ارزیابی ژنتیکی صفات مختلف گندم نان (Triticum aestivum) در شرایط تنش دوره ای خشکی

سیستم ریشه ای عمیق و گسترده نقش ارزنده ای در تحمل به خشکی و افزایش عملکرد گندم در شرایط کمبود آب ایفا می کند. ولی اطلاعات کمی در مورد ژنتیک ساختار ریشه وجود دارد. در این پژوهش ژنتیک سیستم ریشه گندم با استفاده از یک تلاقی دی آلل یک طرفه با هشت والد مطالعه شد. والدین و نتاج 1F در شرایط تنش خشکی دوره ای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار کاشته و صفات طول ریشه، وزن ریشه، تعداد ریشه، وزن اندام هوایی، نسبت ریشه به اندام هوایی، ارتفاع بوته و طول پدانکل اندازه گیری شد. نتایج این پژوهش نشان داد اثر افزایشی و غالبیت به طور معنی داری در کنترل این صفات نقش دارند. در صفت تعداد ریشه کفایت مدل افزایشی- غالبیت تایید نشد. در کنترل ژنتیکی صفات طول ریشه و نسبت ریشه به اندام هوایی اثر غیرافزایشی نقش بیشتری داشت، بنابراین برای به نژادی این صفات روش هایی نظیر بالک، بالک تک بذر و دابل هاپلوئیدی توصیه می شود. در کنترل ژنتیکی وزن ریشه و ارتفاع بوته اثر افزایشی نقش برجسته ای داشت و علاوه بر روش های ذکر شده می توان از روش شجره ای و یا تلاقی برگشتی نیز استفاده کرد. رقم روشن با دارا بودن سیستم ریشه ای مناسب و ترکیب پذیری عمومی بالا برای صفات مربوط به ریشه، به عنوان یکی از والدهای تلاقی در پروژه های به نژادی توصیه می شود.