علل مهاجرت نخبگان از ایران از منظر اقتصاد سیاسی بین الملل (با تاکید بر دهه ی 1380)

پژوهش حاضر سعی دارد با توجه به عوامل تاثیرگذار در حوزه ی اقتصاد سیاسی بین المللی، به شناسایی دلایل مهاجرت نخبگان از ایران از منظر امور آموزشی و پژوهشی و کاستی های مربوط به آن ها در دهه 1380.ش بپردازد. بخش عمده و برجسته ی نهادهای آموزشی و پژوهشی کشور بر اساس بودجه و برنامه های دولت اداره می شوند که در اصطلاح حوزه ی درگیر شدن دولت در جامعه و حوزه ی اقتصاد سیاسی خوانده می شود و از سوی دیگر عوامل جاذب نخبگان فکری کشورهای مختلف را می توان در اقتصاد سیاسی جهانی امروز جستجو کرد. هدف مقاله درک درست عوامل مربوط به ساختار آموزش و پژوهش در کشور و نحوه ی اثرگذاری ضعف های آن بر تشدید مهاجرت متخصصان و تحصیل کردگان برتر به خارج است. به این منظور در این نوشتار، توزیع بودجه در حوزه ی آموزشی و پژوهشی، در بستر نظریه ی جاذبه و دافعه قرار گرفته است و موارد دفع کننده داخلی و جذب کننده خارجی شناسایی می شوند که روی هم رفته شرایط بالقوه مهاجرت به بیرون از کشور را ایجاد می کنند. نتیجه به دست آمده این است که وجود دافعه ی داخلی در زمینه ی حمایت های اقتصادی شامل کمبودها در سرمایه گذاری در بخش های آموزشی و پژوهشی که در سه حوزه ی «نسبت بودجه پژوهشی به تولید ناخالص داخلی یا بودجه کل کشور»، «نسبت تعداد پژوهشگران مشغول به کار به کل جمعیت کشور» و «ترکیب دولتی خصوصی اعتبارات پژوهشی» مورد ارزیابی قرار می گیرد و از طرف دیگر جذابیت های خارجی در این زمینه ها، از مهم ترین دلایل اقتصادی مهاجرت فزاینده ی نخبگان علمی به خارج از کشور در دهه 1380.ش است. مقاله در تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیلی و توصیفی بهره گرفته است.