سیر آفاقی در اندیشه عرفانی مولانا

مکتب عرفان و تصوف، متشکل از آداب و اصولی است که شیوه سلوک ره پویان طریقت را تا نیل به سر منزل حقیقت، تبیین و آشکار می سازد. سیر و سلوک صوفیانه که شامل سیر آفاقی و سیر انفسی است، ملهم از آیه شریفه «سنریهم آیاتنا فی الآفاق و فی انفسهم حتی یتبین لهم انه الحق» (فصلت/53)، و سایر آیات و احادیثی است که جزو منابع مهم در مشرب عرفان اسلامی به شمار می آیند. مولانا که در ادبیات عرفانی فارسی از جایگاه و منزلتی بی بدیل برخوردار است، در آثار منظوم و منثور خود به سیر آفاقی (عالم کبیر)، و سیر انفسی (عالم صغیر)، توجه داشته، و سیر آفاقی را که مطالعه صورت تفصیلی عالم است، بر سیر انفسی مقدم می دارد.در این پژوهش به صورت تحلیلی و توصیفی بیان شده است که مولوی از جمله عارفانی است که جهت شناخت حقیقت، به مجاز نیز عنایت داشته، و مخلوقات عالم را تجلی گاه جلوه و جمال حق می شمارد. از نظر وی که به حرکت جوهری المام دارد تمامی اجزای کاینات به طور مستمر، در حرکت و تغییر اند، وسیر آفاقی وی، از مرحله جماد، تا مراتب روح و جان، و تا ورود به قلمرو ملکوت ادامه دارد. مولانا در سیر آفاقی، با نگاه عمیق و نافذ – که خود، آن را «سبب سوراخ کن» نامیده – از حجاب های ظاهری موجودات، عبور نموده، و از مشاهده مصنوع به صانع، و از فعل به صفت، و از صفت، به دیدار ذات نایل گردیده است. او در سلوک صوفیانه و سیر آفاقی خود، در ورای چهره ظاهری عناصر هستی، و در آیینه ممکنات و اجزای عالم، به مشاهده چهره محبوب ازلی و ابدی پرداخته است.