مقایسه دیدگاه های بنی صدر و شهید رجایی در سیاست خارجی بر اساس نظریه نقش

یکی از دوره هایی که در سیاست خارجی ایران کمتر مورد توجه قرارگرفته است دوره ریاست جمهوری بنی صدر و نخست وزیری محمد علی رجایی است. هدف پژوهش حاضر بررسی این دوران است. سوال اصلی پژوهش این است که ابوالحسن بنی صدر و محمد علی رجایی چه نقشی برای سیاست خارجی ایران در نظام بین الملل متصور بودند؟ و نوع تفسیر از این نقش‌ها چگونه به اختلاف‌نظر بین آنها در سیاست خارجی ایران انجامید؟ فرضیه پژوهش دو نوع تفسیر «انقلابی و ارزشی» و «لیبرال و محافظه کارانه» این دو مقام اجرایی کشور از نقش‌های سیاست خارجی ایران را زمینه ساز اختلاف آنها و در نهایت کوتاه بودن عمر دولت بنی صدر می داند. برای پاسخ به سوال اصلی از روش اسنادی و نظریه نقش مورد اشاره کی. جی هالستی استفاده گردید. بازه زمانی پژوهش از 18 مرداد 1359 تا 31 خرداد 1360 را شامل می شود. یافته های پژوهش نشان می دهد درحالی که جمهوری اسلامی ایران طبق گفته هالستی همزمان چندین نقش را در جهان برعهده گرفته بود رییس جمهور در نقش هایی همچون مبارزه با امپریالیسم و استکبار، نقش مدافع اسلام، نقش دولت رهایی بخش، نقش دولت سرمشق و الگو دارای اختلاف نظرهای جدی با نخست وزیر بود. حاصل این تعارض نوعی عدم انسجام در سیاست خارجی ایران گردید که نبود وزیر امورخارجه نیز آن را تشدید کرد.