فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی
پیاپی 22 (بهار 1392)

نظر به اینکه احکام، عقاید و اخلاقیات از ارکان دین اسلام بوده، در این نوشتار به وضعیت تئوریک رهیافت های اخلاقی در عرصه سیاست با توجه به ارزش های انقلاب اسلامی پرداخته شده است. یافته های پژوهش، حکایت از فقر تئوریک در عرصه مطالعات اخلاق و سیاست در ایران معاصر است. از یک سو، متفکرانی چون علامه طباطبایی و رضا داوری اردکانی از رهیافت اخلاقی متناسب با ارزش های دینی دفاع کرده اند اما دیدگاه های آنها در سطح ایده و طرح مسئله باقی مانده است. از سوی دیگر، متفکرانی چون ملکیان و سروش رهیافت های اخلاقی و سیاسی خود را در چارچوب رهیافت های جهانی ارائه کرده اند که از لحاظ ارزشی سکولار، و با ماهیت انقلاب اسلامی در تعارض بوده است. در واقع، ضعف نظریه پردازی جامع و مانع متناسب با ارزش های انقلاب اسلامی، از مهم ترین خلل های رهیافت های اخلاق و سیاست در ایران معاصر است. این نوشتار درصدد پاسخ دادن به این سوال اصلی است: «رهیافت متفکران ایرانی معاصر، به ارتباط اخلاق و سیاست چگونه بوده است؟». نگارندگان در پاسخ به این پرسش از روش توصیفی و تحلیلی برای تنقیح دیدگاه متفکران ایرانی بهره برده اند.

شورای روابط خارجی امریکا از کانون های عمده و مهم در تصمیم سازی در امریکا بخصوص در حوزه روابط خارجی است. شورای روابط خارجی با راه اندازی صفحه ویژه چندرسانه ای، اقدام به انتشار «راهنمای بحران ایران» کرده است.
هدف این مقاله بررسی رویکرد شورای روابط خارجی امریکا به تحولات جمهوری اسلامی ایران برپایه محتوای صفحه راهنمای بحران در سایت شورای روابط خارجی امریکا است. در چارچوب تحلیلی برمبنای تحلیل گفتمان انتقادی ون دایک به تحلیل متون پرداخته شده است. مقوله های مورد نیاز برای بررسی و تحلیل استخراج شده و بر مبنای این مقوله ها اظهارنظرها و تحلیل های کارشناسی مندرج در صفحه راهنمای بحران سایت شورای روابط خارجی امریکا درباره ایران دسته بندی شده است. نتایج حاصله نشان می دهد که آنچه در صفحه راهنمای بحران درباره ایران ارائه شده است با سوگیری ها و کلیشه سازی هایی همراه است و این صفحه با بازتولید انگاره ها و کلیشه های رایج شرق شناسانه «تروریسم» و «دیکتاتوری»، نظام ایران را هم خطر و تهدیدی داخلی و هم تهدیدی برای غرب و جهان بازنمایی می کند.رویکردی که درمجموع با راهبرد «تنبیه گری بدون تعامل» قرابت بیشتری دارد.

مقاله حاضر با روش تحلیلی ابتدا سعی دارد به بازشناسی مفهوم دنیوی شدن و دنیوی سازی بپردازد و سپس سیاست های دنیوی سازی در دوره پهلوی اول را بررسی کند. لذا از دو بخش کلی تشکیل شده است: بخش نخست به تحلیل مفهومی دنیوی شدن می پردازد و بخش دوم به بررسی سیاست های پهلوی اول در راستای دنیوی سازی جامعه ایران نظر دارد. نتیجه آنکه براساس معنای دنیوی شدن که در سه سطح فرد، دین و جامعه رخ می دهد سیاست های پهلوی اول در دنیوی سازی عبارت بود از: 1. تولید ایدئولوژی سیاسی غیردینی، 2. دنیوی سازی دین از طریق نوسازی مذهبی و باستان گرایی، 3. دنیوی سازی جامعه و مقابله با شعائر دینی، 4. مقابله با روحانیت.

این مقاله به بررسی ابزارها و شیوه های بسیج و اعتراض در انقلاب مشروطه با هدف شناخت بیشتر جنبش های اجتماعی معاصر و نحوه عملکرد آنها می پردازد. سوالی که در این مقاله مطرح می شود این است که فعالان جنبش مشروطه از چه ابزار و شیوه هایی برای بسیج و اعتراض بهره گرفتند. فرضیه ای که در پاسخ به این سوال مطرح می شود این است که در جنبش مشروطه، از شب نامه، سخنرانی در مساجد و منابر و روزنامه ها برای بسیج مردم و از بست نشینی و مبارزات خشونت آمیز برای نشان دادن اعتراضات استفاده شده است. این تحقیق به روش کیفی (تحلیلی- تاریخی) و با استفاده از ابزار اسنادی و کتابخانه ای انجام می شود. در این تحقیق ابتدا ابزارها و شیوه هایی را که در جهت برانگیختن و تهییج توده ها و شکل دادن به اعتراضات به کار برده شدند، و سپس روش هایی که مخالفان در جنبش مشروطه برای پیشبرد مقاصدشان از آنها در جهت نشان دادن اعتراضشان مورد استفاده قرار دادند، پرداخته شده است.
ابزارها و شیوه هایی که در این مقاله بدان پرداخته شده است، شامل: بست نشینی و تحصن و قیام سرتاسری می باشد و همچنین مساجد و منابر، روزنامه ها و شبنامه ها به عنوان ابزارها و شیوه های بسیج در جنبش مزبور بررسی شده است.

واژه پیشرفت متناظر با دو واژه Progress (ترقی) و Development (توسعه) در فرهنگ غربی است که به ترتیب پیشرفت ضروری تاریخی و پیشرفت ارادی اجتماعی را افاده می کنند. در بحث الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت این مقاله با استفاده از آیات و روایات در پی پاسخ به این سوال است که پیشرفت اسلامی در معانی متناظر با دو مفهوم فوق چیست و چه امری در آن اصالت داشته و نتیجتا به چه آثاری منتهی می شود. بر همین اساسا صالت را با تکامل عقل دانسته و با شناسایی عقل جمعی علاوه بر فردی در روایات به تحلیل تکامل ضروری عقل جمعی بالقوه پرداخته است(ترقی). پس از آن به رغم ضروری بودن این تکامل باتفکیک عقل به فطری و اکتسابی(ذاتی و بالقوه)، نقش جامعه اسلامی را در این پیشرفت تبیین کرده است(توسعه). بر همین اساس دو وظیفه را بر دوش آنان دانسته است: توجه و اطاعت از اوامر اولیای الهی و عمل گرایی عاقلانه. در نهایت برای فهم دقیق تر ابعاد مختلف این پیشرفت به آثار عقلانیت اسلامی بر اساس آیات و روایات پرداخته است که عبارتند از: مخاطب دستورات الهی بودن و فهم و اطاعت پذیری از آنها، وجه جامع بودن آن، ملازمت با نظام ارزشی و هنجاری خاص، ترادف معنایی با واژه حیات و تاثیر غیر مستقیم در عالم تکوین.

در سال های اخیر از نظرگاه های مختلف به بحث اسلا م و دموکراسی توجه شده است، ولی پرداختن به این بحث به دلا یل گوناگون هم چنان لا زم و مفید است. هدف از این مقاله بازیابی محدودیت ها و امکاناتی است که ایده دموکراسی در رابطه با حکومت اسلامی در خود دارد. در اینجا با بهره گیری از دو رهیافت روش شناسانه و هستی شناسانه و دو مدل دموکراسی پلورالیستی رابرت دال و دموکراسی گفتگویی هابرماس به بررسی قابلیت های انطباق و انشقاق ایده ی دموکراسی با حکومت اسلامی پرداختیم.

خواص افرادی هستند که دیگران آنها را ملاک قرار می دهند، در اعمال و رفتار خود، از آنها الهام می گیرند و رای و دیدگاه ایشان را مبنای داوری و عمل خود قرار می دهند؛ لذا مسئولیت هایی متوجه آنان است که رسالت ایشان محسوب می شود. علما گروهی از خواصند که به جهت اهمیت نقش تاثیرگذاری آنان بر عوام، دانستن رسالت ایشان، آن هم از منظر قرآن و امام خمینی(ره)، ضروری می نماید. از آن رو که عالمان مطرح شده در قرآن، عالمان اهل کتابند، و مورد نزول، مخصص نیست، در این تحقیق، جهت یافتن رسالت علما از منظر قرآن، آیات مربوط به عالمان اهل کتاب مورد بررسی قرار گرفته است؛ نیز از آثار امام خمینی(ره)، نظر ایشان راجع به رسالت علما حاصل شده است که از رهگذر بررسی های انجام شده، می توان عدم تحریف حقایق، پرهیز از اختلاف و تفرقه و... را جزو رسالت علما برشمرد.