ابعاد پایداری اجتماعی در کالبد محله های سنتی ایران، نمونه موردی: محله سنگ سیاه شیراز

محله های سنتی ما روزگاری محیطی امن، توام با آسایش و رفاه برای ساکنان آن بود. در گذشته، محله به مثابه خانه خانواده ها بود و خانواده ها نسبت به محله مسکونی همان احساس خانه خود را داشتند. این فضاها با تکیه بر نیازها، ارزش ها و شرایط متغیر جامعه انسانی آن روز به وجود آمده و به عنوان مصداقی از محله های پایدار علاوه بر پاسخگویی به عملکرد مادی، نیازهای روحی و روانی شهروندان را پاسخگو بوده است. اما نظام ساختاری شهرهای سنتی به دنبال پیروی از اصول شهرسازی مدرن دستخوش تحولات چشم گیری شد. به گونه ای که امروز ناکارآمدی و از هم گسیختگی و به عبارتی ناپایداری در محله های شهری دیده می شود. عدم احساس تعلق به محیط زندگی و کاهش ارتباطات اجتماعی که پیامد عدم تطابق ساخت اجتماعی با ساخت فضایی شهرهای امروزی از مشکلات محله های معاصر است. در این مقاله با بهره گیری از شیوه توصیفی- تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای و مطالعات میدانی به بررسی ابعاد پایداری اجتماعی در کالبد محله سنگ سیاه شیراز به منظور آشنایی با ارزش های پایدار در کالبد محله های سنتی و بهره گیری از آن در طراحی معاصر پرداخته می شود. در این راستا با مروری بر مفاهیم پایداری و معرفی ویژگی های محله پایدار، به بررسی ویژگی های کالبدی محله سنگ سیاه که در تحقق ابعاد پایداری اجتماعی نقش موثری داشتند اشاره شده تا از آن به عنوان راهکاری موثر در جهت تحقق اهداف پایداری در شهرهای امروز استفاده شود. در نهایت مشخص شد که درون گرایی، رعایت حریم و سلسله مراتب ساختاری در محله سنگ سیاه از یک سو و تنوع کالبدی و اجتماعی در محله، مقیاس مناسب، وجود عرصه های گوناگون معادل سطوح مختلف تعاملات اجتماعی، فضاهای عمومی و عوامل هویت بخش از سوی دیگر از عوامل اصلی در دستیابی به پایداری اجتماعی در این محله بوده است.