چالش حکمت متعالیه در تبیین فلسفی رجعت

از نظر ملاصدرا، تناسخ به‏معنای بازگشت نفوس به دیگر بدن‏ها بوده، محال است؛حال آنکه این تعریف ظاهرا بر رجعت به‏عنوان یکی از اعتقادات شیعه تطبیق می کند. ملاصدرا تعلق نفس را به بدن خاص منوط به داشتن مخصص می داند؛ درحالی‏که طبق مبانی وی، اجزای باقی‏مانده بدن، خالی از مخصص است. ازاین‏رو، این پرسش مطرح است که: وقتی در جریان رجعت، نفس جداشده از بدن مادی و مسافر عوالم برزخ، آهنگ رجوع به بدن مادی دنیوی خود می کند، آیا ملاصدرا مخصصی برای بدن دنیوی یا اجزای باقی‏مانده او در نظر دارد تا تعلق نفس به بدن، از ترجیح بلا مرحج بودن خارج شود، پیش از اینکه به اشکال تناسخ برسد؛ حال آنکه اشکال تناسخ نیز در بحث رجعت جدی است؟ تحقیق حاضر می کوشد با توجه به عبارات و موضع گیری های ملاصدرا در بحث ها و موضوعات مشابه به این پرسش ها پاسخ دهد. تحلیل ها نشان می دهد با فرض تعلق دوباره نفس به بدن مادی، ناگزیر از پذیرش تناسخ یا حفظ نوعی علاقه نفس و بدن برای حل هم‏زمان معضل مخصص و تناسخ هستیم؛ چیزی که حکمت صدرایی آن را برنمی تابد، مگر اینکه با قرائت خاصی از تمثل در رجعت، پای تاویل را به ماجرای رجعت بازکنیم.