تفسیر علیت به تشاون در فلسفه صدرایی

رابطه بین واجب و ممکنات یا ربط علی و معلولی در نظام وجودی صدرایی، دو گونه بررسی می شود؛ صدرا ابتدا با اثبات اصالت وجود، به توجیه این رابطه در دستگاه وجودی و در قالب تشکیک خاصی پرداخته و معتقد است علت و معلول، دو موجود مستقل و در مقابل هم نیستند که رابطه آنها تباین باشد؛ بلکه از نوع اضافه اشراقی است و معلول عین ربط به علت است، نه موجودی مرتبط با علت؛ اما در اواخر بحث علیت، به این نتیجه می رسد که وقتی معلول هویتی مباین با علت نداشته باشد، علت هم باید در مقابل آن موجود مستقل نامتناهیی باشد که عاری از هر نقصی است و با استدلال از طریق «بسیط الحقیقه کل الاشیاء» و پرداختن به حقیقت علت و معلول (ربط علی) خصوصیات علت حقیقی را بررسی می کند و به این نتیجه می رسد که تنها وجود حقیقی ذات باری است و بقیه شوون و ظهورات واجب هستند، نه اینکه وجودی- حتی به نحو ربطی و مستقل- در مقابل او باشند؛ بدین طریق از تشکیک خاصی و فقر وجودی معلول به منزله پلی برای رسیدن به وحدت شخصی استفاده می کند و در مباحث مختلف از تعابیر عرفانی که نشان دهنده رابط شان و ذی شان است، استفاده می کند.