی یک روزه هم می نویسد.

منبعی دست اول از دولت مصدق

«کارنامه مصدق» یکی از منابع مهم و دست اول درباره دوران نخست وزیری محمد مصدق است. ارسلان پوریا از اعضای پیشین حزب توده ایران و معاون نادر شرمینی در سازمان جوانان توده بود که پس از کودتای 28 مرداد 1332 به زندان افتاد. این کتاب حاصل پژوهش ها و تجربه های شخصی وی از دوران نخست وزیری دکتر محمد مصدق و نقش حزب توده ایران در آن دوران است. ارسلان پوریا، مولف کتاب، خود از اعضای موثر حزب توده در آن دوران و شاهد بلافصل وقایع حوادث بوده. این کتاب نخستین بار به کوشش زنده یاد خسرو شاکری در انتشارات مزدک ایتالیا با حروف تایپی و گاه ناخوانا منتشر شد و کتابی که در دست دارید نخستین چاپ «کارنامه مصدق و حزب توده» با درج نام مولف اصلی، حروفچینی جدید و پیراسته است. بنا به نوشته زنده یاد خسرو شاکری، شخص دکتر مصدق متن اولیه کتاب را دیده و حک و اصلاح کرده است. انتشار متن کامل این کتاب ارزشمند سند مهم دیگری در اختیار علاقه مندان به تاریخ معاصر ایران و نیز پژوهشگران تاریخ می گذارد تا با شناختی دقیق، به دور از غرض و پیشداوری بتوانند با بخشی از گذشته مبارزات ضداستعماری و ضد استبدادی مردم ایران آشنا شوند.