نشریه مطالعات حفاظت و امنیت انتظامی
سال دهم شماره 3 (پیاپی 36، پاییز 1394)

مفهوم شایسته سالاری و شایسته گزینی از دیدگاه صاحب نظران علوم اجتماعی و اندیشمندان اسلامی یکی از مفاهیم پرکاربرد و شعارهای رهبران سیاسی و مدیران جامعه در سطوح مختلف بوده که با مطالعه تاریخی در کتب اسلامی و سیره و سنت ائمه معصومین(علیهم السلام) به ارتباط آن با فرایند توسعه پی برده و متفقا بر این موضوع تاکید دارند که نظام شایسته سالاری با فرایند توسعه مطلوب و همه جانبه ارتباط تنگاتنگ دارد. صرف نظر از اینکه هنوز در جوامع مختلف حتی جوامعی که رهبران آن ها شعار شایسته سالاری سر می دهند، مدیران توصیه شده و منصوبان غیرتخصصی وجود دارد، لیکن در نگاه کلی به منظور استقرار نظام شایسته سالاری در ساختار سازمان های امنیت ساز، دولت ها و سازمان ها فارغ از مسائل سیاسی و ارتباطات ناسالم باید براساس اصول شایسته سالاری و آزمون های تخصصی که یکی از عوامل اساسی توانمند سازی دولت ها و ارتقای سطح دانش و تخصص مدیران و گردانندگان هر کشور است، از افراد شایسته و نخبه استفاده نموده تا بتوانند از منافع ملی کشورشان به درستی دفاع نموده و امنیت مورد انتظار را برای کشورشان به ارمغان بیاورند. در نهادهای امنیت ساز در جمهوری اسلامی ایران به ویژه نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران نیز لازم است برای تامین امنیت مردم به ویژه در سطوح مدیریتی از وجود افراد نخبه و شایسته استفاده گردد. این پژوهش با هدف بررسی الزام ها و راهکارهای تحقق شایسته سالاری حفاظتی و صیانتی صورت گرفته است. در این پژوهش سوال هایی در مورد الزام ها و راهکارهای تحقق شایسته سالاری حفاظتی و صیانتی مطرح شده که پس از بررسی مبانی و مفهوم نظری و دیدگاه های مختلف و همچنین بررسی آن در گذر تاریخ و با درنگی در اندیشه اسلامی، مشخص شد نقش شایسته سالاری حفاظتی و صیانتی در انتصاب افراد به منظور بهره وری ناجا در حد خیلی زیاد بوده و باتوجه به نتایج بررسی های انجام شده لازم است به منظور ارتقا و استقرار هرچه بیشتر نظام شایسته سالاری حفاظتی و صیانتی در تمام سطوح و همچنین اثربخشی مشاغل ناجا، الزام ها و راهکارهای تحقق شایسته سالاری حفاظتی و صیانتی برای هدفمندتر نمودن اقدام ها و استفاده از این روش ها به منظور بهبود انتصاب ها، اصلاح کنونی روش های انتصاب، پیشنهادهای دیگر مندرج در بند آخر مقاله حاضر اقدام لازم به عمل آید. روش تحقیق در این مقاله تحلیلی استنباطی و از نظر هدف کاربردی بوده و نحوه جمع آوری اطلاعات به صورت اسنادی با بهره گیری از فیش برداری انجام شده است

عصر حاضر به عنوان عصر انفجار اطلاعات تلقی شده و به تناسب رشد تکنولوژی و فناوری ها، تهدیدها و چالش های فراوانی در جوامع پدید آمده است. در این بین، سازمان های اطلاعاتی، امنیتی و حفاظتی باید همواره مجموعه ای از طرح ها و برنامه های علمی برای مواجهه با تحولات احتمالی آینده را پیش بینی نمایند. «پیش بینی» فرایند علمی، دقیق و مبتنی بر روش های کمی و کیفی است که برای تعیین وضعیت یا موقعیت یک پدیده در شرایط آینده انجام می گیرد. این فعالیت قطعا و یقینا عاری از هرگونه رگه های شهودی و عرفانی و یا غیب گویی و جادوگری است. به عبارت دیگر پیش بینی، امری کاملا عینی و این جهانی بوده و با هرگونه پیش گویی و غیب گویی متفاوت است. در این پژوهش، روش به کار رفته ازلحاظ هدف «کاربردی» و از نظر روش «توصیفی تحلیلی» با استفاده از ابزار اسنادی و کتابخانه ای می باشد. براساس نتایج این پژوهش، بایستی اذعان نمود که پیش بینی یک ضرورت در سازمان های اطلاعاتی، امنیتی و حفاظتی است. مقوله امنیت، به شدت با بحث پیش بینی مرتبط است؛ چرا که پیش بینی و کشف و درک افق های تازه و نیز آگاهی در مورد مناطق خطر آینده، مبانی شکل گیری و ادامه حیات سازمان های با رویکرد اطلاعاتی تلقی می شود. برخی از نقش ها و کارکردهای پیش بینی در سازمان های اطلاعاتی عبارت اند از: ارتقای سطح بنیه کارشناسان و به ویژه تحلیلگران؛ برطرف شدن نیازهای تئوریک سازمان های اطلاعاتی، امنیتی و حفاظتی؛ ایجاد نوآوری های فنی بیشتر؛ افزایش کیفیت تکنیک ها و روش های کار اطلاعاتی. پیش بینی موجب خروج سازمان از حالت روزمرگی و پرداختن به مسائل آنی می شود و وضعیت سازمان را در مواجهه با شرایط جدید تقویت می کند، زیرا بهتر می تواند موانع و فرصت های پیش رو را شناسایی کند؛ چرا که اطلاعات ابزار مدیریت است و پیش بینی مهم ترین حلقه اتصال اطلاعات موجود با شرایط آتی است. به همین دلیل مدیران و مسئولان عالی رتبه، همواره نیازمند پیش بینی دقیق در فرایند اقدام ها و ماموریت های خویش می باشند.

یکی از عوامل موثر در خنثی سازی تهدیدها و هجمه های اطلاعاتی و امنیتی دشمنان، شناخت دقیق هدف ها، برنامه ها و حوزه های فعالیتی آن هاست. انسان تا دشمن و برنامه های او را نشناسد، هرگز قادر نخواهد بود برای مقابله با آن برنامه ریزی و اقدام نماید. نیروهای نظامی و انتظامی جمهوری اسلامی ایران و کارکنان ایثارگر آن، از هدف های پایدار دشمنان بوده که لازم است با درایت انقلابی و نصب العین قرار دادن تدابیر داهیانه فرماندهی معظم کل قوا مورد صیانت قرار گیرند. در این پژوهش، محقق با تاکید و بهره گیری از رهنمودها و هشدارهای بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی(ره) و رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت امام خامنه ای(مدظله العالی) به دنبال تبیین عوامل موثر بر شناخت دشمن و نقش آن در اثربخشی ماموریتی و تعالی سازمان های حفاظتی است. بر این اساس، سوال های این تحقیق عبارت اند از؛ دشمن شناسی چه نقشی در تعالی و اثربخشی ماموریتی سازمان های حفاظتی دارد؟ شیوه های نبرد با دشمن به چه صورت است؟ نقش کارکنان حفاظتی در مقابله و خنثی سازی تهدیدهای دشمنان کدام است؟ این تحقیق از منظر بهره برداری کاربردی، از نظر روش اجرا توصیفی و جمع آوری داده ها به روش کتابخانه ای انجام شده است.

خودحفاظتی احراز وضعیت آگاهانه و موثر درونی کارکنان برای حفظ و صیانت - که مبتنی بر تفکر و قوه عاقله آن هاست- می باشد. خودحفاظتی اعتقاد درونی کارکنان به رعایت ضوابط و اصول حفاظتی به عنوان اصلی ترین عامل موثر در ایجاد فرهنگ خودحفاظتی در سازمان به شمار می رود. خودحفاظتی موجب تعالی فرد فرد کارکنان گشته و ارتقای خودحفاظتی و نهادینه نمودن فرهنگ آن در سازمان، عاملی موثر و مطمئن در پیشگیری از جرائم و تخلف ها محسوب می گردد. درواقع خودحفاظتی مطمئن ترین و بهترین شیوه حفظ و پایداری و صیانت از سازمان است. کاهش و یا مهار جرائم و تخلف ها در سازمان ازطریق اقدام های خودحفاظتی، عاملی است پیشگیرانه که به عنوان موثرترین و کم هزینه ترین روش های پایش و مهار جرائم و تخلف ها دارای اثربخشی خاص می باشد. نیروی انتظامی باتوجه به حساسیت ماموریت های خود، بیش از سایر نهادها و سازمان ها نیازمند مراقبت و حفظ سازمان خود می باشد. ایجاد و ارتقای فرهنگ خودپایی و خودحفاظتی در ناجا مهم ترین و اساسی ترین شیوه و روش حفظ و صیانت از منابع انسانی و سازمانی است. عوامل متعددی بر ارتقای خودپایی و خودحفاظتی تاثیر دارند. این مقاله در صدد یافتن پاسخ به پنج سوال در مورد شیوه های موثر ارتقا، تقویت و توسعه فرهنگ خودحفاظتی از مولفه های معنویت، نگرش، دانش و منش می باشد. هدف کلی این تحقیق بررسی شیوه های موثر خودپایی و خودحفاظتی کارکنان و همچنین ارائه الگوی نهادینه سازی فرهنگ خودحفاظتی و خودپایی است. نوع تحقیق کاربردی و روش پژوهش اسنادی و کتابخانه ای است. نتایج حاصله نشان داد: خودحفاظتی مسئله ای درونی و زیربنایی است و نتایج آن در دراز مدت آشکار شده و نیاز به صبر و حوصله دارد. مولفه های زیادی در موضوع خود پایی و خودحفاظتی موثر بوده و باید تلاش شود تا جو سازمانی، آمادگی لازم برای ایجاد فضای خودحفاظتی که درواقع نوعی خودصیانتی فردی است، مهیا شود. چنانچه بتوان وجدان کارکنان را بیدار ساخت، در این صورت ضمن ایجاد خودحفاظتی در آن ها، در بسیاری از هزینه های نظارتی و پایشی صرفه جویی شده و می توان این هزینه ها را صرف یاد گیری دانش و مهارت کارکنان و بهبود امور سازمان نمود.

زورگیری صرفا در محیط فیزیکی زندگی بشر اتفاق نمی افتد، با گسترش فضای سایبر، زورگیری به این فضا هم سرایت کرده و برابر سوابق، مستندات و گزارش های مراکز امنیتی فعال در حوزه فضای سایبر نظیر مرکز ماهر ، مرکز جرائم رایانه ای اتحادیه اروپا، اداره مرکزی پلیس اروپا، آژانس اطلاعات مرکزی امریکا، اداره تحقیقات فدرال (اف.بی.آی) و سایر مراجع دیگر، چند سالی است که مجرمان سایبری ازطریق بدافزارهای باج گیر (زورگیر) اینترنتی به روش های مختلف از جمله ایمیل های آلوده کننده، هدایت کاربران به سمت لینک های آلوده، دانلود و نصب نرم افزارهای آلوده، سوءاستفاده از آسیب پذیری ها، نقاط ضعف یا باگ سیستم های رایانه ای و...، سیستم های رایانه ای را در سطح جهان آلوده کرده و با رمز کردن داده های مورد نیاز کاربر، قفل کردن سیستم، قفل کردن صفحه نمایش همراه با نمایش تصاویر مستهجن، تهدید کاربران مبنی بر بازدید از سایت های غیرقانونی (سایت های تروریستی، مستهجن، کودک آزاری) کاربران را مجبور به پرداخت مبالغی می نمایند. در پاره ای از مواقع، مجرمان با پوشش پلیس و اعلام مواردی به عنوان تخلف از سوی کاربر، کاربران را تهدید و مجبور به پرداخت جریمه می نمایند و در برخی از موارد نیز با جسارت تمام، بدون هیچ پوششی، کاربر را مجبور به پرداخت وجه تعیین شده می نمایند؛ چرا که رایانه کاربر قفل شده و کار نمی کند و یا اینکه داده های مورد نیاز و حساس وی، رمز می شود؛ بنابراین برای دسترسی به رایانه و یا دسترسی به اطلاعات، کاربر مجبور به پرداخت هزینه می باشد. تجارب ثبت شده، نشان داده که در اکثر مواقع کاربر حتی با پرداخت هزینه تعیین شده، باز هم موفق به دسترسی به رایانه و اطلاعات رایانه خود نمی شود. بنابراین آگاهی کاربران از روش های مجرمان، انجام اقدام های لازم برای جلوگیری از آلوده شدن سیستم ها به بدافزارهای زورگیر، مشکلات پاکسازی رایانه آلوده شده و جلوگیری از پرداخت هزینه غیرقانونی به مجرمان، از جمله مواردی است که این مقاله به آن پرداخته و از روش توصیفی و ابزار گردآوری اطلاعات کتابخانه ای همراه با تجزیه و تحلیل، راهکارهای لازم را در پایان ارائه نموده است.

آگاهسازی حفاظتی کارکنان ناجا از عمده ترین مباحث مدنظر مسئولان ساحفاناجا می باشد. گستردگی حوزه های مختلف ماموریتی ناجا و طیف وسیع مراجعان به یگان های ناجا، باعث گردیده که کارکنان در معرض انواع تهدیدها و آسیب پذیری های امنیتی و غیر امنیتی قرار گیرند. ساحفاناجا به عنوان سیاستگذار آموزش های حفاظتی کارکنان درصدد می باشد تا با بهره گیری از شیوه های نوین ارتباطی در فضای مجازی، موضوع های آگاهسازی را برای کارکنان تبیین نماید. در این تحقیق سعی داریم ضمن معرفی این شیوه ها، بهترین بازدهی را از روش های مزبور با بالا ترین کیفیت و کمترین کار بیهوده، داشته باشیم. این تحقیق کاربردی و به روش توصیفی تحلیلی از نوع پیمایشی می باشد. گرد آوری اطلاعات به روش اسنادی و توزیع پرسشنامه با یک سوال باز، پنج گزینه ای لیکرت محقق گردیده است. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه فرماندهان و مدیران فاتب و مربیان آگاهسازی حفا فاتب و همچنین کارشناسان فاتب که در به کارگیری شیوه های استفاده از فضای مجازی در امور آموزشی تخصص داشته، می باشد که حجم نمونه به تعداد 168 نفر انتخاب و پس از توزیع پرسشنامه، تعداد 160 پرسشنامه جمع آوری و داده های حاصله براساس نرم افزار spss تجزیه و تحلیل و نتایج به صورت توصیفی و استنباطی با رسم جداول و نمودارها ارائه شده است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که چهار فرضیه این تحقیق مورد تایید قرار گرفته است؛ یعنی بین استفاده از متن های الکترونیکی، پیام های صوتی، پیام های تصویری و سامانه های چند رسانه ای در فضای مجازی و آگاهسازی حفاظتی کارکنان فاتب رابطه معنی داری وجود دارد. از طرفی بهترین روش برای آگاهسازی حفاظتی کارکنان فاتب، استفاده از سامانه های چند رسانه ای و پیام های تصویری در فضای مجازی است. پیشنهاد های این تحقیق در دو بخش اجرایی و پژوهشی ارائه شده که استفاده از پیام های تصویری و چند رسانه ای برای آگاهسازی و گسترش شبکه اینترانت ناجا، از جمله پیشنهادهای اجرایی است. همچنین انجام تحقیقات مشابه در سایر یگان های ناجا و انجام تحقیقات درباره میزان اثربخشی روش های سنتی و نوین آگاهسازی، از جمله پیشنهادهای پژوهشی این تحقیق به شمار می رود.