فهرست مطالب

اکتشاف و تولید نفت و گاز - پیاپی 101 (خرداد 1392)

ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 101 (خرداد 1392)

  • تاریخ انتشار: 1392/03/27
  • تعداد عناوین: 12
|
  • صفحه 2
    ایران تقریبا از جمله نخستین کشورهایی بوده که نفت خام تولید کرده و سالیان متمادی است که بخش عمده ای از درآمدهای ارزی کشور از محل عایدات نفت و گاز تامین می شود. بعد از گذشت بیش از یکصد سال به نظر می رسد هنوز صنعت نفت در زمینه دانش و فن آوری به استقلال کامل دست نیافته و این صنعت در برخی بخش های مهم هم چنان به سایر کشورها وابسته است یا اقدامات مشابه این کشورها را شبیه سازی می کند. از زمان ملی شدن صنعت نفت تاکنون، کشور ما در حال طی کردن روند گذار از اقتصاد تجارت نفت به اقتصاد صنعت نفت بوده و کماکان راهی بسیار طولانی پیش روی دارد که شتاب گرفتن در این مسیر تنها با اهتمام به توسعه علمی کشور و انباشت تجربیات با هدف حفظ و صیانت از مخازن هیدروکربنی امکان پذیر خواهد بود. سنجش توسعه علمی هر کشور براساس شاخص های معینی صورت می گیرد. یکی از این شاخص ها میزان اعتبار تحقیقاتی به ازای تولید ناخالص ملی است. این میزان در حقیقت نشانگر اهمیتی است که آن کشور برای پژوهش و فن آوری قائل شده است. شاخص کلیدی دیگری که به عنوان معیار تولید علم در رتبه بندی کشورها مطرح می گردد، تعداد مقالات چاپ شده در مجلات معتبر است که توسط مراکز علمی معتبر بین المللی نظیر ISI تایید می شود. در سال های اخیر، صنعت نفت در زمینه علوم مربوط به حوزه اکتشاف و تولید، تجربیات فراوانی کسب کرده و تحقیقات بسیاری انجام داده است. افزایش تعداد مقالات ثبت شده در محافل بین المللی قابل توجه بوده و این موضوع نشان دهنده ظرفیت ها و پتانسیل های موجود این صنعت برای تولید فن آوری های نو بوده است. موضوع مهم دیگر ارتباط بین تولید مقالات ISI محققین داخلی با نیازهای صنعت نفت است. به راستی مقالات منتشرشده تا چه حد در راستای نیازهای صنعت نفت کشور است؟ این مقالات چقدر پاسخ گوی معضلات و مشکلات صنعت نفت ایران در سطوح مختلف اقتصادی، فن آوری، صنعتی، سیاسی و... بوده است؟ آیا این مقالات توانسته اند گرهی از مشکلات کشور باز کنند؟ آیا هدف از نگارش مقالات ISI صرفا تولید این مقالات و افزایش آمار مقالات کشور و کسب امتیاز علمی است یا اهدافی والاتر و مهم تر نظیر برطرف کردن نیازهای عمده کشور نیز مدنظر می باشد؟ در پاسخ به پرسش های فوق، باید گفت که متاسفانه بخش قابل توجهی از مقالات ISI پژوهش گران ایرانی متناسب با نیازهای صنعت نفت کشورمان نیست. این مقالات بیش از آنکه در جهت پاسخ گویی به مشکلات وجوه مختلف صنعت باشند، عمدتا تکراری و غیراولویت دار هستند. لذا در کنار اهمیت تعداد مقالات علمی تولید شده، مفید فایده بودن محتویات مقالات چاپ شده در نشریات تخصصی نفت نیز از اهمیت به سزایی برخوردار است. امروزه برای فروش ایده های تازه و تبدیل شدن به یک مرجع علمی جهانی نیازمند بسترسازی مناسب هستیم که تعامل موسسات علمی، مراکز دانشگاهی، جامعه متخصصان و نشریات و مقالات علمی بستر نهایی این حوزه هستند. پر واضح است که تحریم های استکبار جهانی نتوانسته به حوزه علم و دانش کشور آسیب وارد کند اما به دلیل عدم استفاده از تمام ظرفیت های مراکز علمی وعدم نمایش نیازهای صنعت به این مراکز گاهی مقالات قابلیت کاربرد در صنعت نفت را ندارند. در همین راستا یکی از سیاست های اصلی وزارت نفت در این حوزه، افزایش مراکز تولید علم و هم چنین تولید علم در بخش های مختلف صنعت نفت برای ایجاد بسترهای مناسب جهت دستیابی به فن آوری جدید می باشد. رویکرد کنونی صنعت نفت دانش محوری و فن آوری محوری است و به دلیل وجود تقاضای جدی در صنعت نفت، شایسته است محیط های علمی و تحقیقاتی نیز در راستای رفع نیازهای صنعت حرکت کنند. نشریه اکتشاف و تولید نفت و گاز نیز که در صنعت و توسط کارشناسان صنعت تدوین و منتشر می شود در همین مسیر گام برداشته و خود را به نیازهای صنعت نفت بسیار نزدیک می داند. لذا امید است با اخذ امتیاز علمی-ترویجی، از این پس این ماهنامه نیز بتواند بیش از گذشته در راستای برطرف کردن نیازهای واقعی و عینی صنعت نفت گام بردارد. سردبیر
  • قادر شادیوند صفحات 13-19
    گاز طبیعی به عنوان سوختی پاک هر روزه با استقبال بیشتری روبرو میشود. بهطوریکه سهم این حامل انرژی از سبد انرژی جهان در دهه های گذشته با افزایش قابلتوجهی همراه بوده و براساس پیشبینی ها این سهم در آینده روندی افزایشی خواهد داشت. بخش عمدهای از افزایش آتی تقاضای گاز طبیعی توسط اقتصادهای نوظهور از جمله چین و هند صورت خواهد گرفت. لذا می توان گفت بازار آینده مصرف گاز طبیعی آسیا خواهد بود. این دو کشور در سال های گذشته رشد اقتصادی قابل توجهی داشته اند که این شکوفایی اقتصادی در گرو دسترسی به منابع انرژی بوده است. این در حالی است که منابع داخلی این دو کشور پاسخگوی نیاز مصرفی آنها نبوده و در آینده نیز بخش عمدهای از نیاز انرژی این کشورها از طریق واردات تامین خواهد شد. در این خصوص چین حضور فعالی در کشورهای دارای منابع گاز طبیعی داشته است. اما هند با وجود نزدیکی به خلیجفارس و آسیای میانه، تا کنون برنامه مشخصی برای کسب سهم قابلتوجهی از تولید گاز طبیعی این کشورها انجام نداده است. کشورهای ایران، ترکمنستان و قطر به عنوان دارندگان اصلی ذخایر گاز طبیعی جهان در همسایگی هند قرار دارند و امکان انتقال گاز این کشورها به سوی شبه قاره و حتی جنوب چین وجود دارد. با این وجود، به استثنای واردات LNG از قطر، تاکنون به عللی از جمله عدم جدیت مقامات هندی، تضاد با سیاستهای آمریکا در قبال ایران و همچنین مسائل مرتبط با امنیت خطوط لوله مورد نظر، طرحهای مطرح شده برای انتقال گاز این مناطق به هند در حد پیشنهاد باقی مانده است. براساس پیشبینی ها، آسیا قطب مصرف آتی انرژی خواهد بود و کسب سهم قابلتوجهی از این بازار مورد توجه تولیدکنندگان نفت و گاز قرار دارد. ایران به لطف ذخایر قابلتوجه گاز طبیعی، برخورداری از مرز مشترک با کشورهای آسیای میانه و امنیت مناسب داخلی، ایمنترین مسیر برای انتقال گاز آسیای میانه به هند و جنوب آسیا بهشمار میرود. از این روی لازم است ایران ضمن فراهمکردن زیرساختهای انتقال گاز آسیای میانه، مقدمات حصول توافقات چندجانبه بین تولیدکنندگان و متقاضیان گاز طبیعی را فراهم آورده و در راستای حداکثرسازی منافع خود و کسب جایگاه مناسب بین المللی گام بردارد. در خصوص هند نیز زمان آن رسیده که این کشور با در نظر گرفتن منافع بلندمدت خود، استراتژی شفاف و روشنی در قبال ایران اتخاذ کرده و از پیروی محض سیاستهای غربی، بهویژه آمریکا که بهطور قطع راهکاری دائمی برای رفع بحران آتی انرژی این کشور نخواهد بود، پرهیز نماید
    کلیدواژگان: ژئوپلتیک انرژی، آسیای میانه، گاز طبیعی، انتقال گاز، ایران، هند
  • احسان خامه چی، مهدی خویشوند صفحات 20-27
    فرازآوری مصنوعی با گاز یکی از مهمترین عملیات برای بهبود برداشت از چاه های نفتی دارای تولید کم یا فاقد تولید است. بهینهسازی این عملیات هم در طراحی عملیاتی (مثل تعیین عمق وفشار) و هم در حین عملیات (برای تعیین نرخ تزریق بهینه) انجام میشود. برای بهینه سازی تزریق گاز به عنوان مهمترین مساله در فرازآوری با گاز از الگوریتم های مختلفی استفاده میشود. این کار با درنظر گرفتن درآمدهای حاصل از افزایش تولید و هزینه های فرازآوری با گاز و بهویژه هزینه فشردهسازی گاز توسط کمپرسور انجام میپذیرد. توابع هدف مختلفی برای بهینهسازی فرازآوری مصنوعی با گاز در نظر گرفته می شود که مهمترین آنها تابع هزینه ها، تابع تولید نفت و تابع سود حاصله است. این مسئله میتواند در حالت های میزان گاز محدود و نامحدود حل شود. در این مقاله نگاهی به گام های مختلف حل مسئله شامل اثر نرخ تزریق گاز بر میزان سیال تولیدی، تعیین منحنی عملکرد فرازآوری با گاز، تعیین تابع هدف و روش حل خواهیم داشت. مهمترین الگوریتم های بهینه سازی شامل الگوریتم های گرافیکی، الگوریتمهای بهینه سازی عددی، الگوریتم های بهینه سازی معمولی و الگوریتمهای بهینهسازی ابتکاری است. گرچه هر کدام از این روش ها با تعیین تابع هدف مناسب میتواند به پاسخهای معتبری برسد، اما استفاده از روش های معمولی ریاضی یا ابتکاری به سبب سهولت در به کارگیری محدودیتها، انعطاف زیاد، دقت تعیین جواب بهینه و همچنین وجود نرم افزارهای متعدد بر سایر روش ها ارجحیت دارد
    کلیدواژگان: بهینه سازی، فرازآوری با گاز، تخصیص گاز، نرخ تزریق بهینه
  • محمدرضا عادل زاده، علی صیادی باغی صفحات 28-33
    شیر ایمنی درون چاهی یکی از مهمترین تجهیزات لازم جهت تکمیل و بهره برداری از چاه های تولیدی میباشد. این تجهیز به دلیل تامین ایمنی بیشتر در تمامی چاه های گازی پارسجنوبی که همگی در دریا واقع شده اند، استفاده میشود. بر اساس طراحی های صورت گرفته جهت تکمیل چاه های تولیدی پارس جنوبی، از شیرایمنی درون چاهی با قطر داخلی 937/5 اینچ که به صورت یکی از اجزای رشته تکمیلی (همراه با لوله مغزی)3 به درون چاه رانده میشود، استفاده شده است. در صورت معیوب شدن این شیرها باید تمامی رشته تکمیلی توسط دکل تعمیراتی از چاه خارج شود که این امر هزینه هنگفتی بابت کارکرد دکل و توقف تولید به سیستم تحمیل خواهد کرد. اخیرا به دلیل مشکلات متعدد، واردات این تجهیزات به داخل کشور تقریبا غیرممکن شده و امکان فراهم نمودن آن از بازار داخل نیز با سختی های فراوان همراه است. لذا در این مقاله سعی شده اثرات استفاده از شیرایمنی درون چاهی وایرلاینی با قطر داخلی کمتر (543/3 و 562/4 اینچی) روی تولید مورد ارزیابی قرار گیرد. لازم به ذکر است نصب یا خارجسازی این شیر زمانبر نبوده، بهراحتی توسط خدمات وایرلاین انجام شدنی است و نیازی به ارسال دکل تعمیراتی ندارد.
    کلیدواژگان: شیرایمنی درونچاهی، ابزار جایگزین شیرایمنی، رشته تکمیلی
  • محمد دانشور صفحات 34-41
    استاندارد مدرکی است که بر اساس توافق عمومی منتشر و توسط سازمان شناختشدهای تصویب میگردد. استانداردها از لحاظ خصوصیت، موضوع و محیط کاربرد متفاوت بوده، مقررات مختلفی را تحت پوشش قرار داده و نتیجه کارگروهی را منعکس میکنند. از دیدگاه ایمنی و حفظ سلامت عمومی، استانداردها معیارها و شاخص هایی هستند علمی، فنی و تجربی که به صورت قواعد پذیرفته شدهای جهت تعیین میزان فرآورده های تولیدی و با هدف حفظ سلامت عمومی و ایجاد تفاهم و تسهیلات در مبادلات بازرگانی به کار گرفته میشوند. سطوح استاندارد غالبا در پنج سطح کارخانه ای، شرکتی، ملی، منطقهای و بین المللی است. با توجه به پیچیدگی صنایع نفت و گاز، استانداردهای حوزه HSE در این صنعت اهمیت به سزایی دارد و این امر لزوم توجه و به کارگیری آنها را دوچندان میکند. در این مقاله ضمن ارائه استانداردهای مربوط به HSE، سازمان ها و موسسات تدوینکننده آنها نیز مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
    کلیدواژگان: استاندارد، ایمنی، بهداشت، محیطزیست، صنایع نفت و گاز
  • محمد بانشی، مهین شفیعی، حسین نظام آبادیپور، محمدرضا بهزادی جو صفحات 46-50
    پیشبینی تخلخل از مهمترین نیازهای صنعت حفاری است. در روش های رایج برای محاسبه تخلخل سازند به اطلاعات چاهنگاری و آزمایشهای مغزه نیاز است. امروزه با استفاده از شبکه های عصبی مصنوعی، میتوان از کمترین اطلاعات بهره برده و تخلخل را بهخوبی پیشبینی کرد. از سال 1986 استفاده از شبکه های عصبی مصنوعی در صنعت گسترش یافته و محققان روی بهینهکردن این سیستمها متمرکز شده اند. در این تحقیق با استفاده از شبکه های عصبی مصنوعی سعی شده به کمک نمودارهای نوترون و صوتی، تخلخل با دقت مناسبی پیشبینی شود. به منظور افزایش تعمیمپذیری شبکه در مکانهایی که نمودارهای چگالی و گاما با مشکل مواجه شده یا با هدف کاهش هزینه های جمعآوری داده های چاهپیمایی، از دیگر نمودارها صرفنظر گردیده و از 40000 داده چاهنگاری و تخلخل ارزیابی شده مربوط به 12 حلقه چاه از میدانی در جنوبغرب ایران استفاده شده است. از مهمترین عوامل کارایی یک شبکه عصبی، تعیین تعداد بهینه مراحل آموزشی با هدف جلوگیری از بیشبرازش است. از دیگر نکات مهم در مدلسازی به وسیله شبکه عصبی، تعیین بهینه تعداد لایه های مخفی، تعداد نرونها در هر لایه و نیز تابع آموزش است. در این تحقیق ساختار شبکه عصبی بهینه برای پیشبینی تخلخل بررسی شده است. با اجرای شبکه های مختلف، بهترین ساختار شبکه پرسپترون چند لایه مشخص و در نهایت میزان تخلخل با دقت مناسبی پیشبینی شد.
    کلیدواژگان: شبکه عصبی مصنوعی، تخلخل، بیش برازش، نمودارهای نوترون و صوتی
  • امیر حسین زاده هلاله، مصطفی صداقتزاده، حمید محمودان صفحات 51-54
    لایه شکافی اسیدی به منظور افزایش بهرهدهی چاه در سازندهای قابلحل در اسید (مثل سنگ آهک، دولومیت و گچ) انجام میشود. در این روش معمولا از اسید هیدرولیک برای ایجاد شکافک حکاکی2 که عامل اصلی بازماندن شکاف در زمان تولید از چاه است استفاده میشود. روشی دیگر برای ایجاد شکاف در سازندهای کربناته، لایه شکافی پروپانتی3 است که در آن از پروپانت برای باز نگه داشتن شکاف استفاده میشود. به دلیل شرایط خاص مخازن کربناته از جمله فشار و تفسیر داده های چاه آزمایی، اینگونه مخازن از پیچیدگی و اهمیت خاصی برخوردارند. مهمترین نتایج حاصل از چاه آزمایی، پیبردن به مقدار ضریب پوسته4 و نفوذپذیری میباشد. در این مقاله با استفاده از نرم افزار PanSystem بررسی جامعی روی یکی از چاه های میادین نفتی جنوبغرب ایران انجام شده است. این چاه به علت نفوذپذیری کم ناشی از آسیب چندگانه سازندی توسط گل حفاری و مشکلات حاصل از نفت سنگین تولیدی، جهت عملیات لایه شکافی اسیدی انتخاب شده است. در این بررسی اثر غلظت اسید بر شاخص های اسیدکاری (تغییرات نفوذپذیری و تخلخل) مورد توجه قرار گرفته است. کاهش آسیب سازندی و رسیدن ضریب پوسته به 5/3-، کارایی این روش را نمایان کرده و در نهایت شرایط بهینه ارائه شده است
    کلیدواژگان: انگیزش، اسیدکاری، ضریب پوسته، چاه آزمایی، کربناته
  • مهدی زینلی حسنوند، رضا مسیبی بهبهانی، سارا شکرالله زاده صفحات 55-61
    طبق بررسی های جهانی میزان تولید از مخازن نفت در مرحله برداشت اولیه تا 10 درصد و در برداشت ثانویه و ثالثیه به ترتیب تا 25 و 35 درصد خواهد رسید. امکان انجام روش تزریق آب کربناته در روش های مختلف برداشت ثانویه و ثالثیه وجود دارد. بر اساس مطالعات انجام شده این روش میتواند با تورم نفت در اثر انحلال دی اکسیدکربن همراه، بازده تزریق آب را تا 45 درصد افزایش دهد. نکته قابلتوجه این روش آنست که اگر بتوان گاز همراه آن را از دیاکسیدکربن خروجی کارخانه ها تامین کرد میتوان این روش را جهت کاهش تولید گازهای گلخانه ای معرفی کرد. در حقیقت روش تزریق آب کربناته میتواند پاسخگوی هر دو معضل کاهش تولید مخازن نفتی و افزایش تولید گازهای گلخانه ای باشد. در این مقاله با بررسی کارهای انجام شده در زمینه تزریق آب کربناته تاکنون، به امکان سنجی انجام همزمان ازدیاد برداشت مخازن نفتی و ذخیره سازی دی اکسیدکربن در یکی از مخازن جنوب کشور پرداخته شده است. انجام شبیه سازی تزریق آب کربناته در این مخزن، نشان داد که طی کمتر از ده سال میتوان بیش از 50 هزار تن گاز دیاکسیدکربن در این مخزن تزریق کرد. در عین حال روش تزریق آب نسبت به روش های معمول سبب افزایش 36 درصدی تولید نهایی شد.
    کلیدواژگان: ازدیاد برداشت، ذخیرهسازی دیاکسیدکربن، تزریق آب کربناته، شبیه سازی مخزن
  • محمدعلی احمدی، سید رضا شادی زاده، ضرغام سالاری صفحات 62-67
    پس از اعمال روش های اولیه و ثانویه بازیافت نفت، بیش از 60 درصد نفت اولیه در مخزن باقی میماند. مواد فعالکننده سطحی1 میتوانند کشش سطحی بین دو فاز آب و نفت باقیمانده را کاهش دهند. دما و نمک دو عامل بسیار موثر در رفتار مواد فعال کننده سطحی در مخزن هستند. رفتار مواد فعالکننده سطحی در غلظت بحرانی مایسل (CMC)2 خلاصه می شود و با توجه به این مطلب هدف این تحقیق بررسی رفتار غلظت بحرانی دو ماده فعالکننده سطحی مورد استفاده یعنی سدیمدودسیلسولفات (SDS)3 به عنوان ماده فعالکننده سطحی آنیونی و ستیلتریمتیلآمونیومبرمید (CTAB)4 به عنوان ماده فعالکننده سطحی کاتیونی در شرایط مختلف دما و غلظت نمک میباشد. برای دستیابی به این هدف، روش هدایت سنجی الکتریکی مورد استفاده قرار گرفت. نتایج بهدست آمده از این تحقیق نشان داد که با افزایش میزان نمک، غلظت بحرانی مواد فعالکننده سطحی کاهش می یابد. به علاوه تغییرات غلظت بحرانی مایسل در دماهای مختلف از 25 تا 65 درجه سانتیگراد با افزایش 5 درجه ای بررسی شد که نشان داد با افزایش درجه حرارت، غلظت بحرانی مایسل مواد فعالسطحی افزایش می یابد.
    کلیدواژگان: غلظت بحرانی مایسل، مواد فعالکننده سطحی، سدیمدودسیلسولفات (SDS)، ستیلتریمتیلآمونیومبروماید (CTAB)، دما، نمک
  • مصطفی صداقت زاده، حمید محمودان، احسان کریمی صفحات 68-71
    مقاومت فشاری محصورنشده سنگ2، یکی از عوامل تعیین کننده عملیات حفاری است که تاثیر بسیاری بر سرعت حفاری دارد. روش های مختلفی از جمله روش های آزمایشگاهی، استفاده از نگاره های صوتی3 و انجام آزمایش روی کنده های حفاری برای محاسبه مقاومت فشاری محصورنشده سنگ وجود دارد. این روش ها با توجه به هزینه فراوان و زمانبر بودن، قابلاستفاده جهت آنالیز اطلاعات حین حفاری نیستند. در این مقاله مدلی جدید بر اساس انرژی ویژه حفاری4 مورد استفاده قرار میگیرد. انرژی ویژه حفاری بیانگر میزان انرژی مورد نیاز برای خردکردن و از میان برداشتن سنگ در زیر مته است. این عامل امکان پیشبینی انحراف چاه حین عملیات حفاری را فراهم میکند. به کمک روش ارائه شده رابطه بین انرژی ویژه حفاری و سگدست چاه برای هر میدان نفتی به صورت مجزا قابلمحاسبه است. از این رابطه میتوان در بهینه سازی میزان سگدست چاه های جهتدار با هدف دستیابی به سرعت حفاری بیشتر استفاده کرد. به منظور ارزیابی این روش، اطلاعات حفاری 3 حلقه چاه در میدان نفتی اهواز بررسی شد و مقادیر انرژی ویژه حفاری و سگدست هرکدام محاسبه گردید. مقایسه مقادیر سگدست محاسبه شده از طریق این روش با سگ دست اندازه گیری شده توسط ابزار 5MWD در یک نمونه چاه دیگر در همین میدان موید دقت قابلتوجه این روش است. بهعلاوه تاثیر عواملی مثل: وزن روی مته، سرعت گردش رشته حفاری و نرخ نفوذ در سازند بر نرخ زاویه سازی حین حفاری مورد مطالعه قرار گرفت. در نهایت برای دستیابی به آثار عوامل تعیین کننده میزان انحراف چاه حین حفاری نتایج مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت
    کلیدواژگان: چاه های جهتدار، انرژی ویژه حفاری، سگدست، نرخ نفوذ در سازند
  • مهدی نجفی، علی یساقی، عباس بحرودی، شهرام شرکتی، جاما ورجس صفحات 72-76
    این تحقیق با ارائه نمودارهای آماری از عوامل هندسی 15 تاقدیس در مرکز بلندای گاوبندی و همچنین یک مقطع عرضی به طول حدود 60 کیلومتر که با ترکیب داده های لرزه نگاری1، چاه و صحرایی تهیه شده اند، به مطالعه هندسه چین خوردگی این منطقه غنی از ذخایر گازی پرموتریاس پرداخته است. نتایج این بررسی نشان داد که هندسه چینها هم در عرض منطقه و هم از سطح زمین تا عمق پوشش رسوبی تغییر میکند. مکانیزم غالب دگرریختی پوشش رسوبی (با کوتاه شدگی حدود 20 درصد) چین خوردگی جدایشی و بهدنبال آن چین خوردگی جدایشی گسلیده تا عمق 10 تا 12 کیلومتر است. در میانه پوشش رسوبی، نهشته های تبخیری تریاس در برخی ساختارها تا بیش از دو برابر افزایش ضخامت تکتونیکی، هندسه توالی پس از تریاس را از مخازن گازی پرموتریاس جدا کردهاند. تحلیل آماری چین ها مشخص کرد که تاقدیس هایی که اثر محوری کوتاهتری روی نقشه دارند عموما دارای طول موج کوتاه تر و دامنه بلندتری در پروفایل خود هستند و واحدهای تبخیری تریاس در آنها ضخیمشدگی تکتونیکی بیشتری دارد.
    کلیدواژگان: بلندای گاوبندی، هندسه تاقدیس ها، مقطع عرضی موازنه شده، تحلیل آماری، اکتشاف گاز
  • سعید معدنی پور، علی یساقی، تاد اهلرز، مهناز رضاییان، ایوا انکلمان، عباس بحرودی صفحات 77-83
    کوه های طالش در شمال غرب فلات ایران با هندسه ساختاری منحنی شکل در حاشیه صفحه ساختاری خزر خمیده شده اند. توالی کاملی از رسوبات و واحدهای سنگی پرکامبرین تا پلیوسن در این کوه ها قابل مشاهده است. ولی بخش شمالی این کوه ها بهطور عمده از واحدهای ولکانیکی و ولکانی کلاستیک پالئوسن آغازی تا الیگوسن آغازی تشکیل شده است. داده های رسوبی و تکتونواستراتیگرافی زمان ائوسن پایانی تا الیگوسن آغازی را برای شروع تغییر شکل سنوزوئیک کوه های طالش پیشنهاد مینماید. بهغیر از داده های رسوبی ذکر شده هیچ داده دما-زمانسنجی درجه حرارت کم و یا داده زمانسنجی از زمانبندی تغییرشکل ساختاری سنوزوییک کوه ها وجود ندارد. در این مطالعه داده های دما-زمانسنجی درجه حرارت کم (AFT)1 از رسوبات تخریبی کواترنری که بیش از 65 درصد کوه های طالش را شامل میشوند زمان شروع برخاستگی و فازهای متفاوت تغییرشکل سنوزوییک کوه های طالش را مشخص کرده است. داده های AFT از رسوبات تخریبی پس از کنار گذاشتن اجزاء سنی مربوط به بلورهای فاقد بازسازی مجدد و یا مربوط به بلورهای مشتق شده از واحدهای ولکانیک سه مولفه سنی (23-30Ma، 12-18Ma and 5Ma) در سنوزوئیک پایانی که مربوط به شکلگیری در کوه های طالش هستند مشخص شده است. مولفه سنی سردشدگی الیگوسن انتهایی (23-27Ma) مهمترین مولفهای است که به صورت سراسری در کل کوه های طالش ثبت شده است؛ در حالیکه مولفه های میوسن میانی (12-18Ma) و پلیوسن آغازی (~5Ma) تنها در بخشهای شمالی و جنوبی کوه های طالش ثبت شده است. جهت گیری نسبتا مایل بخش میانی کوه های طالش نسبت به راستای تنشهای فشارشی منتقلشده از منطقه برخوردی عربی–اوراسیا مانع از ثبت مولفه سردشدگی در این بخش از کوه های طالش بوده است. در مجموع داده های دما-زمانسنجی ارائه شده در این مطالعه حاکی از برخاستگی اولیه کوه های طالش در الیگوسن میانی–پایانی است. برخورد نهایی عربی–اوراسیا در میوسن میانی و بازسازی مجدد آن در حدود پلیوسن آغازی فازهای سردشدگی بعدی و شکلگیری مورفولوژی کنونی آن را در پی داشته است.
    کلیدواژگان: کوه های طالش، برخاستگی، واپاشی خطی آپاتیت، (U، Th، He)Zircon، Apatite (U، Th، He)