الگوی عوامل موثر بر وقوع تقلب در صورت های مالی با رویکرد حسابداری دادگاهی: بر اساس روش تحلیل مضمون(تم)

تقلب جدی ترین تهدید برای منافع عمومی و بازارهای سرمایه محسوب می شود. به علت وجود اطلاعات اندک در خصوص پدیده تقلب و فقدان چارچوب نظری کامل در کشور، این پژوهش با هدف تدوین الگوی عوامل موثر بر وقوع تقلب در صورت های مالی شرکت های ایرانی انجام شد. پژوهش حاضر به روش تحلیل مضمون (تم) از طریق مصاحبه به صورت هدفمند با 21 نفره از خبرگانی که در زمینه بررسی تقلب های برخی از شرکت های متقلب ایرانی با مراجع نظارتی و قضایی در پرونده های مهم همکاری داشته اند؛ درطول سالهای 1399تا1400 صورت گرفته است. این تحقیق علل موثر بر وقوع تقلب در صورتهای مالی شرکت های ایرانی را در: 1- عوامل شخصیت، ویژگی ها و تمایلات فردی (خود شیفتگی/ بیش اعتمادی، اخلاق و تعهد، انگیزه/ فشار، توجیه و ویژگی های فردی) 2-عوامل ساختاری(محیط و فرهنگ سازمانی، مدیریتی(ناشایستگی و انگیزه/فشار)، فرصت/بستر سازمانی و3-عوامل کلان برون سازمانی (اقتصادی - صنعتی و اجتماعی - سیاسی) به همراه زیر مجموعه (اجزای) عوامل آن ها، شناسایی نمود. نتایج این پژوهش منجر به توسعه مدل های قبلی مانند مثلث تقلب، لوزی تقلب، پنج ضلعی تقلب و دیگر الگوهایی که تاکنون روی عوامل فردی اثرگذار بر تقلب مطرح شده اند، می گردد. نتیجه نشان می دهد علاوه بر عوامل فردی مطرح شده قبلی (به همراه برخی از عوامل جدید فردی شناسایی شده در این پژوهش) تقلب معلول عوامل ساختاری و کلان برون سازمانی (با زیر مجموعه عوامل شناسایی شده)، است. یافته های این پژوهش پیشنهادی به کمیته تدوین استانداردها در راستای تجدید نظر استاندارد شماره 240 حسابرسی و کمکی برای نهادهای نظارتی برای شناسایی عوامل وقوع و مبارزه با پدیده تقلب می باشد.