چیستی «لطیف الکلام» و جایگاه آن در دانش کلام

با مطالعۀ آثار کلام ی دوران متقدم درمی جلیل » عنوانی است که در مقابل «لطیف الکلام» یابیم به کار می«الکلام رود و گویای طبقه بندی خاصی در مباحث دانش کلام مباحث است؛ اما چیستی لطیف، ویژگی ها و جایگاه آن در دانش کلام، پرسش های درخور توجهی است که کمتر بدان پرداخته شده است. مطالعات تاریخی کلامی نشان میدهد در ادوار نخستین تمدن اسلامی، متکلمان علاوه بر آن که عهده دار پاسخ درباره مسائل اعتقادی و الهیاتی مذهب خود بودند، پیش از سایر اندیشمندان مسلمان، خود را متکفل تحقیق و پاسخ دهی به پرسش های عام و بنیادین معرفتی می دانستند. بعدها در دانش کلام برای پاسخ به این مسائل، حوزه خاصی در نظر گرفته شد که در آن به مسائل عام، بنیادین و غیرالهیاتی میپرداختند و در مقدمۀ دانش کلام از آن بحث کرده، از آن برای تبیین و مدلل ساختن مسائل یاد می شود که در برابر مسائل «لطیف الکلام» مختلف دانش کلام بهره میبردند. از این مسائل به اعتقادی دینی قرار داشت و در دسته نامگذاری میگردد. مسائل کلام «جلیل الکلام» بندی فراگیر، به لطیف در سه بخش مسائل جهان شناختی، فعل شناختی و معرفت شناختی قابل طبقه بندی است.