عوامل موثر در پرداخت های مستقیم خانوارها در نظام سلامت ایران با استفاده از مدل رگرسیون دو بخشی

در اکثر کشورهای در حال توسعه، عمده هزینه های سلامت به طور مستقیم از طرف خانوارها پرداخت می شود که این امر خطر مواجه شدن خانوارها با هزینه های کمرشکن را افزایش می دهد. بنابراین، تحلیل عوامل موثر بر پرداخت های مستقیم از موضوعات اساسی در سیاست گذاری های تامین مالی بخش سلامت می باشد.
در این مقاله عوامل موثر بر پرداخت های مستقیم خانوارهای ایرانی با استفاده از آمارهای خرد هزینه درآمد خانوار که سالانه در مرکز آمار ایران تهیه می شود و با به کارگیری مدل رگرسیون دو بخشی، بین سال های 1384 تا 1389 بررسی شده است. در این طرح نمونه گیری به روش سه مرحله ای بود و حجم نمونه در این سال ها بین 26882 تا 38260 خانوار تغییر کرد. نوع مطالعه تحلیلی توصیفی می بود.
در این دوره پرداخت های مستقیم سلامت 74 درصد افزایش یافته است. خانوارهای بالاترین گروه درآمدی، 5/2 برابر پایین ترین گروه درآمدی پرداخت داشته اند، درحالی که احتمال استفاده از خدمت برای آنها 17 درصد بیشتر بوده است. ضریب پوشش بیمه نشان می دهد که نظام بیمه تنها موفق شده است 15 درصد از بار هزینه های مستقیم خانوارها را کاهش دهد و تنها 2 درصد احتمال برخورداری آنان از خدمات سلامت را افزایش دهد. ویژگی های اجتماعی و جمعیتی مانند وجود افراد سالخورده، بعد خانوار و زندگی در شهر، به ترتیب 20 درصد، 23 درصد و 54 درصد هزینه های مستقیم را افزایش داده است.
در دوره زمانی بررسی شده، نابرابری قابل توجهی بین گروه های مختلف درآمدی در پرداخت ها وجود داشته است. به گونه ای که خانوارهای پردرآمدتر، پرداخت و احتمال استفاده از خدمات سلامت بیشتری داشته اند. هم چنین وجود افراد سالخورده، بعد خانوار، شهرنشینی و نداشتن بیمه، مهم ترین عواملی هستند که پرداخت های مستقیم خانوار را افزایش می دهند. برای کاستن از نابرابری، سیاست گذاران باید شرایطی فراهم کنند تا هزینه های سلامت بیشتر از طریق بیمه های اجتماعی تامین شود و استفاده از خدمات برای سالخوردگان ارزان تر گردد.