نگرش صدرا به عالم ذر و میثاق

صدرالمتالهین اهل بحث را از دریافت حقیقت و واقعیت چگونگی اخراج ذریه از صلب آدم به صورت ذرات ناتوان می داند بدین دلیل که انسان مراتب مختلف بعث و حشر دارد، اما براساس نظام هستی شناسی صدرا افراد بشر پیش از ورودشان به دنیا، هویات عقلیه ای دارند که از پشت پدر روحانی عقلی شان بیرون آمده اند و همو پدر حقیقی می باشد نه پدران جسمانی، و مراد از «آدم» در آیه ذر «پدر عقلی» همه افراد انسان است که وحدت جنسی دارد. بنابر نظام معرفت شناسی وی، انسان حاضر در آن عالم، با مشاهده حقیقت فقری و ربطی خویش به خدا به ربوبیت او و عبودیت خویش اقرار نموده و بر ربوبیتش میثاق سپرده و خود شاهد آن میثاق بوده است. وی پس از تقسیم افراد مورد خطاب آیه به سه دسته، بیان می دارد که اقرار و میثاق هر کدام از آنها به حسب حال و مقامشان ناشی از سمع و بصر و فؤاد خاص آنهاست. مقاله حاضر پس از مطالعه درون دینی این مساله قرآنی به این نتیجه خواهد رسید که در مکتب حکمی صدرالمتالهین تفاوتی میان فهم فلسفی و دینی وجود ندارد و استفاده وی از متون دینی به عنوان منبعی در کنار سایر منابع فنی و تخصصی نبوده است تا تاثیر آنها در آثار و افکارش تاثیر منبعی باشد، بلکه تاثر وی از آنها یک نوع تاثر روی آوردی است که به لحاظ روش شناسی نوعی کثرت گرایی روی آوردی است. از این رو آنچه در این روی آورد متعالی به دست می آید هم قابل عرضه به قرآن است و هم به برهان و هم به عرفان.