تاملی بر مساله رود هیرمند در دوران پهلوی دوم

با جدایی افغانستان از ایران در دوران قاجار، که در اثر فشار انگلیس بر حکومت قاجار و مطابق عهدنامه پاریس صورت گرفت، مساله آب و رود هیرمند در بخش جنوب شرقی کشور به‌وجود آمد. این مساله در دوران پهلوی اول تداوم یافت که در نهایت به قرارداد 1317 میان ایران و افغانستان انجامید؛ اما قرارداد عملا اجرا نشد و مشکل به سال‌ها و ادوار بعد منتقل شد. در این مقاله با استفاده از اسناد و منابع کتابخانه‌ای به بررسی مساله آب و رود هیرمند و فعالیت‌های دیپلماتیک صورت گرفته در این باره در عصر پهلوی دوم پرداخته‌ایم. در حکومت پهلوی دوم نیز با مداخله شرکت‌های غربی، به ویژه آمریکایی، و نیز بی‌ثباتی سیاسی داخل افغانستان مشکل آب همچنان پابرجا بود. با مذاکراتی که در سراسر این دوره صورت گرفت، سرانجام قرارداد 1351 میان دو طرف به امضا رسید. این قرارداد ضعف‌هایی داشت که یکی از آنها عدم تعیین سهم ایران از سیلاب‌های هیرمند بود.