منازعات مذهبی در بغداد (656 - 232ه)

منازعات فرقه ‏ای، مهم‏ترین عامل حادثه ساز در تاریخ بغداد بود که در شرایط خاص سیاسی، اقتصادی و مذهبی این شهر رخ داد.با استقرار خلفای عباسی در بغداد، دارالخلافه عباسیان به زودی مرکز اقوام، ادیان و مذاهب گوناگون شد. از همان آغاز، بافت ناهم‏گون جمعیتی و تضاد منافع سیاسی و اقتصادی، زمینه‏ ساز بسیاری از آشوب‏ها و درگیری‏های شهری میان عرب، ترک و ایرانی بود. با شکل‏گیری رسمی مذاهب شیعه و سنی، تلاش علما و پیروان مذاهب برای نفوذ در ساختار قدرت آغاز شد. رقابت برای کسب قدرت به اختلافات دامن زد و منازعات و آشوب‏ها رنگ مذهبی به خود گرفت. از سوی دیگر، گرایش مذهبی خلفا و کارگزارانشان و رویکرد آنان به فرقه ‏ای خاص، منازعات را تشدید کرد. در سراسر قرن‏های چهارم و پنجم هجری، دو فرقه شیعه و سنی به لحاظ قدرت و قوا در حالت توازن به سر می‏بردند و هر یک می‏کوشید با جلب حمایت خلفا، دیوانسالاران، گروه‏های مختلف شهری و یا امرا، به برتری، نفوذ و اقتدار بیشتری دست یابد. این مسئله به منازعات فرقه ‏ای شدت و شتاب بیشتری داد.در این نوشتار، نقش خلفا، کارگزاران، امرا، علما و توده مردم در پیدایش و تشدید منازعات مذهبی بررسی شده است.