بررسی چیستی و نقش های معرفتی اصل عدم تناقض با تاکید بر دیدگاه ارسطو

پرسش اصلی این تحقیق بدین قرار است: اصل عدم تناقض از نظر ارسطو چگونه تقریر می شود و واجد چه نقش معرفتی است؟ در این تحقیق با استفاده از روش تحلیلی و با تمرکز بر آثار ارسطو به بررسی چیستی و نقش های معرفتی اصل عدم تناقض پرداخته ایم. بر اساس نتایج این پژوهش، ارسطو در مجموع هفده بیان از اصل عدم تناقض را در آثار خود مطرح کرده است. می توان این بیآنها را در دو دسته کلی طبقه بندی کرد: تقریر هستی شناختی و تقریر منطقی. در تقریر هستی شناختی، مفهوم «هستی» محور اساسی بیان اصل عدم تناقض را تشکیل می دهد؛ در حالی که در تقریر منطقی، اصل عدم تناقض، استفاده از مفاهیم قضیه، سلب و ایجاب محور قرار گرفته است. در این پژوهش نشان دادیم که تقریر هستی شناختی اصل عدم تناقض به تقابل مفردات بازمی گردد و بر این اساس، می توان به این نتیجه رسید که قیدهایی که ارسطو در تقریر منطقی خود از اصل عدم تناقض به کار برده، در حقیقت برای بیان یگانگی دو مفهوم در همه شروط و حیثیت هاست و تنها تفاوت آنها در نفی بودن یکی در مقایسه با دیگری است. بر اساس یافته های این پژوهش، از نظر ارسطو، اصل عدم تناقض در فرایند پیدایش معرفت، نسبت به هر گونه معرفتی، خواه معرفت تصوری یا معرفت تصدیقی، از اولویت مطلق برخوردار است. به عبارت دیگر «اصل عدم تناقض در فلسفه ارسطو برای تحصیل هر گونه معرفتی، به نحو مطلق άρχή (= آرخه؛ اصل، arche) است». مقصود از «اولویت مطلق» آن است که اصل عدم تناقض واجد چهار نقش معرفتی است. این چهار نقش عبارت است از: ابتنای توجیهی، ابتنای حکایی، ابتنای دلالی و ابتنای عملی.