اثر تغییر کاربری اراضی و توسعه شهری بر دبی پیک رواناب (مطالعه موردی: آبخیز شهری زنجان)

توسعه شهری سبب گسترش سطوح نفوذناپذیر و متعاقب آن تغییر در هیدرولوژی شهری شده است. هدف از این تحقیق، بررسی اثر تغییر کاربری و توسعه شهری بر تغییرات دبی پیک رواناب در حوزه آبخیز شهری زنجان می باشد. بدین منظور، تصاویر TM ماهواره لندست و عکس های هوایی سال های 1334، 1379 و 1391 با استفاده از نرم افزار IDRISI Selva و سیستم اطلاعات جغرافیایی پردازش شده و نقشه های کاربری اراضی حاوی شش کاربری تهیه و روند تغییرات کاربری اراضی و توسعه شهری مشخص گردید. به منظور آنالیز رفتار هیدرولوژیکی و هیدرولیکی اثر سه دوره تغییر کاربری و توسعه شهری بر تغییرات دبی پیک رواناب، از مدل بارش رواناب SWMM استفاده گردید. پس از واسنجی مدل SWMM بر اساس وقایع بارش- رواناب مشاهداتی، نتایج واسنجی و صحت سنجی مدل، درستی و تطابق شبیه سازی های مدل را تایید کرد. نتایج روند تغییر کاربری و توسعه شهری حوزه آبخیز شهری زنجان نشان می دهد محدوده های شهری در سال 1391 نسبت به سال های 1379 و 1334 به ترتیب با 59/22 و 88/923 درصد افزایش و در سال 1379 نسبت به سال 1334 با افزایش 06/543 درصدی همراه هستند. نتایج حاصل از مدل SWMM نشان می دهد توسعه شهری و تغییر کاربری اراضی و تبدیل آن ها به سطوح شهری سبب افزایش دبی پیک رواناب شده به طوری که میانگین تغییرات دبی پیک جریان در سال 1391 نسبت به سال های 1379 و 1334 به ترتیب افزایش 85/96 و 52/475 درصدی را نشان می دهد و در سال 1379 نسبت به سال 1334، 288/194 درصد، افزایش در میانگین دبی پیک رواناب مشاهده می شود.