مرزبندی قدما و متاخران در حوزه ی اعتبارسنجی روایات

از آنجا که علوم بشری به تدریج تکامل یافته، دارای دوره ها و اطوار متعدد بوده و نگاه تاریخی دقیق و تحلیلی به تطور علوم، موجب ترسیم ادوار گوناگون  و مرز بندی زمانی در حوزه های مختلف علمی شده است. بررسی تاریخ علوم حاکی از آن است که این
دسته بندی در علوم متعدد اعم از فلسفه، کلام، فقه، اصول و حدیث از دیرباز مطرح بوده است. در علم حدیث، اصطلاح قدما و متاخران در حوزه ی اعتبار سنجی روایات در شناخت مقاطع و شناسایی مراحل تکامل یا دگرگونی مبانی این علم از اهمیت به سزایی برخوردار است. بحث پیرامون جوانب، منشا و تاریخ چه ی این تفکیک در تبیین و فهم دقیق این مقوله، تاثیر بسیار خواهد داشت. غالبا تا زمان شیخ طوسی (م460ق) دوره ی قدما محسوب می شود. برخی هم، زمان معصومان& در این دوره را، دوره اقدمیان و بعد از آن تا زمان شیخ طوسی@ را دوره ی قدما و  دوره ی پس از ایشان تا زمان سید بن طاووس@ و علامه حلی@ (م 726 ق) را دوره ی فترت می نامند و پس از ایشان را دوره ی متاخران به حساب می آورند. در واقع در این دو برهه، دو میزان و معیار برای ارزشگذاری روایات مطرح شد که نقش اساسی در چگونگی طرد و پذیرش  و هم چنین سعه و ضیق دایره ی اعتبار و عدم اعتبار تراث روایی شیعه، طی 14قرن گذشته، به دوش کشیده است که همان منهج رجالی و منهج فهرستی باشد.