نشریه سفینه
پیاپی 15 (تابستان 1386)

خداوند معرفت خود را به صورت فطری، به انسان و بلکه به همه حیوانات عطا فرموده است. این معرفت در عالم ذر و عالم ارواح به انسان عطا شده است. خلقت ارواح قبل از اجساد، با استناد به روایت بررسی شده و پس از بیان تواتر روایات، نکته هایی به عنوان نتیجه بررسی روایات، ذکر شده است.
فرقه فرقه بودن ارواح با توجه به عبارت «الارواح جنود مجنده» تبیین و معنای جنود مجنده بررسی شده است، نظریات استاد مصباح درباره این روایات، بیان و نقد و بررسی شده، به تواتر روایات و نکات حاصله اشاره و روایات متفرقه در این باب نیز ذکر شده است

حدیث یوم الدار، بازگو کننده یکی از نخستین رویدادهای تاریخ اسلام است که برخی از دانشمندان اهل سنت از جمله ابنتیمیه، شبهاتی پیرامون سند و متن آن (تعداد حاضران ارتباط قبول دعوت با جانشینی پیامبر، سبقت در اسلام آوردن و...) مطرح کرده اند. واسطی دانشمند اهل سنت قرن چهارم نیز شبهاتی در مورد آیه مربوط به این حدیث مطرح کرده است؛ از جمله: امر در آیه، استخلاف و انقیاد، مرسل بودن روایات، خطاب موازرت، معین بودن خلیفه، احتمال ایجاد اختلاف، تحصیل حاصل، خلافت بر عشیره و... نویسنده در این مقاله شبهه ها را بیان کرده و پاسخ گفته است. شبهاتی نیز در شان نزول آیه مطرح شده که نویسنده به آنها نیز پاسخ داده است.

امامت از مسائل بسیار مهم است که فهم دقیق مفهوم آن بسیاری از اختلافات را مرتفع میسازد. نویسنده در این مقاله، با استناد به روایات ذیل آیه ملک عظیم، مقام امام را افتراض الطاعه معرفی میکند و پس از بررسی معنای لغوی ملک، مفهوم و حقیقت مالکیت را توضیح می دهد و بیان میکند: ملک عظیم ناظر به مراتب است و صاحب ملک عظیم مرتبه بالای استیلا را دارد که عظیمتر از درک و تصور ماست. در بیان معصوم (ع) از ملک عظیم به طاعه الله المفروضه، الامامه و الخلافه تعبیر شده است. نگارنده این معانی و چند معنای دیگر را در تفاسیر شیعه و اهل تسنن بررسی میکند.
در ادامه، تفسیر ملک عظیم به ولایت تکوینی که با عنوان ولایت بر هدایت تعبیر شده و مالکیت امام به حکم و قضا و نیز تفسیر ملک عظیم به ملک آخرت و نیز ارتباط و نسبت آن با نبوت بررسی شده است.

زیارت جامعه کبیره از امام هادی (ع) روایت شده است و در شناخت ویژگی های امامان معصوم (ع) مضامین بلندی را در بر دارد. درباره سند این زیارت، بحثهایی مطرح شده است. نگارنده در این گفتار، ابتدا از ضوابطی که در ارزیابی حدیث بر مبنای طریق روایتی آن آورده است، نتیجه میگیرد که کلام دانشمندان رجالی پیشین، آخرین کلام در باب وضع راویان نیست. آنگاه درباره موسیبن عمران نخعی بحث میکند و بر اساس مشایخ و راویان، وثاقت او را نشان می دهد. سپس درباره صحت سند زیارت جامعه، از چند دیدگاه دیگر سخن میگوید

بهبهان از شهرهای جنوبی ایران، شاهد عالمان و اندیشمندان بزرگی همچون سید علی بهبهانی بوده است. سید علی بهبهانی تحصیلات خود را در حوزه های نجف اشرف تکمیل کرد و از محضر اساتیدی چون میرزا حسین نائینی، ضیاءالدین عراقی، سید ابوالحسن اصفهانی و میرزا آقا اصطهباناتی بهره گرفت و خود شاگردان بسیاری پرورش داد. در این گفتار، به خدمات اجتماعی و فرهنگی، تدریس و تعلیم، و تالیفات وی اشاره شده و کتاب مصباح الهدایه به تفصیل، معرفی شده است. این کتاب در 40 باب تنظیم شده و در هر باب یکی از آیات قرآن در موضوع امامت، محور بحث قرار گرفته و در ذیل آن با استناد به روایات شیعه و سنی، اقوال مفسران نقد و بررسی شده است. در این اثر از منابع معتبر، از جمله غایه المرام فراوان استفاده شده است. 15 ویژگی کتاب در این مقاله بیان می شود.

علا مه کراجکی از فقها و محدثان بزرگ شیعه در قرن 5 ق. در بسیاری از موضوعات مختلف صاحب آثار و تالیفات بوده و رساله «الابانه» وی به روش مناظره در موضوع تشابه استدلال برای اثبات نبوت و امامت تالیف شده است. در این رساله عین دلایل معتزلی برای اثبات نبوت در پاسخ به شبهات یهودی، به عنوان دلایل شیعه برای اثبات امامت در پاسخ به شبهات معتزلی مطرح شده است. نویسنده ابتدا به دلایلی مانند وجوب عقلی، آیه اطاعت اولی الامر، فریضه معرفت امام، نص و معجزه استناد جسته و پس از توضیحاتی در معجزات افعالی و اقوالی، مناظره ای فرضی بین سه شخصیت شیعی، معتزلی و یهودی را برای دفاع از اعتقادات خود و پاسخ به شبهه ها در موضوع نبوت و امامت ارائه کرده است.