بررسی مقام احدیت در عرفان نظری از منظر ملاصدرا

ملاصدرا ضمن آنکه از عرفان نظری تاثیر گرفته است، بر اساس اصول و مبانی تاسیسی خود، اصطلاحات عرفان نظری را به معنا و مفهوم خاص خود به کار می برد. روشن کردن حدود و گستره معنایی اصطلاحات عرفانی در حکمت متعالیه باعث روشن شدن مقصود ملاصدرا و جلوگیری از خطای اشتراک لفظ می شود. یکی از اصطلاحات عرفانی که در آثار ملاصدرا دیده می شود، احدیت است. احدیت در نظر اکثر محققان عرفان نظری، تعین و تجلی ذات حق تعالی در صقع ربوبی است. با بررسی آثار ملاصدرا مشخص می شود که او همچون عرفا ذات حق تعالی را وجود به اطلاق مقسمی می داند. اما بر خلاف اکثر عرفا، احدیت را به ‍ عنوان تجلی ذات در نظر نمی گیرد. بلکه آن را لحاظی اندماجی در ذات می داند نه تعینی خارج از ذات. یکسان دانستن احدیت و ذات موجب آن شده است که وی ذات غیب الغیوبی با اطلاق مقسمی را حقیقت وجود به شرط لا معرفی کند. وی «به شرط لا» را به گونه ای توضیح می دهد که با اطلاق مقسمی حق قابل جمع باشد و  تعارض اولیه ای که میان «به شرط لا» و اطلاق مقسمی وجود دارد مرتفع گردد