بررسی تطبیقی نظام حقوقی ارزیابی زیست محیطی راهبردی (SEA) در کشورهای مختلف جهان و مقایسه آن با ایران

ارزیابی زیست محیطی راهبردی(SEA)1، یک فرآیند و رویکرد نظام مند و نوین است که شناسایی، پیش بینی و ارزیابی اثرات و پیامدهای زیست محیطی را در عالی ترین سطوح تصمیم گیری (سطح کلان) و در چهارچوب توسعه کلان و در فرآیند طرح ریزی برنامه ها، طرح ها و سیاست ها به طور جدی و موثر مد نظر قرار می دهد.
در کشورهای مختلف به ویژه کشورهای توسعه یافته، نمونه های روشنی از قوانین و مقررات مرتبط با ارزیابی زیست محیطی راهبردی وجود دارد. در واقع اولین سند قانونی SEA در سال 1969، در آمریکا تدوین گردید و پس از آن کشورهایی همچون کانادا، هنک کنگ، دانمارک و دیگر کشورها، ضوابط و مقرراتی را به عنوان نیازمندی های ویژه برای ارزیابی های علمی – اجرایی منتشر نمودند. تحقیقات صورت گرفته نشان داده است که این قوانین عمدتا در سطوح بخشی و آمایش سرزمین کاربردی تر و موثر تر بوده اند. در این زمینه کشور انگلستان به عنوان یکی از فعال ترین کشورها در پایه ریزی دستورالعمل های روش شناسی مناسب با این موضوع شناخته شده است.
بیش از یک دهه از تصویب قوانین و مقررات مرتبط با ارزیابی اثرات زیست محیطی (EIA)2 در ایران می گذرد و اجرای آن ها درسال های اخیر با جدیت دنبال می شود. لیکن علی رغم اهمیت بسیار زیاد و گستردگی دامنه شمول ارزیابی زیست محیطی راهبردی (SEA) تا کنون قانون یا مقرراتی که به تصویب مراجع ذی صلاح برسد، تدوین نگردیده است. در این تحقیق، با بررسی های صورت گرفته در کشورهای پیشرو در این خصوص، مشخص گردیده است که الزامات مربوط به ارزیابی زیست محیطی راهبردی عمدتا در دو سطح مشهود می باشد، یکی در سطح قانون گذاری و دیگری در سطح سیاست گذاری و تصمیم گیری. در صورتی که در بخش اول یعنی قانون گذاری تدابیر لازم اندیشیده نشود، سیاست گذاری با رعایت الزامات مربوط نتیجه بخش نخواهد بود. همچنین با تحقیقات و مطالعات انجام گرفته پیشنهادهایی جهت اثربخشی ارزیابی زیست محیطی راهبردی در ارکان تصمیم گیری و سیاست گذاری به منظور ایجاد یک نظام مدیریت یکپارچه که لازمه و پیش نیاز اجرای موثر آن می باشد، ارایه شده است.