آخرین پرده امپراتور؛ امپراتور جونز و مضمون پادشاه ظاهری مولوی

امپراتوران یا به گفته مولانا «پادشاهان ظاهر» مظهر نفس و بنده هوی و شیطانند که بر خویشان خود نیز ابقا نمی کنند. امپراتور جونز در نمایشنامه ای از یوجین اونیل به همین نام، کاریکاتوری از پادشاهان ظاهری است که در پایان امپراتوری پوشالی خود، از شبی هولناک می گذرد و در آن پس از تجسم صحنه هایی از اعمال جنایتکارانه خود، سرانجام به چنگ انقلابیون گرفتار می شود. جونز در سلطنت کوتاه خود، همچون همه پادشاهان ظاهری، نه بر داد که بر طلسمی متکی است که همچون توهمی، هم او و هم بومیان را اسیر خود کرده است. طلسم گلوله ای نقره ای است که امپراتور جز با آن به چیزی هلاک نمی شود. همچون توهمی که مکبث نیز با باور به پیشگویی خرافه جادوگران بدان گرفتار بود. در مقاله زیر نمونه هایی از این توهم در پادشاهان ظاهری،همچون امپراتور جونز، مکبث، پرگونت و اوزیماندیاس در نمایشنامه هایی از اونیل، شکسپیر و ایبسن و شعری از شلی، با نگاهی به همین مفهوم در ادبیات ایران پیگیری شده است.