اقدام پژوهی مشارکتی: زمینه ساز کنش ارتباطی در حوزه های عمومی

اقدام پژوهی یک نوع تحقیق خودتاملی جمعی است که به وسیله مشارکت کنندگان در موقعیت های اجتماعی به منظور ارتقا منطق و عدالت عملکردهای آموزشی یا اجتماعی و نیز درک آنها از این عملکردها و موقعیت هایی که این عملکردها در آن انجام می شود، صورت می گیرد. بر این اساس، کلیه افرادی که مساله مورد تحقیق به طور مستقیم با زندگی آنها در ارتباط است نباید صرفا به عنوان موضوع تحقیق در نظر گرفته شوند بلکه باید در کلیه مراحل تحقیق نقش فعال داشته باشند. در این مقاله، ابتدا مبانی پارادیمی، ویژگی های کلیدی و مهمترین سنت های اقدام پژوهی مورد بررسی قرار می گیرد؛ سپس ضمن مطرح کردن نظریه «کنش ارتباطی و حوزه عمومی» یورگن هابرماس، پتانسیل اقدام پژوهی در جهت ایجاد کنش ارتباطی در حوزه های عمومی مورد بحث قرار می گیرد. همچنین با توجه به نظریه تلفیقی وی درباره «زیست جهان و سیستم ها» و نقد وی از «سوژه کلان اجتماعی» نگاه عمیق تری به اقدام پژوهی و ویژگی های آن می شود. براساس نتایج حاصله، اقدام پژوهی، کنشی ارتباطی است که در میان شرکت کنندگان خود یک فضای عمومی ایجاد می نماید. فرآیند اقدام پژوهی عبارت است از: تحقیقی متقابل به منظور رسیدن به یک توافق بینا ذهنی، فهم متقابل یک موقعیت، اجماع غیرجبری در مورد آن چه که باید انجام شود و نهایتا رسیدن به معنایی که نه تنها در نظر خود افراد بلکه در نظر هر فرد منطقی، مشروع باشد (ادعایی عام). از سویی اقدام پژوهی، به دنبال خلق موقعیت هایی است که در آن افراد در کنار یکدیگر و با همکاری متقابل بتوانند، به شیوه هایی قابل فهم تر، حقیقی تر و از لحاظ اخلاقی مناسب تر از فهم و عمل موجود در جهان فعلی دست یابند.