تحلیل گفتمان؛ مبانی رویکردها و اهداف

«گفتمان» یکی از پیچیده ترین مفاهیم عصرما است. تکثر معنایی و استفاده های متفاوت از این واژه، موجب شده که به راحتی نتوان مخرج مشترکی برای همه صورت های متفاوت آن پیدا کرد. با این وجود، گفتمان نقش محوری در تولید جهان اجتماعی، از جمله دانش، هویت ، روابط اجتماعی و زندگی روز مره بازی می کند. بررسی دقیق گفتمان (به مثابه یک روش) نیازمند بررسی نسبت آن با سایر حوزه های معرفتی نظیر فلسفه زبان، جامعه شناسی و برخی تاملات پسامدرن و چگونگی وام گیری این حوزه از حوزه های معرفتی مذکور می باشد.
کاربرد پرشمار واژه «گفتمان» و عدم تفکیک و غالبا نامشخص بودن معنای منظور، گویای این است که بیشتر کاربران به گستره مفهومی و تنوع کاربردی این واژه در نظام های معرفتی مختلف التفات چندانی نداشته و گاه فهم عمیقی نیز از بن مایه های فلسفی، معرفت شناختی، زبان شناختی و جامعه شناختی آن ندارند. این قبیل تعاملات ساده انگارانه، منجر به بدفهمی، کاربرد ناصواب، خلط مباحث، عدم تفکیک جنبه های نظری و روشی و... شده است. این نوشتار در صدد است تا در حد امکان به تنقیح نظریه گفتمان، بن مایه ها، رویکردها و نسبت آن با حوزه های معرفتی مختلف بپردازد و در این راه، به کاربرد دقیق تر آن در متون و محاورات علمی کمک کند.