تحول در مناسک زرتشتی مربوط به»مرگ«با گذر به دوره اسلامی

آیین ها و مناسک ، از نخستین و مهم ترین ابعاد یک دین به شمار می روند که در رویارویی با فرهنگ غالب ، متحول می شوند. این مقاله که به روش توصیفی -تحلیلی به نگارش درآمده است ، نشان می دهد که از زمان ورود مسلمانان به ایران تا عصر حاضر، چگونه عوامل درونی (مانند: کاهش موبدان) یا بیرونی (همچون: عرف اکثریت) بر مناسک زرتشتی مربوط به »مرگ« تاثیر نهادند. این تاثیرات که در سه جهت فروکاهشی ، ثابت و افزایشی جریان یافته ، منجر به حذف، تبدیل ، تغییر، توجیه ، تثبیت ، تحکیم ، تقلید و تحمیل در بعضی از آیین های درگذشتگان بوده است . نتایج عینی تحولات را می توان در امور گوناگونی مشاهده کرد، از جمله: حفظ اعتبار مناسک به عنوان ابزاری برای پشتیبانی درگذشتگان و تسکین بازماندگان، تقویت بنیان های اعتقادی زرتشتی با توجیحات جدید، انطباق صور آیینی کهن با شرایط نوین ، بهره گیری از مناسک مرگ به عنوان عامل بازیابی هویت تاریخی و دینی ، همگامی با جامعه میزبان و کاهش فشارهای انتقادی ، حفظ جایگاه انحصاری دینیاران در اجرای برخی مناسک و احاله بعضی مناسک دیگر به عموم دینداران، و البته ، از میان رفتن شماری از ابنیه مرتبط با مرگ که گواه حضور تاریخی زرتشتیان بوده اند.