فهرست مطالب
نشریه فقه و مبانی حقوق اسلامی
سال چهل و هفتم شماره 2 (پاییز و زمستان 1393)
- تاریخ انتشار: 1393/12/26
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحات 193-214بیمه از جمله عقود نامعین است. هرچند امکان دارد بیمه در قالب عقود و عناوین دیگر واقع شود، هیچ کدام نیست و عقد مستقلی به حساب می آید. تسری غرر به بیمه، هرچند محتمل است (همانند سایر عقود معاوضی) محرز نیست، بلکه محتمل است، زیرا شاید حق بیمه، کمتر از قسط پرداختی بیمه گذار یا حتی کمتر از اصل آن باشد. امکان تحقق غرر در بیمه از سه جنبه یکی جهل به وجود عوضین (بروز یا عدم بروز خسارت در آینده و پرداخت یا عدم پرداخت از طرف بیمه گر) و دیگری جهل به اوصاف عوضین (نوع و مقدار خسارت احتمالی) و سوم عدم قدرت بر تسلیم و تسلم (عدم توانایی بیمه گر بر پرداخت وجه خسارت) وجود دارد. اما تحقق غرر در این جهات در عقد بیمه، محرز نیست. زیرا امکان وقوع حادثه (موضوع بیمه) در طول مدت عقد، محتمل، ممکن و عقلایی است و. عرف نیز بر آن صحه می گذارد. جواز بیع سلم، دلیل و مویدی بر عدم تحقق غرر (از جهت جهل به وجود جبران خسارت در آینده) در عقد بیمه است. بر این اساس با تعیین حق بیمه قطعی، برای جبران خسارات (موضوع بیمه) می توان این عقد را در زمان حال و قبل از جبران خسارت تنفیذ کرد.
کلیدواژگان: تسلیم مال، جهل، خسارت، عقد بیمه، غرر -
صفحات 215-229فقی هان عقد مضاربه را با وجه نقد و فقط در صورتی صحیح می دانند که عملیاتی که توسط عامل انجام می شود عملیات تجاری باشد. این دو شرط در مواد 36 و 37 آیین نامه فصل سوم قانون عملیات بانکی بدون ربا و ماده 9 قانون عملیات بانکی بدون ربا نیز مطرح شده است. اینکه مراد از عملیات تجاری چیست، محل تردید است. به نظر می رسد با توجه به فلسفه تاسیس مضاربه و استفاده از عمومات و اطلاقات موجود، می توان نوع عملیاتی را که عامل برای تحصیل سود انجام می دهد، به همه انواع فعالیت های مشروع و قانونی تسری داد و مواد مذکور قانون عملیات بانکی بدون ربا را اصلاح کرد تا امکان استفاده بهتر از عقد مضاربه در عملیات بانکی فراهم شود.
کلیدواژگان: تجارت، ربا، شرکت، عامل، مضاربه -
صفحات 231-244بحث از مالیت داشتن داده های رایانه ای در علوم مختلفی چون فقه، حقوق، اقتصاد و حتی علوم مهندسی رایانه بسیار اهمیت دارد. اثبات مالیت این داده ها شاید در علوم مذکور دارای آثار و احکام مدنی و کیفری باشد. ماهیت این داده ها و مالیت آنها به تبیین اساسی نیاز دارد. در این پژوهش ابتدا داده های رایانه ای را تعریف و سپس آن را با مبانی مختلف مال بودن اشیا، مانند مبنای ارزش اقتصادی، مبنای عرف و عقلا، مبنای برآورده کردن نیازها و سایر مبانی معتبر در ارزیابی مال بودن اشیا مقایسه می کنیم، سپس خواهیم دید که این داده ها با تمامی ملاک های مال بودن اشیا تطبیق پذیرند. در این رهگذر به آثار مترتب بر مال بودن اشیا می پردازیم و داده های رایانه ای را از حیث قابلیت پذیرش این آثار ارزیابی می کنیم تا آثار مال بودن داده ها نیز واکاوی شود. این مقاله کوششی نو برای نیل به این هدف و ارائه افق جدیدی در مباحث کیفری مترتب بر مال بودن داده های رایانه ای است.
کلیدواژگان: داده های رایانه ای، عرف و عقلا، مال، مبانی مال بودن -
صفحات 245-275قرآن کریم به عنوان نخستین و مهم ترین منبع احکام شرعی، پاسخگوی تمام نیازهای بشر در تمام زمینه هاست؛ از این رو، اکثر احکام فقهی این معجزه الهی بدون تفصیل است و همواره در قالب امر و نهی نیست؛ بلکه گاهی در لابه لای دیگر معارف قرآن، مانند مباحث اعتقادی، اخلاقی و امثال و قصص قرار می گیرند. قصص، یکی از موارد و مضامین سراسری، تکرارشونده و تاثیرگذار قرآن کریم محسوب می شوند و افزون بر اینکه دربردارنده نکته ها و عبرت های فراوانی هستند؛ در بسیاری از موارد در نقل و لابه لای آنها احکامی بیان شده است و شاید میدان استنباط و تفقه باشند.
به کارگیری قصص قرآن در راستای استنباط احکام، دستاوردهای فراوانی در مسائل مختلف از جمله در زمینه معاملات و امور اجرایی و قضایی دارد؛ چنانکه این امر در آثار علمای مذاهب مشهود است و آنان احکام زیادی از آیات قصص استخراج کرده اند؛ از جمله: مشروعیت قرعه و جعاله و ضمانت و وکالت و اجاره، اطلاق اسم فرزند بر دخترزاده و حرمت غنا و موسیقی.
کلیدواژگان: احکام، استنباط، فقه، قرآن، قصص، قصه -
صفحات 277-302بسیاری از محدودیت ها و مبانی حقوق جنگ یا حقوق بشردوستانه در عصر حاضر، که تنها در دو سده پیش مورد توجه جامعه غرب و سازمان های جهانی قرار گرفته است، در قوانین فقهی اسلام و از جمله در متون شیعی وجود دارد. فقهای شیعه در این زمینه مباحثی را (البته نه به صورت مستقل بلکه به طور پراکنده) در ابواب فقهی جهاد گنجانیده اند. توجه به سیر تاریخی شکل گیری مباحث مربوط به حقوق جنگ در اسلام نشان می دهد که مسلمانان نسبت به جامعه غربی در زمینه مباحث مربوط به قوانین و مقررات جنگ و صلح پیشگام بوده اند و سابقه بسیار طولانی دارند. با وجود این نمی توان منکر شد که در متون و میراث شیعه درباره مباحثی مانند «السیر» یا همان «حقوق اسلامی جنگ» تالیفات مستقل دیده نمی شود. دلیل این امر عمدتا آن بوده است که جامعه شیعی در طول تاریخ اسلام به دلیل روند حوادث سیاسی و عدم دستیابی به حکومت (جز در چند برهه) و نیز خفقان سیاسی، باب مربوط به جهاد را به روایاتی در احکام حکومتی مانند مشروعیت جهاد و جنگ در دوران غیبت، لزوم و وجوب جهاد در دوران غیبت و... منحصر کرده اند و در نهایت در حاشیه به مسائل حقوقی جنگ مانند احکام اهل البغی، نحوه رفتار در دارالحرب با غیرنظامیان، وضعیت اسرا، غنایم، زنان و کودکان،... اشاره اجمالی و محدودی داشته اند. در این پژوهش سعی شده است با بررسی و جست وجوی اجمالی این مسئله در متون فقهی و روایی شیعه، به مجموعه ای از این مباحث دست یابیم. در این زمینه روشن شد که اولا میراث تمدنی شیعه در مبانی حقوق جنگ هرچند به صورت پراکنده، مشحون از قواعد انسانی و محدویت های رفتاری در جنگ هاست؛ ثانیا یک بررسی اجمالی معاهدات و احکام و قوانین بشردوستانه و حقوق جنگ در عصر حاضر نشان می دهد که احکام مربوط به جنگ در اسلام و اندیشه شیعه در قیاس با قوانین موضوعه حقوق بشردوستانه و مقررات و معاهدات بین المللی عصر حاضر نه تنها منطبق هستند، بلکه بر پایه ملاحظات اخلاقی و بشر دوستانه تری استوار شده اند.
کلیدواژگان: باغی، حقوق بشردوستانه، حقوق جنگ، دارالاسلام، دارالحرب، فقه شیعه -
صفحات 303-326ولایت و اختیار پدر و مادر برای نگهداری و تربیت کودک، باید در جهت حفظ مصالح وی انجام شود. از این رو در صورت به خطر افتادن امنیت، سلامت و تربیت فرزند، اختیار والدین نیز محدود یا به کلی از ایشان سلب می شود. در سه نظام فقه امامیه، حقوق ایران و حقوق فرانسه مصلحت کودک، اصل و محور قواعد حاکم بر نگهداری و تربیت کودک است و هر یک از این سه نظام به منظور حمایت از این اصل تدابیری را اندیشیده اند. با این حال، در حقوق فرانسه علاوه بر حمایت از کودک، اقدامات حمایتی برای والدین نیز به منظور یاری ایشان در انجام دادن وظایف خود وجود دارد. در فقه امامیه و حقوق ایران، با رفع مانع، حق حضانت به پدر یا مادر بازمی گردد. در حقوق فرانسه نیز همواره این گونه است، مگر در صورت سلب کلی ولایت ابوینی، هرگاه پیش از درخواست بازپس گیری، کودک به فرزندخواندگی درآمده باشد.
کلیدواژگان: بازپس گیری حضانت، مصلحت کودک، موانع حضانت ولایت ابوینی -
صفحات 327-345برای شناخت نقش دلیل عقل در استنباط احکام شرعی در سیره نظری و عملی شیخ انصاری (ره) بررسی متون فقهی استدلالی و اصولی وی بر اساس روش تحلیل محتوا انجام شده است. نتیجه تحقیق نشان می دهد او عقل را به عنوان رسول باطنی مطرح و حجیت آن را به این دلیل می پذیرد. وی به استقلال عقل در حکم باور دارد و قبح برخی محرمات شرعی را به دلیل عقل مستقل مستند می کند. وی نیز اعلام می دارد که دلیل عقل قطعی در تعارض با نص مقدم است و در مقام تعارض امارات، انتخاب اقوی به دلیل عقل است، در استدلال به عمومات عقل یاری کننده دلیل شرع خواهد بود. وی عقل را حاکم به اجتناب از محرمات شرعی و در مواردی درک حکم شرع را به عقل می داند و بیان می کند که در مواردی تکلیف خطاب شرعی به دلیل عقلی ساقط می شود. او وجوب تحصیل موافقت با حکم شارع را به دلیل عقلی اثبات می کند. در مواردی استصحاب را دلیلی عقلی می داند و مقدمات آن را به صورت قضیه عقلی به اثبات می رساند. شیخ انصاری دلیل عقل را موسس برخی قواعد کلی دانسته است.
کلیدواژگان: دلیل عقل، شیخ انصاری، عقل، منابع استنباط -
صفحات 347-360هدف این مقاله بررسی اثرگذاری رویکرد حکومتی بر نگرش فقی هان معاصر شیعه در مورد مصرف حقوق امام است، با توجه به اینکه یکی از مسائل مهم در حوزه رفتار حکومتی و فقه، اقتصاد مصرف حقوق امام زمان در عصر غیبت بوده و در سده اخیر، شیعه رویکرد حکومتی به فقه پیدا کرده است، این پرسش مطرح می شود که این تغییر رویکرد چه اثری بر مسئله مصرف حقوق امام در زمان غیبت گذاشته است؟ برای پاسخ به این پرسش، تغییر رویکرد مزبور در دو مکتب فقهی معاصر نجف و قم با روش توصیفی و تبیینی بررسی شده است.
در پایان مقاله این نتیجه به دست آمد که هم در حوزه علمیه نجف و هم در حوزه علمیه قم، مکتب های فقهی به رویکرد حکومتی و کارکرد حکومتی گرایش پیدا کرده اند و بر اساس همین نگرش، حقوق امام را تامین کننده بخشی از هزینه های حکومت اسلامی دانسته اند. امام خمینی آغازگر رویکرد حکومتی به فقه بود و برخی از شاگردان ایشان از این رویکرد پیروی کردند و این گرایش در حوزه علمیه نجف نیز نضج پیدا کرد و شهید صدر به این نظر متمایل شدند و این رویکرد توسط شاگردان ایشان توسعه یافت.
کلیدواژگان: حقوق امام، نظریه تتمیم، نظریه رضایت، مکتب قم، مکتب نجف
-
Pages 193-214Insurance is one kind of uncertain contract. It is possible that insurance located as another form and title but it is no one of them and it is independent contract. Extension of loss in process of insurance is possible (like other contract) because the rate of insurance may be more less than the installments and payment of insurance or it may be less that whole of it. Possibility of loss in insurance is in three case including; firstly ignorance of substitute and return. (Casing loss or not and premium from the side of insurer). Secondly ignorance of quality of substitute (rate and kind of possible loss). Thirdly no ability of submission (the lack of insurer for paying the payment). Certainty of this loss in insurance contract is not clear and proved because the possibility of accident during of contraction is possible and reasonable and uncertain. In the common way it is true too. Permission of right purchase is the good reason for lack of loss in the contraction of insurance. Regarding to this fact that payment be certain for compensation of loss it is true that the contraction has been done in present and before of compensation.Keywords: Insurance contract, Loss, Ignorance, Damages, payment
-
Pages 215-229Does Muzarebah include all Commercial activity or includes only sale? In jurist opinion Muzarebah is valid only under two conditions: 1. being with money or in cash and 2. Commercial activity for interest should be sale. It is vague about meaning of commercial activity. In accordance with the aim of Muzarebah legislation and general provision it seems we can extend the subject of Muzarebah to all legal Commercial activities.Keywords: Muzarebah, corporation, agent, Lucre, Business
-
Pages 231-244The issue of the property of computer data is very important in different sciences such as religious jurisprudence، law، economy and even computer science. The proof for the property of such data can have some effects as well as civil and criminal acts. The nature of these data and their property require essential explanation. In this study، computer data is defined and then، it is compared with different principles of objects as property such as foundations of economic value، mores and wise men، meeting needs and other valid foundations in the assessment of objects as property. We will observe that the data are consistent with all criteria of for objects to be property. In this way، the effects of objects to be property have been investigated and computer data have been evaluated in terms of the acceptability of these effects so that the effects of the property will also be analyzed. This study is a new effort to achieve this objective and provide a new horizontal in criminal issues related to the object property of computer data.Keywords: Property, Computer Data, Fundamentals of Property, Mores, Wise Men
-
Pages 245-275Quran as the first and most important source of religious orders، meet all human needs in all areas; hence، the most jurisprudence rules of this miracle of God is without detail and not always in command and prohibition; but sometimes located in amidst other Quran topics such as religious and moral issues، proverbs and stories. Stories، one of the most influential and repetitive of the Quran topics، in addition to being have lots of advice and lessons; in many cases، from their intents and purposes are obtained contents that can be field of inference and fiqh. Using Quran stories to deduce the laws، gains a lot of different issues in areas such as trade and administrative and judicial; as religious Jurists have been extracted many rules in the various issues from stories verses; such as: legitimate of lot and reward and guarantee and delegation and rent، predicate name of child to grandchildren from daughter، and unlawfully of music and singing.Keywords: Rules, Inference, Jurisprudence, Holy Quran, Stories, Story
-
Pages 277-302Many of the constraints and principles of warfare and humanitarian law in the current era are in Islamic religious law، including the Shia texts، but there are better and more humane. Shia scholars are discussed in this case، but not independently rather sporadically in jurisprudence jihad sections. However، it cannot be denied that in the Shia texts and heritage topics such as «al-Sayr» or «Islamic law of war» have not been written independently. This is mainly because in the Shia community in the history of Islam Due to political conditions and lack of access to government، except on a few occasions، and due to social oppression، jihad sections have limited to the traditions of government orders such as legitimacy of jihad and war in the priod of absence، necessity and obligation of jihad in the priod of absence …، And Finally، limited to a brief mention in the margin to such legal issues as properties and booties of rebels (Ahl albaghi)، treatment of civilian prisoners of war in Dar al-Harb، prisoner’s condition، booties women and children ….، This study aims to review and brief search on the issue in Shia religious texts. In this regard، it was firstly clear that the Shia cultural heritage about principles of warfare، although sporadically، were full of human rules and behavioral restrictions on the wars. Secondly، an overview of treaties and provisions of humanitarian law and the law of war at present show that provisions of the war in Islam and in the Shia thought in comparison with the laws and rules of humanitarian law and international treaties not only compatible but is based more on the moral and humanitarian considerations.Keywords: Law of War, Humanitarian Law, Shiite jurisprudence (fiqh), baghi, Dar al Harb, Dar al Islam
-
Pages 303-326parents’ authority in support and education of their children should be used only to protect their best interests. Therefore if protection of child’s safety، health or education so requires، this authority may be limited or withdrawn from the parents. In Imami jurisprudence، Iranian law and French law، welfare of the child is the main factor governing the support and education of the child. Each of the three legal systems، therefore، developed its own measures to protect child’s welfare. However، in French law in addition to the protection of children، measures of educational assistance could be judicially ordered to help the parents fulfill their parental authority. In Imami jurisprudence and Iranian law parents may restitute their parental authority if obstacles are eliminated. In French law it is the same except if the child has been placed for adoption before restitution request.Keywords: child custody, obstacles of exercising parental authority, restitution of rights of child custody, welfare of child
-
Pages 327-345The main purpose of this survey is to study the use of ‘dalil aqhl’ in jurisprudential ideas of Shekh Ansari as one of the greatest ‘shia’ jurisprudents. The method is based on analyzing of jurisprudential content and has done through studying his relevant book. The result shows that he blive that wisdom is an inward messenger so he accepted it as a reason، The indipendent wisdom warrant is acceptable and it understand evil religious unlawful، certain reason is peior to difinit textual proof، the reason chooses better evidances inconflicting، it helpe the shaia reason in reasoning to the general. As well as it constitute some general priciples and rules.Keywords: reason, wisdom, sheykh ansari, the sources of deductive
-
Pages 347-360This article reviews the impact of the governmental approach on contemporary fogaha attitudes about Consumption imam’s dues in time of absence، Given That one of the major issues of Fiqh al-eqtesad is Consumption imam’s dues in time of absence and In the last Century، the Shia has fond gouvernemental approche to Fiqh، The question arise that what impact has been this change in approach to the issue of Consumption imam’s dues in time of absence? To answer this question، change of the approach in of the two schools of contemporary Shia’s Fiqh (Najaf and Qom) has been studied by Descriptive and explanatory described method. The paper concluded that Najaf and Qom Schools of Fiqh were tending to governmental approach and According to this view beloved that imam’s dues provide part of the Islamic state’s cost، Imam Khomeini initiated by the governmental approach to Fiqh and some of his students have followed this approach and then This tendency can be found in the Najaf school And martyr Sadr were inclined to consider this approach and developed by his students.Keywords: imam's dues, Satisfaction theory, complementary theory, Najaf school, Qom school
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.