ارائه مدلی برای گزارشگری مالی در بازار سرمایه ی کشورهای اسلامی؛ نمونه موردی ایران

توسعه ی بازار سرمایه درکشورهای اسلامی نیز مانند تمامی کشورهای جهان به عنوان یکی از مهم ترین ارکان توسعه ی اقتصادی، در زمره ی اهداف اصلی دولت و دستگاه های حکومتی قرار داشته است. به همین دلیل، گسترش و پیشرفت روز افزون عملیات مالی در این کشورها و ارتقای سطح خدمات مالی اسلامی در پهنه ی جهان، موجب اهتمام جدی اندیشمندان و فعالان مسلمان این رشته از فعالیت های کسب و کار برای تشکیل بازارهای سرمایه ی اسلامی شده است؛ بازارهایی که ساختار محصولات و فعالیت های تامین مالی در آن ها، مطابق ضرورت ها و ضوابط مورد نظر دین مبین اسلام تعریف شده باشد.
از آن جا که یافته های حاصل از پژوهش های بی شماری که در حوزه ی بازار سرمایه انجام پذیرفته، جملگی بر تاثیر چشم گیر اطلاعات برقیمت اوراق بهادار صحه می گذارند و یکی از مناسب ترین عرصه های ارائه ی اطلاعات در بازار سرمایه، گزارش گری مالی شرکت ها است، توجه به نقش گزارش گری مالی در بازار های سرمایه ی اسلامی و تفاوت آن با بازارهای غیر اسلامی، از اهمیت ویژه ای درعرصه ی پژوهش برخوردار است. ازسوی دیگر، توجه به این حقیقت که اسلام دینی نیست که تنها به حوزه های فردی محصورشده باشد، بلکه نظام انسجام یافته ای را برای زندگی انسان درحوزه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، مذهبی و سایر جنبه های زندگی عرضه می کند، لزوم توجه به شکل و محتوای گزارش گری مالی، به نحوی که پاسخ گوی الزام های این نظام باشد، اهمیت دو چندان می یابد.
نوشته ی حاضر، حاصل پژوهشی است که برای دستیابی به مدلی مطلوب از گزارش گری مالی در بازارهای سرمایه ی اسلامی انجام پذیرفته است. بررسی های این پژوهش نشان از آن دارد که در نظام اقتصادی مورد نظر اسلام، از یک سو بر شفافیت گزارش های مالی و همچنین ارتقای ظرفیت پاسخ گویی تاکید گردیده و از سوی دیگر، محاسبه ی سود واقعی و توزیع عادلانه ی آن از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. بدین ترتیب، مدل گزارش گری مورد نظر در این نظام اقتصادی، باید به گونه ای باشد که درعین شفافیت و برخورداری از ویژگی کلیدی افشای کافی، ابزاری کارآمد برای ایفای مسوولیت خطیر پاسخ گویی شرکت ها تلقی شود و از قابلیت های لازم برای محاسبه ی سود واقعی و نهایتا توزیع عادلانه ی آن بین ذی نفعان بنگاه نیز برخوردار باشد. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که مدل گزارش گری مبتنی برنظریه ی وجوه –که یکی از مهم ترین نظریه های مالکیت در ادبیات حسابداری است – نیل به اهداف پیش گفته را تسهیل می کند. بر این اساس و با توجه به این که طبق شواهد جمع آوری شده در طی تحقیق، برای رسیدن به مدل مطلوب گزارش گری مالی در بازار سرمایه، بازنگری اساسی در صورت های مالی رایج ضرورت دارد، نتیجه ی نهایی پژوهش حاضر به مدلی از گزارش گری مالی منجر شده است که در آن، نقطه ی مرکزی گزارش گری و تهیه ی صورت های مالی، نه شخصیت اقتصادی یا مالکین بنگاه، بلکه رشته فعالیت های اصلی کسب و کار و بخش های مهم بنگاه است. به نظر نگارندگان، صورت های مالی پیشنهادی و مبتنی بر یافته های پژوهش را می توان به عنوان جایگزینی مناسب برای صورت های مالی رایج، دست کم در شرکت های سرمایه گذاری ایران که در رشته های مختلفی سرمایه گذاری کرده اند، تلقی نمود.