انسان / انزان: یک جستجوی تاریخی

سرزمین ایران به دلیل برخورداری از جغرافیایی متنوع و گونه گون، موجب پیدایش فرهنگ های متنوع با خاستگاه های ناشناخته شده است. فرهنگ های بزرگی همچون ایلام که خاستگاه و حتی محل اصلی نشو و نمای آن ها در تاریکی و ابهام فرو رفته است.
تا حدود صد سال پیش شناخت ما از ایلام محدود به نام آن تمدن از طریق چند کتیبه بود و سپس، با حفاری های شوش و سایر مناطق ایلامی، این شناخت و آشنایی بیشتر شد. تا اینکه در سال1972 کاوش های سامنر (sumner، 1972) در تل ملیان در بیضای فارس، بیشتر دانسته های دانشمندان درباره ی ایلام را دگرگون کرد و به زبانی دیگر، بخش هایی از پژوهش های ایلامی شناسی در سایه ی دستاوردهای او و همراهانش کم رنگ و ناکارآمد گردید. شاید بیشترین سود حفاری های سامنر متوجه انشان یا انزان مندرج در کتیبه های سارگن و گودآ و سپس، کورش بزرگ شد که تا سال 1972 مکان آن بختیاری و خوزستان تصور می شد، اما این بار، با کتیبه های یافته شده توسط سامنر و قرائت آن توسط راینر (Reiner، 1973)، روستای ملیان در بیضای فارس بیشترین نقش تاریخی را در تاریخ ایلام ایفا خواهد کرد و به قلب انشان باستانی بدل خواهد شد. این جستار می کوشد، با مراجعه به منابع و مراجع جدید به قطعی کردن این مساله برای پژوهشگران بپردازد.