بررسی هتروزیس و پسروی درون زادآوری در صفات زراعی و کیفیت روغن کلزا (.Brassica napus L)

این تحقیق به منظور بررسی میزان هتروزیس و پسروی درون زادآوری در صفات زراعی و کیفیت روغن لاین های کلزا انجام شد. در این بررسی هفت لاین کلزا(Brassica napus L.) انتخاب و در تمامی حالات ممکن با یکدیگر تلاقی داده شدند. چهل و دو هیبرید و هفت والد در سه محیط در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در دو تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. با خودگشن کردن بوته های F1، نسل F2 به وجود آمد. هتروزیس صفات مختلف نسبت به والد برتر در هر محیط محاسبه گردید. پسروی درون زادآوری نیز با تقسیم اختلاف میانگین نسل های F2 و F1 به نسل F1 به دست آمد. محاسبه پسروی درون زادآوری برای 14 صفت زراعی و میزان هتروزیس نیز برای 21 صفت زراعی و کیفیت روغن انجام شد. صفات میزان گلوکوزینولات، روغن و اسیدهای چرب به ترتیب به وسیله دستگاه های اسپکتروفتومتر، NMR و گاز کروماتوگراف اندازه گیری شدند. هیبرید TERI (OE)R-15×TERI (OE) R-983 دارای بیشترین مقدار هتروزیس منفی برای صفات تعداد روز تا 50% گلدهی و رسیدن فیزیولوژیک بود. از این هیبرید در اصلاح برای زودرسی می توان استفاده نمود. برای صفت ارتفاع بوته حداکثر هتروزیس منفی برابر 19.22- درصد بود و میزان پسروی درون زادآوری در این حالت برابر 1.29- درصد بود. دامنه هتروزیس برای عملکرد دانه از 55.2- تا 153.24 درصد بود و هیبرید GSC3A00×HNS9801 دارای بیشترین میزان هتروزیس و میانگین پسروی درون زادآوری آن برابر 45.63 درصد بود. نتایج نشان داد که در ارقام بررسی شده کلزا، اصلاح از طریق تولید ارقام هیبرید می تواند منجر به افزایش عملکرد دانه شود. هتروزیس برای میزان روغن دانه از 13.69- تا 5.27 درصد و میانگین پسروی درون زادآوری برابر 2.39 درصد بود. نتایج حاکی از اندک بودن افزایش درصد روغن به علت هتروزیس است. دامنه هتروزیس برای میزان کل گلوکوزینولات های موجود در کنجاله از 57.22- تا 38.14 درصد بود و هیبرید GSC3A00×TERI(OE)R983 با میانگین 80.6 میکرومول بر گرم ماده خشک کمترین میزان گلوکوزینولات را داشت. برای میزان اسید اولییک هیچیک از تلاقی ها دارای هتروزیس مثبت و معنی داری در سه محیط مورد بررسی نبودند. بیشترین هتروزیس منفی برای میزان اسید لینولنیک در هیبرید HNS9802×NPN01 با میانگین 10.7 درصد بود. میزان هتروزیس برای کاهش اسید اروسیک نیز ناچیز بود و نتایج نشان داد که در ارقام مورد بررسی تولید هیبریدها روش مناسبی جهت اصلاح برای اسید اروسیک کم (ارقام یک صفر) نیست. همچنین می توان نتیجه گرفت صفاتی که پسروی درون زادآوری بالا دارند ممکن است توسط ژن هایی با اثرات غیرافزایشی و صفات با پسروی درون زادآوری پایین به وسیله ژن هایی با اثرات افزایشی کنترل شوند.