بررسی فعالیت ضد باکتریایی عسل های بعضی از مناطق ایران در شرایط in vitro

با توجه به سابقه تاریخی عسل در پوشاندن زخم ها و نقش ضد باکتریایی که اخیرا برای این ماده طبیعی قائل شده اند، مطالعه ای به منظور ارزیابی فعالیت ضد باکتریایی عسل های مناطق مختلف ایران، روی 78 نمونه عسل که با همکاری موسسه تحقیقات علوم دامی کشور از نواحی مختلف کشور (15 استان، 38 منطقه) تهیه شد، انجام گرفت.
اکثریت نمونه های عسل منشا چند گلی داشته و انواع گون، آویشن و انواع خار به ترتیب فراوان ترین منبع گلی نمونه های مذکور را شامل می شدند. از عسل های تک گلی جمع آوری شده می توان نمونه های مرکبات، گز، باریجه، یونجه، کنار، اکالیپتوس و آفتابگردان را نام برد. عسل ها در مقابل استافیلو ککوس اورئوس با روش انتشار در آگار از چاهک و با در نظر گرفتن فنل به عنوان استاندارد مورد آزمایش قرار گرفتند، میانگین فعالیت کل و غیر پراکسیدی نمونه های عسل به ترتیب 2.28 و 0.97 درصد فنلی با انحراف معیار 1.18 و 0.38 درصد فنلی محاسبه شد.
یکی از عسل های خراسان، عسل بابل، بیجار، تکاب 6، قروه 10، تکاب 4 و تکاب 2 به ترتیب با فعالیت 5.73، 4.73، 4.72، 4.73، 4.61، 4.38 و 4.32 درصد فنلی از بالاترین فعالیت ضد باکتریایی برخوردار بودند.
از نظر فعالیت غیر پراکسیدی عسل های تکاب 6، تکاب 4، تکاب 2، دیوان دره و ارومیه با فعالیت 2.75، 2.17، 2.04و 2.04و 1.79 درصد فنلی به ترتیب از بالاترین فعالیت برخوردار بودند. در بین عسل های تک گلی، نمونه های مرکبات، گز، اکالیپتوس و آفتابگردان از فعالیت قابل توجهی برخوردار نبودند و نمونه های باریجه، یونجه و کنار فعالیت متوسط داشتند.
نتایج این تحقیق حاکی از این است که تمام عسلها (حتی عسلهای طبیعی با منبع گلی مشخص) از فعالیت ضد باکتریایی قابل توجهی برخوردار نیستند و بنابراین اگر چنانچه استفاده از عسل به عنوان ماده ضد باکتریایی روی زخمها یا موارد دیگر مد نظر باشد ابتدا بایستی میزان فعالیت ضد باکتریایی آن مورد سنجش قرار گیرد. ضمنا پس از آنکه نمونه های عسل از نظر رنگ از تیره به روشن تقسیم بندی و شماره گذاری شدند، آنالیز با روش همبستگی پیرسون نشان داد که در عسل های تیره تر فعالیت ضد باکتریایی غیر پراکسیدی بالاتر و فعالیت پراکسیدی پایین تر است. همچنین این آنالیز نشان داد که با زیاد شدن سن نمونه ها (بر اساس مدت زمان ذخیره سازی قبل از آزمایش) رنگ عسل تیره تر می شود.