فهرست مطالب
فصلنامه راهبرد
پیاپی 52 (پاییز1388)
- تاریخ انتشار: 1388/08/11
- تعداد عناوین: 12
-
صفحه 7خاورمیانه، منطقه ای با تاریخ پر فراز و نشیب، نمادی از تمدن شرقی، و عرصه ای گرفتار استعمار، جنگ و اشغال؛ و در عین حال مکان خیزش حرکت های نواندیشانه و استقلال طلبانه، منطقه ای است که با در اختیار داشتن ذخائر نفت و گاز و موقعیت خاص ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک، همواره از اهمیت ویژه ای در صحنه بین الملل برخوردار بوده و هست.
این نوشتار ضمن ترسیم وضعیت فعلی این منطقه، به بررسی اهداف، عملکرد و نگاه غرب و تبعات آن در خاورمیانه، به ویژه به استراتژی ایالات متحده آمریکا و معیارهای دوگانه آن در قبال رژیم صهیونیستی می پردازد. در عین حال نگارنده معتقد است ادامه اشتباهات و رفتار گذشته غرب در این منطقه، مانع جدی در شکل گیری فضایی صلح آمیز همراه با رشد دموکراسی در خاورمیانه خواهد بود و بدین ترتیب اتخاذ استراتژی های جدید توسط غرب و آمریکا امری ضروری است.
کلیدواژگان: خاورمیانه، ایران، ایالات متحده آمریکا، تروریسم، صهیونیسم -
صفحه 35مسئله اساسی مقاله این است که نفت چه نقشی در توسعه اقتصادی ایران ایفا نموده است و در این رابطه درآمدهای نفتی با توسعه اقتصادی در ایران بررسی خواهد شد.
در جهت تبیین رابطه توسعه اقتصادی کشور با درآمدهای نفتی، ابتدا با مراجعه به گزارش های منتشره، روند تغییر درآمدهای نفتی و تحولات اقتصادی ایران در دوران قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی مورد بررسی قرار گرفته اند. بدین ترتیب مجموعه ای از اطلاعات مورد نیاز، برای پاسخگویی به سؤال اصلی تحقیق به روش کتابخانه ای جمع آوری شد. سپس به منظور تحلیل رابطه همبستگی رشد اقتصادی کشور - به عنوان یکی از شاخص های اصلی توسعه اقتصادی - با درآمدهای نفتی از مدل خود توضیح برداری (VAR) استفاده شده است. نتیجه گیری می شود که نفت در اقتصاد ایران به مثابه بخش پیشرو، ابتدا عاملی در جهت رشد نامتوازن بوده و سپس با تاثیرات پسین و پیشین بر بخش های دیگر موجبات توسعه نسبی کشور را فراهم نموده است. لذا می توان مدل توسعه اقتصادی ایران را با مدل رشد نامتوازن ملهم از نظریه هیرشمن تحلیل نمود. با عنایت به اینکه توسعه جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 هجری شمسی با ابتناء به مشخصات جامعه آرمانی در قانون اساسی و ویژگی های سند چشم انداز بیست ساله، توسعه ای همه جانبه و انسانی خواهد بود، لذا استراتژی «استفاده از درآمدهای نفتی هم زمان با فراهم نمودن زمینه گسترش توسعه های سیاسی، اجتماعی و زیست محیطی» به عنوان استراتژی مطلوب پیشنهاد شده است.
کلیدواژگان: نفت، بخش پیشرو، توسعه، توسعه نامتوازن، ایران -
صفحه 55آینده پژوهی در مورد انرژی یکی از مباحثی است که با توسعه پایدار و پیوستگی همه جانبه کشورهای جهان به یکدیگر ارتباطی ساختاری دارد. بنابراین لازم است آینده انرژی در ایران با عنایت به این دو محور معین شود. با عنایت به الزامات توسعه پایدار، موضوع کاهش آلایندگی انرژی محوری است که در آینده نگری در مورد انرژی باید به آن توجه شود. در نهایت لازم است برخوردی مسئولانه در بهره برداری از امکانات انرژی در کشور ایجاد شود که در کنار آن شناسایی منابع، تدوین راهبرد برای ایجاد انگیزه لازم برای ظهور انرژی های جایگزین و تجدیدپذیر، تامین نیازهای سرمایه ای بخش انرژی، برخورد عادلانه با مصرف کنندگان و بنگاه های آسیب پذیر و کارآمد بودن مدیریت تولید و مصرف انرژی باید برنامه ریزی شود. تحقیقات نشان داده است که بخش انرژی آن قدر بزرگ است که سرمایه های خطرپذیر را جذب کند و در نهایت تمام نشانه های وجود دانش فنی بازدارنده در بخش انرژی مشاهده می شود. در این چارچوب جایگزینی سوخت های فسیلی یک چشم انداز اجتناب ناپذیر است.
کلیدواژگان: بخش انرژی، آینده پژوهی، توسعه پایدار، تدوین راهبرد -
صفحه 71عدالت از مفاهیم آرمانی است که بشر از ابتدای تاریخ تمدن نسبت به آن شناخت اجمالی داشته و برای برقراری آن کوشیده است. از دید بسیاری از صاحبنظران، عدالت، فضیلت و حتی منبع و ریشه همه فضایل است، به طوری که برخی عدالت را در یک کفه و فضایل و ارزش های دیگر را در کفه دیگر قرار داده اند.
در این مقاله مفهوم عدالت از منظر فلاسفه قدیم یونان و فیلسوفان معاصر غرب مورد بررسی اجمالی قرار گرفته و عدالت اقتصادی از منظر اقتصاد اسلامی نیز در استفاده بهینه از منابع و امکانات، نبودن فقر و نیاز مادی و توسعه اقتصادی و اجتماعی خلاصه شده است. در قانون اساسی نیز عدالت به عنوان هدف اساسی و سیاست های کلی اصل 44 آن نیز تماما با دغدغه عدالت و به منظور تحقق آن مطرح شده اند.
این مقاله بحث سهام عدالت را نیز مورد بررسی قرار داده و به دلایل مختلف نتیجه گیری نموده است که اجری این طرح می تواند مفهوم ارزشی و مقدس عدالت اقتصاد اسلامی را خدشه دار نماید و از این رو پسوند عدالت را برای این سهام مناسب نمی بیند.
کلیدواژگان: عدالت، عدالت اقتصادی، عدالت مبادله ای، عدالت توزیعی، سهام عدالت -
صفحه 99جوامع امروزی بسته به درجه تحقق اهداف خود اقدام به تدوین برنامه هایی می کنند تا با عمل به آنها میزان دستیابی به چشم انداز خود را سهل تر و سریع تر نمایند. در سند چشم انداز 20 ساله، ایران کشوری توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه می باشد. همچنین از دیگر اهداف این سند، تعامل سازنده و مؤثر در روابط بین الملل است.
در این گزارش با استفاده از آمارهای اقتصادی جمع آوری شده از کشورهای منطقه به ترکیب متغیرهای اقتصادی که نقش عمده ای در تعیین وضعیت اقتصادی دارند، خواهیم پرداخت که این محاسبات با استفاده از دو روش آماری و ریاضی انجام می شود. تفاوت این دو روش در وزن دهی به شاخص های مورد استفاده ای است که در متن گزارش به تفصیل در مورد آنها بحث شده است. در نهایت نیز از نتایج دو روش به رتبه بندی کشورهای منطقه آسیای جنوب غربی می پردازیم.
کلیدواژگان: شاخص ترکیبی، آینده نگری، جایگاه اقتصادی، تحلیل پوششی داده ها، سری های زمانی -
صفحه 117کشور ما به عنوان کشور درحال توسعه صادرکننده نفت با درآمد سرانه متوسط رو به پایین، در خصوص توان حمایت از بخش کشاورزی دارای وضعیت دوگانه ای است. چرا که از یک سو به عنوان کشور صادرکننده نفت دارای یک منبع بیرونی درآمدی است و از سوی دیگر این منبع آن اندازه بزرگ نیست که درآمد سرانه بالایی را برای کشور ایجاد نماید. لذا لزوما می باید از کارآترین ابزارهای حمایتی برای هر ریال یارانه پرداختی به بخش کشاورزی استفاده نمود. این مقاله می کوشد تصویری تا حد ممکن روشن از وضعیت موجود حمایت از بخش کشاورزی در کشور ارائه کند و با تحلیل تغییرات آن طی نیمه اول دهه هشتاد، مقدمات لازم برای بازنگری در سیاست های حمایتی بخش را فراهم آورد. نتایج حاصله نشان می دهد که بخش بزرگ تری از یارانه پرداختی به بخش کشاورزی مربوط به یارانه نهاده های تولید است که بخش بزرگی از آن یارانه ناخواسته ای است که در اثر سیاست های حمایت از مصرف کنندگان به صورت ضمنی نصیب این بخش می گردد.(1)کلیدواژگان: حمایت از بخش کشاورزی، معیارکلی حمایت، جعبه زرد، ایران
-
صفحه 129آسیب پذیری و توسعه نظام های بهره برداری کشاورزی در ایران همواره تحت تاثیر عوامل داخلی و خارجی بوده است. برنامه ریزی های غیرعلمی و غیرسیاسی استبدادی داخلی از یک طرف و دخالت های تعریف شده خارجی از طرف دیگر نه تنها توسعه نظام های بهره برداری کشاورزی را از مسیر خود باز می دارد، بلکه در پاره ای از مواقع آن را دچار حرکت ارتجاعی کرده و منجر به رکود اقتصادی می شود که از جمله آنها می توان اصلاحات ارضی و روش تزریق یارانه را نام برد. بنابر این عدم شناخت درست فرصت ها و محدودیت های اقتصادی هماهنگ با وضعیت اجتماعی و سیاسی موجود ممکن است به عنوان مثال به جای نظام بهره برداری سرمایه داری روش دیگری را تجویز کند و موجب عقب افتادگی کشور از قافله اقتصاد جهانی شود.
کلیدواژگان: نظام های بهره برداری کشاورزی، اقتصاد سیاسی، فئودال -
صفحه 149کشور ایران دارای حدود شش دهه سابقه رسمی برنامه ریزی عمرانی است و برنامه ریزی در خلال این مدت به طور عام و آمایش سرزمین به تبعیت از شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی همواره با تغییرات و دگرگونی هایی همراه و فراز و نشیب های بسیار زیادی را شاهد بوده است. لذا شناخت این تحولات برای رسیدن به راهکارهای عملی و رفع تنگناها و موانع فراروی آمایش سرزمین بسیار حیاتی می باشد. بررسی سیر تحولات آمایش سرزمین طی سال های گذشته از این واقعیت حکایت دارد که موضوع عدم تعادل های منطقه ای و عدم استفاده از قابلیت های سرزمینی و به عبارتی توسعه نیافتگی بخش های وسیعی از کشور همواره به عنوان یکی از مهم ترین دغدغه های برنامه ریزان چه قبل و چه بعد از انقلاب بوده است. به همین دلیل نیز طی سال های گذشته اقدامات گسترده چه در قالب طرح های مطالعاتی یا تدوین قوانین و مقررات صورت گرفت، اما به دلایل مختلف، این اقدامات عقیم مانده و کماکان موضوع آمایش سرزمین و توزیع عادلانه فعالیت ها و جمعیت در پهنه سرزمین در کانون توجهات برنامه ریزان و تصمیم گیران کشور قرار گرفته است.
با توجه به موارد فوق در این مقاله تلاش شده است تا تصویری خلاصه از تحولات برنامه ریزی کشور با تاکید بر آمایش سرزمین طی سال های گذشته ارایه شود و جایگاه آن در نظام برنامه ریزی کشور تبیین گردد. در ادامه به صورت اجمالی به خلاصه ای از عدم تعادل های منطقه ای در کشور اشاره و مهم ترین ویژگی های این عدم تعادل های منطقه ای فهرست شده اند. در بخش آخر نیز تعدادی از مهم ترین مسایل و مشکلاتی که در حال حاضر سیاست ها و برنامه های آمایش سرزمین با آنها مواجه هستند، مورد تحلیل بررسی قرار گرفته و در بخش پایانی و پس از جمع بندی نیز راهکارهای رفع این تنگناها و مشکلات ارایه شده اند.
کلیدواژگان: برنامه ریزی، آمایش سرزمین، تعادل های منطقه ای -
صفحه 183طرح استراتژی توسعه شهری، رویکردی راهبردی است که هم اکنون در بسیاری از کشورهای جهان و به خصوص کشورهای درحال توسعه با استقبال مواجه شده است. در حالی که طرح های جامع و تفصیلی -که سند توسعه شهر در کشور ما محسوب می شوند- بیشتر نقش بازدارنده داشته و نقش هدایت-کنندگی آنها بسیار کمرنگ است، اما طرح های استراتژیک می-توانند شهرداری ها و نهادهای مردمی را از حالت انفعال بیرون آورند و به آنها نقشی فعال و هدفمند در جهت توسعه شهر اعطا نمایند. در حال حاضر مردم نه تنها نمی دانند که چه نقشی در توسعه شهرشان دارند، بلکه حتی نمی دانند که شهرشان در آینده چگونه خواهد بود و به چه سویی پیش خواهد رفت. مسئولان شهری نیز تصور روشنی از آینده شهر ندارند. حال آنکه طرح استراتژی توسعه شهری، بستری را فراهم می کند تا مردم و مسئولان شهری با یکدیگر به این توافق برسند که از شهرشان چه می خواهند و سپس نقش هر یک را در جهت رسیدن به این هدف مشخص می نماید.
کلیدواژگان: استراتژی، توسعه، شهر، برنامه ریزی -
صفحه 201برنامه URBAN CI یکی از 14 برنامه ابتکار عمل اجتماعی اتحادیه اروپا در سطح کشورهای عضو است که با هدف رویارویی با مشکلات شهرهای کوچک و بزرگ در این اتحادیه در زمینه رشد بیکاری، معضلات محیطی، محرومیت های اجتماعی و مسامحات کالبدی، بهبود و ارتقاء شرایط زیست شهروندان در شهرها و ترویج ابعاد توسعه پایدار شهری اجرا می شوند. این برنامه 118 پروژه را در سطح 15 کشور عضو دربرداشت. این برنامه در فاصله سال های 1994 تا 1999 میلادی اجرا شد و حدود 3 میلیون نفر جمعیت را در شهرهای هدف منتفع ساخت. مناطق شهری هدف این برنامه شامل نواحی پیرامونی شهرها (38 درصد)، مناطق داخلی شهرها (32 درصد)، مراکز تاریخی شهرها (19 درصد) و واحدهای همسایگی با خصوصیات گوناگون (11 درصد) بودند. در این برنامه برای انتخاب شهرها و نواحی شهری هدف از سه معیار اندازه جمعیت (با اولویت شهرهای بالای 100 هزار نفر جمعیت)، خصوصیات جغرافیایی محل، و خصوصیات اجتماعی - اقتصادی ناحیه (بیکاری، فرسودگی بافت شهری، وضعیت نامناسب مسکن و مطلوبیت اجتماعی) استفاده شد.
در سال 2003، پس از اجرای این برنامه در سطح کشورهای عضو اتحادیه اروپا، کارآیی و موفقیت آن در دستیابی به اهداف تعیین شده، مورد ارزیابی قرار گرفت که نتایج آن در این مقاله تلخیص شده است. این ارزیابی بر اساس مجموعه ای از اهداف اصلی تدوین شده توسط کمیسیون اروپا و همچنین اهداف تعریف شده توسط کشورهای عضو اتحادیه در سطح ملی و به طور خاص انجام شد.
کلیدواژگان: برنامه URBAN، ابتکار عمل اجتماعی، فعالیت شبکه ای، ارزیابی پس از اجرا، توسعه شهری -
صفحه 221هدف این مقاله بررسی تحولات مدیریت روستایی کشور است. گسترش شهرنشینی و افزایش مشکلات آن مانند اسکان غیر رسمی، بیکاری و آلودگی محیط، سکونت در محیط های روستایی را به عنوان یک گزینه مطلوب مطرح ساخته است. با وجود این توسعه روستایی پایدار مستلزم وجود مدیریت روستایی نهادمند و کارآمد با ویژگی هایی مانند منابع سازمانی پایدار و مشارکت اجتماعی است. بررسی تحولات مدیریت روستایی در ایران نشان می دهد که پس از اصلاحات ارضی در دهه 1340 تا اواخر دهه 1370، نهادینگی و پایداری در مدیریت وجود نداشت و سیاست های مدیریت روستایی بسیار متغیر بود. تاسیس دهیاری های خودکفا در روستاها و گسترش سریع آنها از ابتدای دهه 1380 آخرین تحول انجام شده برای ساماندهی مدیریت روستایی است. با این حال استمرار مشکلات ساختاری مانند کمبود سرمایه انسانی، نظام اداری متمرکز و کمبود منابع مالی پایدار، چالش هایی هستند که در صورت بی توجهی می توانند به عنوان موانعی برای مدیریت روستایی کشور عمل کنند.
کلیدواژگان: مدیریت عمومی، مدیریت روستایی، دهیاری، شورای اسلامی روستا، آموزش، توسعه -
صفحه 245داشتن تصویری روشن از مسیر پیش رو، لازمه اطمینان از حرکت صحیح و برداشتن گام های استوار در آن است. بدون شک آمار جمعیتی در تعیین مسیر صحیح برای برنامه ریزی توسعه اقتصادی و اجتماعی بسیار حائز اهمیت است. طبق سرشماری سال 1385، میانگین ده ساله نرخ رشد جمعیت برابر با 61/1 درصد بوده است. یک بررسی تقریبا ساده ریاضی که این مقاله به آن پرداخته، نشان می دهد که برخلاف برخی تصورات عمومی که حتی در میان کارشناسان شایع است، نرخ رشد جمعیت در همین حد یا کمتر از آن نخواهد بود. همچنین با استفاده از روش درون/برون یابی مکعبی نشان داده می شود که موج جدیدی از افزایش جمعیت با نرخ رشدی بین 2 تا 5/2 درصد در پیش روست. این حقیقت می تواند بسیاری از برنامه ریزی های کشور را تحت الشعاع قرار دهد که باید مد نظر برنامه ریزان و سیاستگذاران کشور قرار گیرد.
کلیدواژگان: رشد جمعیت، جمعیت ایران، پیش بینی نرخ رشد، درون یابی (برون یابی) مکعبی
-
Page 55Futurology of energy in one of the topics deeply linked to sustainable development and global links between the countries. Given this, it is essential to see energy prospects in Iran on the basis of the above two links. Sustainable development requires a clean energy and reduction of pollution. This means a responsible approach to energy utilization should be adopted on both production and consumption sides. Moreover, attempts should bemade to discover all sources of energy, design the strategy of creation of incentives to increase availability of renewable as well as substitutes for fossil fules, provide adequate capital for development of energy sector, adopt a fair approach to vulnerable consumers and small businesses and efficient management of energy production and consumption. The research shows that energy sector is large enough to attract venture capital and thatthe backstop technology has already become available. Hence, substitution of fossil fuels is an unavoidable prospect.
-
Page 71Justice is an ideal concept which human beings have always sought since the beginning of civilization. From the viewpoint of most scholars, justice is a virtue and a source to other virtues. Some have even gone so far that they give the same weight to justice as they do to all other virtues.
-
The Composite Indicator of Economic Ranking of Important South West Asian Countries and Its ForecastPage 99Bounded to the level of success that different economies obtain in pursuing their goals and objectives, they prepare plans which through implementing them, achieving their goals would became easier and quicker. In Iran’s 20 year vision document, Iran should become a developed country and should obtain first rank in economy, technology and science among region countries.In this report, with the use of data envelopment method and the benefit of doubt approach, through using linear programming method we have composed up different macroeconomic variables of the countries of the region. Once the result was obtained we have provided the ranking of the countries in each year between the year 2002 and 2007. This method was first used by Emanatan Emakrishna.On the other hand the other method that we have used in this report is the widely used equal weigh approach of simple averaging method
-
Page 117Iran as a developing country with low medium per capita income which is a grate oil exporter confronts by a dual status about support ability to agriculture sector. Oil income can be a good external source to pay subsidy to agriculture producer which many of other developing countries dose not have it but this source is not sufficient for making high per capita income for our country. In this situation government has no choice except to make more effective support policy.This article analyses of the measure and manner of support policies in Iran’s agriculture sector in the first half of eighty decade. Results show that input subsidies are grater than output subsidies which paid by guaranteed prices. A large part of agriculture subsidies are implicit unintended effect of consumers support policies.
-
Page 129Vulnerability and development of land utilization system in Iran usually have been affected by internal and external factors. Non-scientific and political planning of internal decisions on the one hand and external defined interferences on the other hand such as land reforms and distribution of subsidy to agricultural economics not only retard development of land utilization system from its ordinary progress but some time will be led torecession. Therefore non- identification of economic opportunities and constraints of social and political conditions of country for example may be lead to choice of another method instead of capitalist farming and resulted as its backwardness from world economy.
-
Page 149Iran has six decades of formal national developmental planning background. During this period, land use planning at national level has been altered, modified, and not well being recognized by the governmental decision makers. Therefore, understanding these transformations is vital to put land use planning in practice to policies and enacting the land use planning in national level. Unstable trends in land use planning indicate regionaldisequilibrium loss of territorial prospective profits that leads to undeveloped areas with high potentials of developments.
-
Page 183Strategy plan of city development is an important issue that is welcome in many countries specially developed countries. While complete and comprehensive plans that are document of city development in our country have more obstacle role and conductive role of them is less. But strategic plans can make municipality and public fundations active and give them purposive role for city development. Now, people not only dont know what role they have on development of their own city, but also even dont knowhow their city will be in future, and to what way it advances. City responsibles dont have clear and good imagination of the future of city. Now strategy plan of city development provides a bed that people and city responsibles to reach to this agreement what they want from their cities and then determine role of each one for gaining the aim.
-
Page 201This article aims to establish the processes and factors that have had an impact on the effectiveness of the URBAN programmes, based on an assessment of 56 URBAN programmes and 2 UPPs. In addition, this section also presents the types of networking activities undertaken by the various URBAN programmes and the factors that have impacted on their effectiveness. The criteria for the assessment of the effectiveness of each of the URBAN programmes derived from both the original objectives of the CIestablished at the European level and member-state specific success criteria. The latter reflected the differing issues faced and various levels of expectation. Of the sampled programmes, 72% were judged to have been very successful or mostly successful. The majorities of each of the three main types of strategy were judged to have been successful. Around a third of URBAN I areas that adopted ‘flagship’ strategies were considered successful. As a result of the variety across member states, the factors thateither supported or hindered the success of the programmes were many.
-
Page 221The study of Iran's rural management changes is the goal of the article. Some urban problems such as informal settlement, unemployment, and environment pollution make the live in rural areas as a favorite option.
-
Page 245In order to design an effective plan for the future path of a country, it is essential to have a clear image of its direction and route. Doubtless, census taking is a vital necessity to select the right way for developing economical and social plans. According to the census taken in 1385, the 10-year growth rate is equal to 1.61 percents. An uncomplicated mathematical calculation can prove that against a general opinion that is popular even among a faction of experts, the population growth won’t be descending or stay in the aforementioned rate. Moreover, it is shown by Cubic Spline inter/extrapolation that a new wave of population growth increment will appear within the next decade between 2 and 2.5 percents. This fact can affect many aspects in development and strategic planning and must be considered by planners and policy makers of the country.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.