گفت‏وگومندی سراسطوره های مسلط بر هنر دوره‏ قاجار و نقش آن در تصویرگری شخصیت شیرین

سراسطوره‏های مسلط بر فرهنگ و هنر هر جامعه شکل‏دهنده گفت‏وگوهایی هستند که به جریان‏های فرهنگی و خلق هنری در آن جامعه جهت می‏دهند. در دوره‏ قاجار، ورود و ترویج سراسطوره فرنگ در ایران باعث به وجودآمدن تحولاتی شایسته توجه در حوزه فرهنگ و هنر شد. یکی از نمودهای پربسامد و تاثیرگذار چنین تحولی در تصویرگری و به‏خصوص تصویرگری زنان مفهوم «دیگری» این دوره بود. ازاین‏رو، این پژوهش با انتخاب «شخصیت شیرین»، که شخصیتی با ظرفیت بالا برای «دیگری»شدن و «فرنگی»شدن در آن دوره بود، به مطالعه گفت‏وگومندی (باختینی) سراسطوره‏های مسلط بر هنر دوره‏ قاجار پرداخت. این مطالعه در پی پاسخ به این پرسش شکل گرفت که در یک جامعه، که در یک ‏زمان تحت تاثیر چند سراسطوره مختلف است، نحوه تاثیرگذاری سراسطوره‏ها بر شکل‏گیری و تحولات یک ایکون‏ اسطوره‏ای کلان چگونه است؟ بدین منظور، بررسی تصاویر موجود از صحنه «آبتنی شیرین» به‏منزله پیکره مطالعاتی با روش تحلیل‏های بینامتنی و بیناگفتمانی بدین نتیجه رسید که در دوره‏ قاجار بین سه سراسطوره فرنگی، ایرانی و اسلامی گفت‏وگویی شکل‏ گرفته که سراسطوره اسلامی در آن نقش میانجی دو سراسطوره دیگر و فراهم‏کننده مقدمات گفت‏وگو را برعهده داشته، اما درنهایت، باگذشت زمان و قوت گرفتن این گفت‏وگو، سراسطوره اسلامی از آن خارج ‏شده است.