تحلیل فقهی و حقوقی شرط رشد در امور جزایی

به دلیل وجود اختلاف نظر درباره برخی شرایط و ویژگیهای رشد در فقه اسلامی، ضرورت تبیین و تحلیل اقوال و ادله مربوط به آن در منابع فقهی برای رسیدن به نتایج مطلوب احساس می شود. با توجه به این ضرورت، در مقاله حاضر، ضمن تبیین مفهوم رشد، راه های ثبوت آن و ارتباط آن با بلوغ و عقل و جایگاه شرطیت آن در امور مدنی و کیفری بررسی شده و اصطلاحات قید «کمال العقل» و «مبرسم و معتوه» براساس دیدگاه فقه اسلامی توضیح داده شده و نهایتا مبانی و ادله لزوم احراز رشد در تحقق مسئولیت کیفری تبیین شده است. نتایجی که در این بحث عاید می شود این است که دو پدیده رشد و بلوغ از هم متمایز هستند؛ به این ترتیب که رشد حاصل تکامل عقلی و فکری است، در حالی که بلوغ نتیجه تکامل قوای بدنی و جسمی است و این دو عنصر در افراد ضرورتا لازم و ملزوم یکدیگر نیستند، بنابراین ملاک در تحقق مسئولیت اعم از مدنی و کیفری، رشد است نه بلوغ؛ علاوه بر این با بررسی ادله عقلی نیز معلوم می گردد که مسایل کیفری به مراتب مهمتر از امور مالی است لذا هم چنان که احراز رشد در امور مالی شرط است، به طریق اولی احراز آن در تحقق مسئولیت کیفری نیز شرط است.