روش شناسی تفسیر اجتماعی قرآن

قرآن کریم به رغم حجم محدود، گستره عظیمی از معارف بشری را در خود جای داده است؛ از این میان، اندیشه های اجتماعی تاریخی آن در رتبه بعد از معارف، بیشترین بخش را به خود اختصاص داده است. این امر از یک سو، اهمیت و برجستگی موضوعات و مباحث اجتماعی تاریخی و ضرورت توجه بدان را آشکار می سازد و از سوی دیگر، نمایانگر میزان اهتمام و دغدغه قرآن کریم به این موضوع، مستلزم تفسیر اجتماعی از قرآن می باشد.
در این نوشتار، نخست به روش های تفسیر قرآن از قبیل روش های عقلی، عرفانی، کلامی، روایی، قرآن به قرآن و... و مبانی عام مفسران در تفسیر اشاره شده است. نیز یادآوری شده که تفسیر اجتماعی قرآن دارای مبانی و شیوه های خاص خود است و در قالب یک روش اجتهادی جامع می تواند ارایه شود و به تولید علم در این حوزه بپردازد، در حالی که این شیوه از رویکرد ظاهرگرایی و تاویل گرایی افراطی به دور است. در تفسیر اجتماعی به عقل گرایی توجه می شود و از روایات اسرائیلی پرهیز می گردد و در عین حال، به نیازهای عصری توجه کامل می شود و با نگاهی اجتماعی به آیات قرآن نظر می شود.
در ادامه، به اختصار به تفاوت های روش شناسانه قرآن کریم با روش های علمی رایج بشری اشاره شده و بیان گردیده که قرآن خود را در قالب ها و چارچوب های خاصی محدود نکرده و از روش های مختلف عقلی، تاریخی، قدسی،... و گاه روش های تلفیقی و ترکیبی بهره برده است. در متدلوژی قرآن باید توجه داشت که قرآن در همه روش هایی که به کار گرفته، یک «روح توحیدی» را حاکم می داند که اگر به آن روح توجه نشود، بحث از روش های قرآنی، بحثی ناتمام است.