نشریه امنیت انتظامی دریایی
سال یکم شماره 4 (پیاپی 3، زمستان 1389)

با توجه به گسترش و ازدیاد تبهکاری و ناامنی از طرفی و ناکامی نظام کیفری در مبارزه با جرایم و کنترل آنها از طرف دیگر، اهمیت موضوع پیشگیری از جرم و ضرورت برنامه ریزی در راستای آن غیر قابل انکار است. امروزه، ثابت شده است که برای امنیت و آرامش جامعه و تضمین حقوق فردی و اجتماعی و نهایتا حل مساله تبهکاری، برخورد کیفری صرف کفایت نمی کند. براین اساس، در نظام های کیفری مختلف، علاوه بر واکنش های کیفری که ناظر بر بعد از ارتکاب جرم هستند، به عوامل جرم زا و موقعیت های مجرمانه و برنامه ریزی در جهت شناسایی و تلاش برای زایل ساختن و محدود کردن آنها که معطوف به قبل از بروز جرم هستند، نیز توجه می شود. نظام حقوقی اسلام، در تعالیم خود، به همه عوامل و زمینه های جرم زا توجه کرده و متناسب با آنها برنامه ریزی و راهکار ارایه نموده است. اسلام با اصرار بر تعمیق فضایل و اخلاقیات، ایجاد قسط، برابری و برادری، اجتناب از قدرت مداری و سوء استفاده از آن توسط زمامداران، در چارچوب پیشگیری از جرم، رویکرد و الگوی ویژه ای تحت عنوان «توانمندسازی دینی و اخلاقی» بنا نهاده است. در این نوشتار با بهره گیری از روش کیفی توصیفی تحلیلی که متناسب با پژوهش های حقوقی است، کوشش خواهد شد که ابعاد و مولفه های پیشگیری از جرم در نظام کیفری اسلامی به طرز موجز، اما رسا و روشن تبیین گردد، به گونه ای که علاقه مندان به حوزه مطالعات حقوقی دینی بیش از پیش در خواهند یافت که اساسا مقوله پیشگیری از جرم و آسیب های فردی و اجتماعی، البته با ساختار و خصایص ویژه، یکی از دغدغه ها و جهت گیری های مستمر نظام کهن و ریشه دار اسلامی است.

دست اندرکاران قاچاق کالا برای دست یابی به اهداف خود، مسیرها و روش های گوناگونی را انتخاب می کنند. یکی از این مسیرهای مهم، مسیر دریایی است. استفاده از لنج که اصلی ترین وسیله حمل کالا در این مسیر آبی است ، خرید و بارگیری و انتقال کالا از کشورهای عربی حاشیه جنوبی خلیج فارس و ورود آن به نام ته لنجی، هم اکنون از مرسوم ترین روش های برای ورود کالاست. در این روش، کالا به نام ته لنجی، بدون اظهار واقعی و کنترل های لازم و بدون ارزیابی دقیق و پرداخت عوارض گمرکی و سود بازرگانی، از مسیری امن و در مرعی و منظر ماموران دولتی، وارد کشور می شود. این شیوه، قانونی نیست و با وجود غیر قانونی بودن و مخالفت برخی از دستگاه های متولی امر مبارزه با قاچاق به استفاده از آن، همچنان به عنوان اصلی ترین راه برای ورود کالا، رواج دارد و تلاش های انجام شده برای مقابله و اعمال محدودیت هم تا کنون به نتایج پذیرفتنی و مفیدی نرسیده است از این رو، این شیوه همچنان راهی آسان و شگردی کم هزینه و بی خطر برای ارتکاب پدیده ای محرمانه که همان ورود کالا بدون پرداخت عوارض به کشور است، می باشد.در این مقاله، ضمن تشریح نظریه های مختلف در خصوص قاچاق، دلایل رواج ته لنجی و پیامدهای آن، راهکارهایی عملی جهت مقابله با این پدیده در کوتاه مدت و بلندمدت ارایه شده است.

توجه به شاخص های خانوادگی موثر در گرایش به آسیب های اجتماعی از جمله اعتیاد، نقش بسیار مهمی در پیشگیری اولیه و یا ثانویه از آن ایفا می کند. این پژوهش نیز بر آن است تا با شناسایی نقش سه متغیر خانوادگی از قبیل ساختار خانواده، شیوه های فرزندپروری خانواده و نظارت والدین بر رفت و آمد فرزندان، در ایجاد اعتیاد، نقش خانواده را در پیشگیری اولیه از اعتیاد تعیین می کند. برای بررسی این موضوع، 50 پسر نوجوان 16-26 ساله سوء مصرف کننده مواد (به عنوان گروه آزمایش) و50 پسر نوجوان 16-26 ساله غیر سوء مصرف کننده اعتیاد (به عنوان گروه کنترل) به طور تصادفی با استفاده از پرسشنامه عقاید وسوسه انگیز ((CBQ، از میان جامعه آماری انتخاب شدند و پرسشنامه های ساختار خانواده و شیوه های فرزندپروری والدین، بر روی آنها اجرا شد. پس از اجرای پرسشنامه ها، داده های مورد نیاز استخراج و سپس با استفاده از برنامه spss با روش های فراوانی، فراوانی درصدی، میانگین و انحراف معیار، آزمون t استیودنت و آزمون تحلیل واریانس یک عاملی پردازش شدند. نتایج به دست آمده نشان داد که فرضیه های مورد بررسی در سطح P<0/05 معنادار بوده است. به عبارت دیگر، ساختار خانواده (تحصیلات والدین، تعداد اعضای خانواده، وجود روابط صمیمانه بین والدین و والدین و فرزندان)، شیوه های فرزندپروری والدین و کنترل بر رفت و آمد فرزندان، در پیشگیری اولیه از اعتیاد نقش مهمی دارند.

نوشتار حاضر، مربوط به پژوهشی با عنوان «بررسی و سنجش علل قاچاق کالا و پیامدهای اجتماعی و فرهنگی آن از دیدگاه شهروندان بوشهری» است که با هدف اولویت بندی مهم ترین علل قاچاق و همچنین شناخت مهم ترین پیامدها و تبعات فرهنگی و اجتماعی آن، انجام گرفته است. روش تحقیق، پیمایشی است که با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته، اطلاعات لازم گردآوری شده است و با استفاده از نرم افزار spss و اجرای آزمون های متناسب، مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته است. مهم ترین علل قاچاق از دیدگاه پاسخگویان عبارتند از: سود آوری هنگفت وکلان، گستردگی و طولانی بودن مرزها و عملکرد نیروی انتظامی، مهم ترین آسیب اجتماعی و فرهنگی ناشی از آن نیز عبارتند از: گرایش به قانون گریزی در جامعه، گسترش فساد اداری و رشوه خواری و تضعیف هویت ملی افراد جامعه.

عامل هر حرکت و کوششی انگیزه است که می تواند درونی یا بیرونی باشد. در پژوهش حاضر سعی شده است به مطالعه و بررسی انگیزه مدیریتی مدیران نیروی انتظامی بوشهر پرداخته شود. به منظور دستیابی به این هدف، از پرسشنامهای برای بررسی هفت مقوله در زمینه شناخت میزان انگیزه مدیران نیروی انتظامی استفاده شده که میزان پایایی این پرسشنامه، 75 درصد بوده و می توان گفت در مجموع از پایایی پذیرفتنی و مناسبی برخوردار است. لازم به ذکر است که در این پژوهش از پرسشنامه استاندارد مینر ، استفاده شده است. همچنین فرضیه هایی در خصوص ارتباط انگیزه با عوامل مختلف طراحی گردید و با استفاده از تحلیل واریانس مورد آزمون قرار گرفت. اطلاعات مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه گردآوری شد. نتایج حاصل از پژوهش، حاکی از آن است که افراد با تحصیلات، تجربه، درجه و درآمد متفاوت، انگیزه های مدیریتی متفاوتی دارند. همچنین از دیگر نتایج پژوهش این است که میزان رضایت شغلی افراد در انگیزه مدیریتی آنان تاثیری ندارد.

امروزه، نقش گزینش دقیق و متناسب نیروی انسانی در کارایی سازمان، بر کارشناسان حوزه مدیریت و روانشناسی صنعتی و سازمانی، پوشیده نیست. یکی از مهم ترین عواملی که باید همراه با سایر عوامل در گزینش کارکنان مد نظر قرار گیرد، ویژگی های شخصیتی داوطلبان استخدام است که تاثیر ویژه ای بر عملکرد شغلی کارکنان و در نتیجه، کارایی و بهره وری سازمان دارد. شخصیت، مجموعه ای از ویژگی های روانی است که در فرد، به صورت پایدار، وجود دارد و بر رفتار و تفکر وی اثرگذار است. تحقیق حاضر، با هدف شناسایی رابطه بین ویژگی های شخصیتی و عملکرد شغلی کارکنان پلیس های تخصصی انتظامی و راهور، بر روی یک نمونه 279 نفری از کارکنان پلیس های تخصصی انتظامی و راهور استان بوشهر انجام گرفته است. یافته های تحقیق، مطابق با انتظار محققین، رابطه منفی بین روان رنجورخویی و عملکرد کارکنان پلیس های تخصصی پلیس راهور فرماندهی انتظامی استان بوشهر را نشان داد، اما علیرغم انتظار و پیش بینی محققان، نه تنها فرضیه رابطه مثبت بین برون گرایی و عملکرد کارکنان پلیس را تایید نکرد که برعکس رابطه منفی بین این دو متغیر را نشان داد. نتایج تحقیق حاضر، همچنین بیانگر رابطه مثبت معنادار بین ویژگی های شخصیتی باز بودن به تجربه، سازگاری و مسیولیت پذیری با عملکرد کارکنان پلیس های تخصصی می باشد.

یکی از مسایلی که همواره بشر و زندگی اجتماعی او را در طول قرون متمادی نشانه گرفته، بزهکاری و جرم است. در نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی، با ظهور دانش جدید جرم شناسی، مساله جرم و مجرم از زاویه دیگری مشاهده می گردد. از دیدگاه اسلام، اصولا هدف بعثت انبیا و نزول کتابهای آسمانی، چیزی جز هدایت و تربیت انسان نیست. بنای تربیت، هرچند که علمی باشد، تا زمانی که متکی بر ایمان الهی و اعتقادات دینی نباشد، موجب پدید آمدن دشواریها و مشکلاتی خواهد شد. هدف مقاله حاضر، مطالعه و تبیین موضوع اندیشه های جرمشناختی اسلام، با توجه به ضرورت تاکید بر مفاهیم اسلامی و بهره گیری از علوم ناب دینی، تحولات فوق العاده سیاسی و اجتماعی در جهان، ورود فقه اسلامی به صحنه اجرایی و قانونگذاری بسیاری ازکشورهای اسلامی از جمله ایران و ضرورت استفاده از اندیشه ها و دستاوردهای علمی و تحقیقاتی دانشمندان سایر ملل و ادیان است. همچنین دستیابی به الگو یا طرحی نو منطبق با موازین اسلامی در زمینه جرم شناسی و روش هایی که دین مبین اسلام در جهت صیانت جامعه و اصلاح بزهکاران ارایه کرده، از دیگر اهداف این تحقیق است. پژوهش حاضر در چهارچوب روش توصیفی و با رویکرد استقرایی وتحلیل محتوای منابع موجود ، انجام گرفته است. مهم ترین یافته این مطالعه، یادآوری این نکته است که در منابع شرعی، از جمله قرآن کریم، روایات و سیره معصومین و عقاید اندیشمندان و مفسران اسلامی و حقوقی، دستورات اساسی در موضوع جرم شناسی و پیشگیری از وقوع جرم در تمامی زمینه های اجتماعی، فردی و اخلاقی وجود دارد؛ به طوری که در پاره ای از مباحث، جرم شناسی دینی با دید جامعتر و کاملتری به بررسی این موضوع پرداخته است و آرای مطرح شده در منابع دینی و اسلامی، گره گشای بسیاری از مسایل کنونی جامعه ما خواهد بود.