مجله مطالعات علوم پزشکی
سال چهاردهم شماره 1 (بهار 1382)

اعتیاد یکی از بحران های امروزی جهان است. متاسفانه بعد از دهه 50 به علت افزایش حجم جمعیت کشورمان از یک طرف و بحران های اجتماعی حاصل از تنش ها از یک طرف دیگر باعث شده هم تعداد معتادان بیشتر شده و هم سن شروع و کیفیت جرم ناشی از اعتیاد آورها تغییرات غیرمنتظره ای در جامعه به وجود آورد. این تغییرات نگرانی خانواده ها و مسئولان جامعه را موجب گردیده است. لذا به منظور کمک در حل این معضل اجتماعی طرح تحقیقاتی تحت عنوان، بررسی جنبه های روانی و اجتماعی معتادان درندامتگاه شهرستان تبریز به اجرا درآمد.
جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه، مصاحبه و معاینه بالینی بود. و تعداد گروه شاهد مساوی تعداد مورد 200 نفر است که از مراجعه کنندگان معمولی بیمارستان های دانشگاه می باشند و تست آماری مورد استفاده (کای دو) است و سطح معنی دار P<0.05 تلقی شده است.
نشان می دهد از 200 نفر معتاد زندانی 61.5 درصد زیر 25 سالگی و 12 درصد زیر 18 سالگی است. در صورتی که قبل از دهه پنجاه 80 درصد معتادان بالای 40 سالگی بودند. از طرفی قبل از دهه پنجاه 80 درصد معتادان وابسته به تریاک و فقط 20 درصد معتاد به هروئین بودند در مطالعه حاضر 60 درصد معتاد به هروئین و 33 درصد معتاد به تریاک بوده است. هشتاد و دو درصد از 200 نفر معتاد اظهار داشتند انگیزه شروع در وهله کنجکاوی و در مراحل بعدی مشکلات روانی، فشارهای زندگی، بیکاری بوده است همچنین 27 درصد معتادان مورد مطالعه ما فاقد خانواده سالم بودند و یکی از ناهنجاری هائی که در بین معتادان و گروه شاهد معنی دار بود شیوع خودکشی در بین معتادان و گروه شاهد معنی دار بود. شیوع خودکشی در بین معتادان بود که 38 درصد آنها اقدام به خودکشی ناموفق داشتند.
در آزمون هوش نیز همبستگی واضحی بین اعتیاد و عقب ماندگی ذهنی مشاهده گردید که با معاینه بالینی همخوانی نداشته است. شاید دلیل آن وجود حالت تشویش، افسردگی و خماری معتادان بوده است. این بررسی نشان می دهد ریشه آسیب های اجتماعی مثل اعتیاد و... در بطن روابط خانوادگی و بسترهای نامناسب مانند دوست بد، محرومیت ها و عدم وجود سازگار های اجتماعی برای جوانان نهفته است.

برخی از انواع عفونت های روده ای به طور فراوان در بیماران پیوند کلیه و همودیالیز دیده می شود. گونه های کریپتوسپوریدیوم را می توان نام برد که سبب اسهال و انتریت خودبه خود شفا یابنده در افراد سالم می گردند. این عفونت ها در بیمارانی که دچار اختلالات سیستم ایمنی هستند موجب گاستروانتریت شدید و مزمن شده و حیات بیماران را به مخاطره می اندازد.
در این بررسی تعیین شیوع عفونت کریپتوسپوریدیوم در سه گروه، مورد مطالعه قرار گرفت. گروه اول شامل 87 نفر بیماری پیوند کلیه، گروه دوم شامل 103 بیمار همودیالیزی و گروه سوم به عنوان گروه شاهد شامل 60 نفر بودند که هیچگونه بیماری شناخته شده نداشتند. از هر سه گروه دو نمونه مدفوع دریافت و پس از انتقال به آزمایشگاه انگل شناسی نمونه ها با روش تغلیظ فرمالین- اتر تغلیظ و از هر نمونه تغلیظ شده دو تا اسمیر تهیه و بعد از رنگ آمیزی با روش اسید- فست اصلاح شده گرم در زیر میکروسکوپ نوری با بزرگنمایی 1000× لام ها بررسی گردیدند.
فراوانی عفونت کریپتوسپوریدیوم در بیماران پیوند کلیه و همودیالیز به ترتیب 10 مورد (11.5%) و 4 مورد (3.88%) بوده در گروه شاهد نتایج همه منفی بودند.
از نظر آنالیزهای آماری، بین بیماران پیوند کلیه و گروه کنترل اختلاف معنی دار بوده(p.value=0.02). ولی در بین بیماران همودیالیز و گروه کنترل اختلاف معنی داری دیده نشد(p.value=0.2). شیوع عفونت کریپتوسپوریدیوم در بین بیماران پیوند کلیه در مقایسه با بیماران همودیالیز خیلی بیشتر بودکه می توان چنین نتیجه گرفت که بیماران پیوند کلیه نسبت به عفونت کریپتوسپوریدیوم بیشتر مستعد هستند، زیرا سیستم ایمنی آنها در اتر مصرف داروهای سرکوب ایمنی تضعیف می شود.

فیلامان حد واسط ویمنتین در سلول های سرتولی بالغ به عنوان جزء اصلی اسکلت سلولی است. بررسی کیفیت و نحوه توزیع آن در داخل سلو ل های سوتولی در بیماران نابارور نشان دهنده وضعیت بلوغ و عملکرد طبیعی این سلول ها برای فرایند اسپرم سازی باشد. بنابراین در این تحقیق وضعیت فیلامان های ویمنتین در سلول های سرتولی بیماران نابارور آزواسپرمی غیرانسدادی به وسیله روش های ایمونوهیستوشیمی مورد مطالعه قرار می گیرد.
تعداد 10 نمونه از بیوپسی بافت بیضه از بیماران نابارور آزواسپرمی غیرانسداد مراجعه کننده به پژوهشکده رویان به عنوان گروه بیماران و تعداد 5 نمونه بافت بیضه طبیعی از بیماران مبتلا به کانسر پروستات مراجعه کننده به بخش های ارولوژی بیمارستان های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به عنوان گروه کنترل در نظر گرفته شد. پس از انجام مراحل مراحل پردازش بافتی، بلوک هایی از پارافین تهیه و فیلامان حد واسط ویمنتین در سلول های سرتولی به وسیله روش های ایمونوهیستوشیمی مورد مطالعه قرار گرفت. به طور کلی واکنش سلول های سرتولی به آنتی ویمنتین در گروه بیماران نسبت به گروه شاهد از شدت بیشتری برخوردار بود و محل تجمع آنها بیشتر در قسمت قاعده سلول در زیر هسته سلول سرتولی بود.
نتایج نشان می دهد که نحوه توزیع فیلامان های ویمنتین در سلول های سرتولی تمامی بیماران مورد مطالعه متفاوت از حالت طبیعی است، که موید یک سلول سرتولی نابالغ غیرطبیعی است که خود می تواند توجیه کننده اختلالات اسپرم سازی در بیماران مورد مطالعه باشد.

مراقبت های بهداشتی اولیه و ارایه صحیح آن توسط خانه های بهداشت نقش قابل ملاحظه ای در ارتقای سطح سلامت روستاییان دارد سنجش رضایت روستاییان از خدمات بهداشتی اولیه ارایه شده توسط خانه های بهداشت و بررسی عوامل مختلف، هدف اصلی این پژوهش است.
روش مطالعه در این پژوهش به صورت توصیفی- مقطعی می باشد. جامعه مورد مطالعه را کلیه زنان و مردان بالاتر از 15 سال تحت پوشش خانه های بهداشت تشکیل می دهد. روش نمونه گیری به صورت چندمرحله ای خوشه ایاست که با استفاده از فرمول آماری با درنظر گرفتن سطح اطمینان 95% تعداد 800 نفر (مرد و زن) به صورت تصادفی انتخاب گردید. داده ها با استفاده از پرسشنامه ای که روایی و پایایی آن بررسی و احراز شده، جمع آوری و از نرم افزار SPSS برای تجزیه و تحلیل داده ها و هم چنین از آزمون کای دو برای رابطه بین متغیرها استفاده گردید.
نتایج پژوهش نشان داد که از رضایت مورد مطالعه 67.3% را زنان و 32.8% را مردان تشکیل می دهند. بین میزان تحصیلات، شغل و جنسیت با رضایت، رابطه معنی داری (P<0.0001) وجود دارد. به علاوه بین رضایت و روستاهای اصلی و قمر رابطه معنی داری (P<0.0001) مشاهده گردید. آنالیز پیرسون همچنین نشان داد که بین رضایت و تعداد فرزندان ارتباط معنی داری وجود دارد (P<0.0001). یافته ها نشان داد که رضایت جامعه مورد مطالعه از ارائه خدمات خانه های بهداشت 59.4% بالا، 25.4% متوسط و 15.3% پایین بود.
نتایج به دست آمده نشان می دهد که در مجموع بیشتر اعظم جامعه مورد پژوهش از خدمات خانه های بهداشت رضایت داشتند و این خود نشانه کارایی مناسب خانه های بهداشت در روستاها می باشد. با توجه به اینکه عوامل مختلفی از نظر ارائه خدمات بر میزان رضایت روستاییان موثر است، لذا لازم است که در اصلاح برنامه های اجرایی، به نقش این عوامل توجه شود.

تکمیل درمان بیماری سل همواره از مشکلات تمامی جوامع بشری می باشد ظهورHIV مشکل را صدچندان کرده است. مصرف صحیح و مرتب داروهای ضد سل به روش نظارت مستقیم توسط افراد مورد اطمینان بیمار، منجر به کاهش شکست عود در بیماری می شود.
بررسی سه ساله به روش آینده نگر براساس فرم های از پیش طراحی شده انجام گردیده است. بیماران مسلول تشخیص داده شده در شهرستان ارومیه تحت بررسی قرار گرفتند. در طول سه سال تمامی بیماران با تشخیص قطعی و احتمالی توسط و تخصصان دانشگاهی و غیردانشگاهی با برنامه ریزی تنظیم شده، تحت نظارت مستقیم آشنایان بیمار داروها ضدسل را که براساس توصیه کمیته کشوری می باشد دریافت نموده اند.
در طول این بررسی 91 بیمار با سل ریوی (47.3 درصد) و 101 بیمار با سل خارج ریوی (52.7 درصد) تحت درمان نظارت مستقیم با چهار دارو ضد سلی قرار گرفته اند، 57 بیمار (61.5 درصد) سل ریوی دارای خلط مثبت (اسمیرو کشت) و35 نفر (38.5 درصد) سل ریوی اسمیر منفی بودند. 96.4 درصد بیماران با نظارت مستقیم آشنایان دارو دریافت کردند: پسران 33.5%، همسران (شوهر و زن) 36%، برادر 7%، مادر 6%، پدر 2.5% و خواهر 3 درصد و اطرافیان جمعا 12.5 درصد بوده است. میزان موفقیت درمان 93 درصد، شکست درمان 7 درصد و عود بیماری 3.5 درصد است. در مقایسه با گروه شاهد،R.R=3.98 برای عود و R.R=0.65 برای شکست درمان آنالیز شده است، و هر دو موردP<0.05 می باشد درمان بیماران با نظارت مستقیم توسط یکی از افراد مورد قبول بیمار، باعث کاهش قابل توجهی در میزان عود و شکست درمان سل می گردد.

داروهای بلوکه کننده کلسیم در موارد پیوند به طور وسیع مورد استفاده قرار می گیرند. فعالیت تنظیم کننده ایمنی آنها از طریق In vitro و In vivo نشان داده شده است. دیلیازم به عنوان داروی بلوکه کننده کانال کلسیم اغلب در پروتکل های درمانی همراه با داروهای ایمنوساپرسیو، عمدتا سیکلوسیپورین و کورتیکوستروئیدها در پیوند ارگان، جهت دوزاژسیکلوسپورین با حفظ سطح مناسب سرمی آن مورد استفاده قرار می گیرد. لذا در این تحقیق سعی شده با استفاده از تداخل داروئی دیلتیازم با متابولیسم کبدی سیکلوسپورین از دوز مصرفی سیکلوسپورین به علت گرانی و اثرات توکسیک آن روی کلیه پیوندی کاسته شود.
در این بررسی 23 بیمار دریافت کننده کلیه پیوندی در بخش پیوند کلیه بیمارستان امام خمینی ارومیه مورد مطالعه قرار گرفت. از بین آنان تعداد 13 نفر (محدوده سنی 55-15) به عنوان گروه مطالعه تحت بروتکل درمانی تریبل تراپی شامل داروهای سیکلوسپورین، آزاتیوپرین، و پردنیزولون همراه با دیلتیازم خوراکی و تعداد 10 نفر (محدوده سنی (60-18) به عنوان گروه شاهد فقط تحت درمان تریبل تراپی قرار گرفتند. تعداد 243 سنجش سیکلوسپورین در طول زمان های 0، 5، 10، 20، 25، 30، 45، 60، 90، 120، 150، 180 روز بعد از پیوند تحت شرایط استاندارد به روش RIA انجام گردید. در این مطالعه علاوه بر مقایسه سنجش سطح خونی سیکلوسپورین بین دو گروه، دوز تجویزی سیکوسپورین، هزینه درمان با سیکلوسپورین، GFR (برای ارزیابی نفروتوکسیسته) و سطح آنزیم های کبدی، (SGPT، AIP) نیز بین دو گروه مورد ارزیابی قرار گرفت.
سطح خونی سیکلوسپورین در بیمارانی که دیلتیام دریافت می کردند به طور معنی داری بالاتر از سطح خونی آن در بیمارانی بود که فقط سیکلوسپورین دریافت می نمودند(P>0.05). دوز تجویز شده سیکلوسپورین تا حدود 25% کاهش یافت که معادل حداقل 638 دلار میزان صرفه جوئی ارزی هر بیمار در طول یکسال درمان با سیکلوسپورین می باشد. میزان فلیتراسیون گلومرولی به عنوان معیاری برای ارزیابی نفروتوکسیسیته در گروه مورد مطالعه به طور معنی دارای بالاتر از گروه شاهد بود که نشانگر نفروتوکسیسیته کمتر در گروه مورد مطالعه است(P>0.05). سطح خونی آنزیم های کبدی بین دو گروه از نظر آماری اختلاف معنی داری را نشان نداد(P>0.05). با توجه به نتایج به دست آمده می توان به استفاده بالینی از اثرات مفید دیلتیازم بر روی کلیه پیوندی امیدوار بود. کاهش نفروتوکسیسیته سیکلوسپورین و افزایش خونی آن و در نتیجه کاهش دوز تجویزی از نتایج به دست آمده در این پژوهش است.

مرگ ومیر ناشی از بیماری های پس از ظهور علایم تقریبا حتمی است (100 درصد). ولی می توان با تجویز واکسن ضدهاری به موقع پس از گازگرفتگی از ظهور و بروز علائم جلوگیری نمود. افزایش روند حیوان گزیدگی انسانی باعث می شود که سالانه مبالغ زیادی صرف خرید واکسن و ایمنوگلوبولین ضدهاری گردد. (استان آذربایجان غربی از نظر جغرافیایی یک منطقه کشاورزی- دامداری می باشد و به نظر می رسد حیوان گزیدگی یکی از مسایل مهم بهداشتی، درمانی منطقه می باشد).
جهت بررسی میزان بروز و شیوع حیوان گزیدگی در استان آذربایجان غربی در سال 1378، این مطالعه به صورت توصیفی گذشته نگر با بررسی و مرور پرونده های حیوان گزیدگی ارجاع داده شده به واحد مبارزه با بیماری های واگیر انجام گردید.
در جمعیت 2633509 نفری استان آذربایجان غربی در سال 1378، 3867 مورد حیوان گزیدگی یعنی به ازای صد هزار نفر 146 مورد وجود داشت که با مقایسه 111 مورد درصد هزار حیوان گزیدگی در ایران نسبت بالاتری را نشان می دهد. از کل حیوان گزیدگی 2460 مورد (63.4%) در جنس مذکر و در سن 19-10 سالگی 2152 مورد (35%) حیوان گزیدگی بیشترین بروز را داشته است. در فصل بهار به ویژه اردیبهشت ماه 942 مورد (24.4%) بیشترین و در آبان ماه در فصا پاییز کمترین حیوان گزیدگی 185 (4.8%)، گزارش شده است. شهرستان میاندوآب با جمعیت 225844 نفر در کل 720 مورد (18.6%)، به ازای هر صدهزار نفر حیوان گزیدگی داشته است.
بررسی فوق نشان داد که شهرستان میاندوآب بالاترین میزان حیوان گزیدگی را داشته است. که در مقایسه با سایر نقاط استان و کشور اختلاف زیادی وجود دارد لازم است جهت بررسی علت حیوان گزیدگی با درصد فوق مطالعات دیگری انجام گیرد.

اعمال جراحی که به طور اورژانسی در بیماری های انسدادی بر روی کولون چپ انجام می شود. اغلب دو مرحله ای است ابتدا برای بیمار کولستومی تعبیه شده و سپس عمل ترمیم آن در مرحله بعدی انجام می شود. در این مطالعه به جای عمل دو مرحله ای، عمل یک مرحله ای آناستاموز اولیه برای بیماران انجام شده عوارض درمانی آن مورد بررسی قرار گرفته است.
مواد و در یک مطالعه آینده نگر تعداد 35 بیماری که به علت بیماری های انسدادی کولون چپ نیاز به عمل اورژانسی داشتند، انتخاب شدند این بیماران فاقد ایسکمی کولون، شوک سپتیک، پریتونیت و جنرالیزه بودند، عمل یک مرحله ای رزکسیون کولون و آناستاموز اولیه همراه با دکامپرشن روده و درناژ شکم انجام شد و عوارض آن مورد بررسی قرار گرفت. جمعیت مورد از نظر سنی در یک طبقه سنی بودند و همگی بالای 40 سال داشتند.
عوارض این نوع عمل جراحی از لحاظ عوارض شامل عفونت زخم 20%، نارسایی کلیوی 17.1%، مرگ و میر بعد از عمل 5.7% بود. از لحاظ عوارض اختصاصی مثل نشت محل آناستاموز 5.7%، بیستول گوارشی 2.8%، آبسه های داخل شکم 2.8%، ایلئوس طول کشیده 14.3%، پریونیت جنرالیزه بهد از عمل 2.8% بوده است. میانگین سنی افراد 64 سال بود (81-40 سال) و به ترتیب علت بیماری انسدادی کولون کانسر کولون، ولولوس سیگمویید. بیماری التهابی و چسبندگی بود. میانگین طول در بیمارستان 9 روز بود.
با توجه به نتایج به دست آمده، عمل یک مرحله ای کولون چپ از عوارض قابل قبولی برخوردار می باشد، و چون بسیاری از عوارض عمل دو مرحله ای خود به خود حذف می شود برای درمان بیماران با انسداد کولون چپ پیشنهاد می شود.

ضربه مغزی یکی از شایع ترین دلایل منجر به فوت در حوادث می باشد. در مرگ مغزی بیمار فعالیت های قشر و ساقه مغز خود را از دست داده و احتمال بازگشت مطلقا وجود ندارد. سالانه بیش از پانزده هزار مرگ مغزی در اثر سوانح و تصادفات در کشورمان رخ می دهد و کمتر از 10% آنان جزو اهدا کنندگان عضو می باشند. تعداد پیوند اعضا در کشورمان به دلیل کمبود اعضای اهدایی قابل پیوند، بسیار پایین تر از اروپا و آمریکا بوده و هر سال هزاران نفر جان خود را از دست می دهند.
این مطالعه به صورت مقطعی در بهار سال 1379 به منظور بررسی نگرش شهروندان20 تا 60 ساله تهرانی به اهدای عضو در مرگ مغزی انجام گرفت. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه خود ساخته و روش نمونه گیری چند مرحله ای استفاده گردید. در این پژوهش جمعا 730 نفر (384 زن و 346 مرد) مورد بررسی قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS و آزمون های مجذور کای و تی استفاده گردید.
تنها حدود 64% افراد تحت بررسی بازگشت به حیات را در مرگ مغزی غیرممکن دانسته اند. حدود 93% این افراد با پیوند اعضا از افراد با مرگ مغزی موافق بودند. نتایج همچنین نشان داد که حدود 88% موافقان با پیوند اعضا، راضی به تکمیل و امضا فرم اهدا عضو بودند. رضایت دهندگان مهم ترین دلایل خود را توجه به بعد انسانی و ثواب اخروی بیان داشتند.
با توجه به نتایج به دست آمده از این پژوهش و تجارب سایر کشورها، آموزش به مردم در جهت افزایش آگاهی به مرگ مغزی و ایجاد نگرش مثبت در اهدای عضو ضروری به نظر می رسد. در ضمن تدوین قوانین منطبق با افزایش آگاهی به مرگ مغزی و ایجاد نگرش مثبت در اهدای عضو و پیوند اعضا توصیه می گردد.

هرمافرودیتیسم (دو جنسی) واقعی نادرترین نوع اختلال در تمایز جنسیت است که با حضور هر دو بافت تخمدان و بیضه در یک فرد مشخص می شود. اکثر بیماران ظاهر مردانه دارند. فرمول کروموزومی شایع 46 xx و شایع ترین فرم گنادی، ترکیب تخمدان- بیضه (Ovotestis) می باشد. تشخیص قطعی بر مبنای یافته های هیستولوژیک گنادها بوده و آزمایش اختصاصی دیگری برای افتراق این بیماری از سایر اختلالات جنسیت وجود ندارد.
شرح حال: بیمار فردی 22 ساله، با قیافه دخترانه به علت آمنوره اولیه مراجعه کرده است. در معاینه فاقد صفات ثانویه جنسی زنانه است. فرمول کروموزومی 46 xy داشته و گنادهای بیمار به صورت ترکیب تخمدان- بیضه می باشد.
قیافه دخترانه و فرمول کروموزومی 46 xy این بیمار از انواع غیرشایع بیماران مبتلا به دو جنسی واقعی است در حالی که گنادهای بیمار که به صورت ترکیب تخمدان- بیضه می باشند شایع ترین فرم مشاهده شده در این گروه از بیماران به مبتلا اختلال جنسیت می باشد.