فصلنامه تعلیم و تربیت
سال بیست و پنجم شماره 2 (پیاپی 98، تابستان 1388)

انسان به منزله عامل در اندیشه اسلامی، بیانگر آن است که انسانها را می توان منشاء اعمالشان در نظر گرفت. در این دیدگاه، مبانی عمل، دست کم دارای سه نوع است: شناخت، گرایش و اراده. گستره عمل، در وجود و موجودیت آدمی بسیار وسیع است به طوری که می توان در عرصه هایی چون ادراکهای حسی، زبان، رویا و نظامهای اجتماعی، از بروز و ظهور عمل آدمی سخن گفت. دو تفاوت میان انسان شناسی اسلامی و ساختارگرا / پساساختارگرا وجود دارد. اول این که انسان شناسی اسلامی، با حذف سوژه آگاه و دارای قصد سازگار نیست. دوم این که در انسان شناسی اسلامی، ویژگی های فطری آدمی تنها ساختاری نیست چنانکه در ساختارگرایی برآنند. به علاوه، شکوفایی یا ظهور برخی از امور فطری، به نحو قابل ملاحظه ای در گرو قصد و اراده آدمی قرار دارد دیدگاه انسان به منزله عامل، دلالتهای مهمی در عرصه تعلیم و تربیت دارد. بر این اساس، ارتباط میان معلم و شاگردان باید به منزله ارتباطی میان انسانهای عامل و بنابراین به صورت تعامل در معنای دقیق آن در نظر گرفته شود.

مقاله حاضر با عنوان پرسشگری راهبرد هویت پایدار دینی در قرآن کریم به روش توصیفی – تحلیلی – استنباطی به بررسی پرسشگری، چگونگی و اهمیت آن در ایجاد هویت پایدار در قرآن کریم پرداخ ته و نش ان داده است که هویت پایدار دینی به معنای دستیابی به تعریف منسجم دینی از خود و انتخاب آگاهانه و آزادانه ارزشها، باورها و هدفهای زندگی است. به این مع نا که فرد بیابد کیست؟ چه چیزهایی برای او ارزش به حساب می آیند و چه راه هایی را برگزیده است که در زندگی پیگیری نماید. ایجاد کیفیتی از دینداری در انسان که معرف آگاهی، تعلق خاطر، غلیان احساسات ودلبستگی های عاطفی، پایبندی، تقید و تعهد نسبت به مجموعه ای از اعتقادات و اعمال دینی باشد، مستلزم پرورش روحیه جستجوگری و پرسشگر دینی است. به گونه ای که فرد قادر به کشف و طرح مس ئله، فرضی هسازی، گردآوری اطلاعات، توانایی تجزیه و تحلیل یافته ها و نتیجه گیری شده و متناظر با آن به مجموعه ای روشن و نظم یافته و پایدار از ارزشها و هدفها دست یافته و به آن ارزشها و هدفها و باورهایی که خود انتخاب کرده و به آن رسیده است متعهد شده و گذر نسبتا موفقی از " است " را به " باید" رقم زند و از این طریق زندگی خود را ساماندهی و هدایت کند و دچار توقف،اغتشاش یا تعلیق در هویت دینی خویش نشود. برای این منظور " چیستی هویت پایدار دینی"، " پرسشگری و هویت دینی "، " چرایی و چگونگی پرسشگری "، " انواع پرسش " و جایگاه پرسشگری در نظام تعلیم و تربیت مورد بررسی قرار گرفته است.

تحولات برنامه ریزی درسی دوره متوسطه عمومی ایران طی نخستین دهه های آموزشی ایران در قرن حاضر، یکی از جالبترین موارد تاریخ آموزش متوسطه ایر ان است که در تحقیق حاضر مورد توجه قرار گرفته است. هدف از انجام تحقیق حاضر بررسی این تحولات و نحوه تاثیرپذیری نخستین برنامه های درسی دوره متوسطه ایران از الگوهای اروپایی و تلاش و آزمون و خطایی است که مسئولان برنامه ریزی آموزشی ایران، و به خصوص شورای عالی مع ارف، برای بهبود و توسعه برنامه های درسی دوره متوسطه انجام داده اند. برای انجام این بررسی از روش تاریخی بهره گرفته شده و در حد امکان به مقایسه بعضی از درسهای برنامه های درسی این دوره، به جهت شناخت شباهتها وتفاوتهای محتوای درسها پرداخته شده است. اساس اطلاعا ت این بررسی، نخستین برنامه تحصیلی دوره متوسطه ایران است که به عنوان یک برنامه درسی کشوری در سال 1293 شمسی، تحت عنوان دستور تعلیمات متوسطه به تصویب وزارت معارف رسیده، و سپس، مجموعه صورتجلسات شورای عالی معارف و مصوبات این شورا طی سالهای 1302 تا 1317 شمسی اس ت. یافته های تحقیق حاکی از آن است که برنامه های درسی دوره متوسطه تدوین شده توسط شورای عالی معارف در دو دهه نخست قرن حاضر، بدوا تحت تاثیر الگوی برنامه های درسی اروپایی مدرسه دارالفنون و سپس دستور تعلیمات متوسطه 1293 شمسی شکل و سازمان گرفته و شورای عالی معارف، طی حدود پانزده سال نخست، بارها به تدوین و تصحیح و اصلاح برنامه های آموزشیداخلی و کاهش و افزایش آنها پرداخته است؛ تا سرانجام در اواخر دهه دوم قرن، به برنامه درسی نسبتا منسجم و بهره مند از واژه ها و اصطلاحات فارسی رسیده است. بر اساس این تحقیق، حاصل کار شور ای عالی معارف در رابطه با تدوین برنامه درسی دوره متوسطه مجموعا مثبت ارزیابی می شود.

این پژوهش در صدد ارزیابی سهم کنش اجراکننده مرکزی 1 در دامنه ای از مهارتهای که در سطح «حافظه کاری 2» ریاضی در میان کودکان است. به این منظور، از مقیاسی از بین المللی استاندار شده، استفاده می کند که شامل محرکهای عددی 3 است. این ارزیابی با کنترل هوش سیال 4 و توانایی خواندن آزمودنی ها صورت گرفته است. شرکت کنندگان در پژوهش، متشکل از گروه نمونه ای هستند که به طور تصادفی از میان دانش آموزان پسر سال چهارم دبستان انتخاب شده اند (با میانگین سنی 9 سال و 11 ماه). این دانش آموزان رشدی بهنجار داشته و هیچگونه ناتوانی در یادگیری نداشته اند. آنان مقیاس حافظه کاری، 2004) و نیز آزمون ریاضی کی مت (کنولی 7، الوی و دیگران 6) «یادآوری شمارش 5» 1988؛ نقل از محمداسماعیل، 1381) را کامل کردند. آزمون کی مت مطابق با محتوایدرسی دوره ابتدایی طراحی شده و با توجه به محتوای کتابهای درسی ریاضی در ایران روایی سازی شده است. همچنین آزمودنی ها دو آزمون ما تریس پیشرونده ریون 1 (پن رز 2 و ریون، 1938؛ نقل از کرمی، 1385) و توانایی خواندن پوراعتماد، 1380) را نیز به منظور کنترل دو متغیر هوش و توانایی خواندن، تکمیل کردند. نتایج این پژوهش نشان داد که یادآوی شمارش، حتی پس از مهار کردن هوش سیال و توانایی خواندن، واریا نس منحصر به فردی را در توانایی اولیه ریاضی تبیین کرد. الگوی این تبیین بر اساس مهارتهای گوناگون ریاضی، متفاوت بود. ما یافته های خود را در قالب اهمیت حافظه کاری در تحول توانایی تحصیلی ریاضی بیان خواهیم کرد.

که با دخالت و تاثیرات منفی خود در قواعد منظم طبیعت، موجب به هم خوردن تعادل و تناسب محیط زیست شده و تا جایی پیش رفته که جامعه انسانی را با انبوهی از معضلات زیست محیطی روبه رو کرده است. از این رو شناخت رفتارهای نامطلو ب محیطی و مدیریت و کنترل آنها، زمینه ساز آموزشهایی است که با ید از همان روزهای آغازین آموزش رسمی برنامه ریزان درسی از طریق محتوا و کتب درسی مدنظر قرار دهند. بنابراین هدف پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کتابهای درسی علوم تجربی دوره ابتدایی به لحاظ توجه به معضلات زیست محیطی است. به این منظور، پنج جلد کتاب درسی علوم تجربی دو ره ابتدایی با روش تحلیل محتوا مورد بررسی قرار گرفت. این بررسی با استفاده از ابزار چک لیست تحلیل محتوا که دارای چهار مؤلفه اصلی (معضلات زیست محیطی آب، هوا، خاک و صوت) و 55 مؤلفه فرعی است، بررسی شده و پایایی آن 90 ٪ درصد به دست آمده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که در کتابهای علوم تجربی دوره ابتدایی به معضلات زیست محیطی ک م توجهی شده است. بیشترین توجه در کتاب علوم تجربی پایه پنجم و کمترین توجه در کتاب علوم تجربی پایه چهارم نسبت به معضلات زیست محیطی شده است. در کتابهای علوم تجربی دوره ابتدایی در زمینه معضلات زیست محیطی، بیشترین توجه به مسئله خاک و کمترین توجه به معضلات صوتی بوده است.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی و کشف عوامل مرتبط با میل به ماندگاری با انگیزه معلمان انجام شده است. در این تحقیق منظور از میل به ماندگاری معلمان تمایل به تداوم خدمت در حرفه معلمی و انگیزه برای تلاش و همکاری بیشتر است. به عبارت دیگر میل به ماندگاری با انگیزه معلمان در این تحقیق بررسی شده است. یکی از پیامدهای بسیار مهم عدم تمایل به ماندگاری با انگیزه میان معلمان کاهش کیفیت یادگیری دا نش آموزان است. روش تحقیق مورد استفاده در این مطالعه: روش تحقیق کیفی و ابزار جمع آوری اطلاعات شامل مصاحبه و مطالعه اسناد و مدارک مرتبط بوده است. در این تحقیق جامعه آماری شامل: کلیه معلمان مقاطع ابتدایی، راهنمایی و متوسطه استان ایلام و کارشناسان حوزه مدیریت من ابع انسانی سازمان آموزش و 86 انجام شده است. - پرورش است. این تحقیق در سال تحصیلی 87 از میان روش های نمونه گیری کیفی، نمونه گیری هدفمند برای نمونه تحقیق استفاده شده است. روش تجزیه و تحلیل داده ها کیفی بوده و داده های این پژوهش در قالب کد گذاری باز و محوری تحلیل شده است. در این روش تحلیل پس از استخراج داده های خام مفاهیم، سپس مقولات استخراج شده اند. نتایج حاصل از این تحلیل نشان می دهد که کیفیت زندگی کاری معلمان، ویژگی های حرفه معلمی، ویژگی های فردی، محیط اجتماعی - اقتصادی و تخصصی کردن یا حرفه ای کردن شغل معلمان، از عوامل اساسی تاثیر گذار بر ماندگاری با انگیزه معلمان و تمایل آنها برای تلاش بیشتر و تداوم همکاری در حرفه معلمی است.

پژوهش حاضر به بررسی میزان استفاده دانش آموزان دبیرستانی شهر شیراز از فناوری های اطلاعاتی می پردازد. جامعه مورد مطالعه در این پژوهش را دانش آموزان پایه های اول، دوم و سوم دبیرستانهای مناطق چهارگانه شهر شیراز تشکیل داد هاند که از میان آنها 824 دانش آموز دختر و پسر با روش نمونه گیری خوشه ایچند مرحله ای به عنوان افراد نمونه مورد تحقیق انتخاب شده اند. روش پژوهش به کار رفته، روش پیمایشی – تو صیفی و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است. یافته های پژوهش بر استفاده بسیار زیاد پاسخگویان از رایانه و لوح فشرده دلالت دارد، در حالی که کمتر از 50 درصد دانش آموزان از اینترنت استفاده می کنند. نتایج تحلیل واریانس یک طرفهنشان داد میان رشته های مختلف تحصیلی از لحاظ میزان استفاده از هر یک از فناوری های اطلاعاتی تفاوت معنادار وجود ندارد. همچنین نتیجه آزمون تی مستقل نشان داد که در میزان استفاده دانش آموزان از فناوری رایانه و اینترنت میان دختران و پسران تفاوت معنادار وجود دارد. با توجه به نتایج به دست آمده از تحقی ق حاضر می توان چنین نتیجه گیری کرد که فناور ی های اطلاعاتی مورد استقبال توجه بسیار دانش آموزان است و این در حالی است که مراکز آموزشی کشور هنوز به عنوان یک محیط آموزشی مبتنی بر فناوری های اطلاعاتی شناخته نشده اند در صورتی که دانش آموزان به فناوری هایاطلاعاتی در منزل و مکانهای دیگر از قبیل کافی نتها و خانه دوستان خود دسترسی دارند.