نقش اراده و اختیار در پدیدآیی و تحول شخصیت

پژوهش حاضر با هدف تعیین نقش اراده و اختیار در پدیدآیی و تحول شخصیت از منظر اسلام و روان شناسی انجام شده است. برای تحقق این هدف، نظر اندیشمندان مسلمان و روان شناسان، موردمطالعه قرار گرفت و با گردآوری اطلاعات درباره نظرات و رویکردهای مختلف از روش توصیفی تحلیلی استفاده شد. یافته های تحقیق بیانگر این است که «جبر زیستی روانی» ارایه شده در مکتب روان تحلیل گری و نیز «جبر محیطی» ارایه شده در مکتب رفتارگرایی و همچنین «نگاه افراط گرایانه به اراده انسان» و انتساب «اراده آزاد» به انسان توسط مکتب انسان گرایی، هیچ کدام تبیین صحیحی از ماهیت انسان نیستند. عوامل فیزیکی، زیستی، روانی و اجتماعی، هرگز تعیین کننده افعال اختیاری بشر نبوده، بلکه فقط زمینه ساز گزینش و اختیار او هستند. شخصیت انسان در صورتی متعالی خواهد بود که اراده انسان همسو با اراده متعالی؛ یعنی اراده خداوند متعال قرارگرفته و بر اساس شریعت الهی اقدام نموده و با استفاده از استعدادهای خدادادی مانند قوه تعقل، خوب را از بد تشخیص داده و مقهور عوامل دیگر تاثیرگذار در شخصیت که به آن ها نگاه اعدادی و در حد اقتضا داریم، قرار نگیرد.