«نامه سردبیری» انگ اجتماعی مرتبط با HIV: معضلی برای پیشگیری از گسترش HIV

ابتلا به HIV/AIDS یک معضل جهانی است که سه دهه از ظهور آن می گذرد (1) اما هنوز در بین دانشمندان علوم ذیربط مساله ای پیچیده و منحصربه فرد محسوب می شود. در حالی که HIV/AIDS از نظر پزشکی یک بیماری مزمن و کشنده تعریف می شود، از لحاظ اجتماعی به عنوان یک انگ اجتماعی تلقی شده که شان افراد مبتلا را مورد آماج خود قرار می دهد. به این معنی که فرد مبتلا به HIV در کنار تحمل بار درد و استرس ناشی از بیماری و ترس از مرگ ناچار است احساسات منفی دیگری نظیر طرد، پیش داوری، تحقیر و انواع تبعیض ها را از سوی جامعه تحمل نماید. به طوری که به نظر می رسد پیامدها و مشکلات ناشی از انگ اجتماعی مرتبط با HIV از خود بیماری دردناک تر باشد (2). از آنجا که بیماری HIV با رفتارهای قابل اجتنابی همچون رابطه جنسی غیرایمن و سوء مصرف مواد مخدر در ارتباط است، افراد مبتلا غالبا مسئول بیماری خود شناخته می شوند (3) و خصوصا عدم اطلاع رسانی صحیح رسانه ها موجب شده که این افراد به عنوان مجرم در جامعه شناخته شوند (4).
ترس از قضاوت یا تبعیض از سوی دیگران می تواند روش نگریستن افراد مبتلا به خود و نحوه تطابق با وضعیت بیماری را عمیقا تحت تاثیر قرار دهد. این تجربه ممکن است موجب شود افراد خود را مورد سرزنش قرار داده و سزاوار بدرفتاری بدانند (5) و حتی از حق درمان و استفاده از سایر مزایای اجتماعی دست بکشند. این امر با آثار مخربی بر پیشگیری، مراقبت و درمان HIV همراه است. انگ مرتبط با HIV با تعصبات فرهنگی و مسایل جنسیتی نیز در تعامل است. در سراسر جهان، وقتی زنی به HIV مبتلا می شود با برخوردهای تبعیض گرایانه تری نسبت به مردان مواجه می شود. از این رو بسیاری از زنانی که با HIV زندگی می کنند به دلیل ترس از طرد شدن، خشونت و حتی مرگ، وضعیت بیماری خود را از همسرانشان مخفی می کنند. این امر منجر به از دست رفتن فرصت پیشگیری از عفونت همسر می شود و همچنین امکان دسترسی به خدمات مراقبتی و درمانی مورد نیاز را از زنان سلب می کند (6).
در واقع یک ارتباط چرخشی بین انگ اجتماعی و HIV وجود دارد؛ افرادی که انگ و تبعیض را تجربه می کنند به حاشیه رانده شده و نسبت به ابتلای HIV آسیب پذیرتر می شوند. از سوی دیگر، افرادی که به HIV مبتلا هستند بیش از دیگران مستعد تجربه انگ و تبعیض می باشند (7). سازمان جهانی بهداشت، ترس از انگ و تبعیض را به عنوان مهمترین مانع برای انجام آزمایش HIV، آشکار کردن وضعیت HIV و دریافت دارو معرفی کرده است. گزارش شده است که در 35 درصد کشورها، بیش از 50 درصد مردم دارای نگرش های منفی و تبعیض آمیز نسبت به مبتلایان به HIV هستند (8) و تقریبا از هر هشت نفری که به HIV مبتلا هستند، یک نفر به دلیل ترس از انگ و تبعیض از خدمات بهداشتی استفاده نمی کند. در سال 2016، 60 درصد کشورها گزارش کردند که نگرش های تبعیض آمیز کارکنان بهداشتی به معتادین تزریقی مانع از ارایه کافی خدمات پیشگیرانه HIV به این افراد می گردد (9). انگ و تبعیض نسبت به افرادی که با HIV زندگی می کنند در میان کارکنان خدمات بهداشتی در تمام سطوح شایع بوده و به اشکال مختلفی دیده می شود. کارکنان بهداشتی ممکن است تماس خود با مبتلایان به HIV و مراقبت از این بیماران را کاهش دهند، درمان آنها را به تعویق اندازند یا افراد مبتلا به HIV را از سایر بیماران ایزوله کنند. این در حالی است که عدم تمایل افراد به انجام آزمایش HIV موجب تاخیر در تشخیص بیماری، پیشرفت بیماری به مرحله AIDS و درمان ناموثر آن شده و احتمال انتقال عفونت به دیگران و مرگ زودهنگام را افزایش می دهد (7).
با وجود پیشرفت های زیادی که در زمینه شناخت HIV و روش های انتقال آن صورت گرفته اما تلاش در زمینه کاهش انگ و برچسب زدن بر این افراد کافی نبوده است (10،11). این در حالی است که برخورد موثر با انگ و تبعیض مرتبط با HIV که مانعی عمده در مسیر اقدام هماهنگ در سطوح جهانی، منطقه ای، ملی و اجتماعی است، یک الزام حقوق بشری می باشد. بنابراین به کارگیری برنامه های اختصاصی که بر حقوق بیماران مبتلا به HIV تاکید دارند راهی شناخته شده برای ریشه کنی انگ می باشد (12). از آنجا که انگ پدیده ای است که به طور اجتماعی ساخته می شود (2) ، ضروری است که رویکردی همه جانبه برای مقابله با آن اتخاذ گردد. از این رو مقابله با انگ باید در سطوح مختلف فردی، اجتماعی، سازمانی، و سیاست گذاری مورد توجه قرار گیرد. در سطح فردی، بالا بردن آگاهی افراد در خصوص انتقال، مراقبت و پیشگیری از HIV و دسترسی به خدمات و حقوق قانونی ضروری است. همچنین اهمیت حمایت های اجتماعی از مبتلایان به HIV نباید نادیده گرفته شود. در برنامه های آموزشی کارکنان خدمات بهداشتی باید محرک های فرهنگی ایجاد انگ و تبعیض از قبیل ترس های شخصی از عفونت، تعصب نسبت به گروه های مستعد و آسیب پذیر و سوء برداشت یا عدم آگاهی در مورد انتقال HIV، درمان و پیشگیری از آن مورد توجه دقیق قرار گیرند. رسانه ها باید آگاهی مردم در مورد HIV و آثار آن بر زندگی افراد را افزایش دهند و با برجسته کردن این موضوع که افراد مبتلا به HIV نیز همچون سایر انسان ها از حقوق انسانی برخوردارند، با تغییر نگرش مردم با انگ و تبعیض مرتبط با HIV مقابله نمایند. همچنین در سطح سیاست گذاری لازم است تبعیض ها در استخدام، آموزش، خدمات بهداشتی و سایر حیطه ها برای افراد مبتلا به HIV رفع گردد. در واقع، ریشه کنی انگ و تبعیض که مانع بزرگی در راه دستیابی به خدمات درمانی و پیشگیرانه است، کلید پایان دادن به همه گیری HIV است.