فهرست مطالب

فصلنامه اندیشه نوین دینی
پیاپی 26 (پاییز 1390)

  • تاریخ انتشار: 1390/10/21
  • تعداد عناوین: 10
|
  • انسیه ماهینی، عبدالحسین خسروپناه صفحه 9
    با گذشت تطورات بسیار بر اندیشه های بشری برخی روابط بدیهی مورد شک و تردید قرار گرفت که یکی از آن روابط، رابطه حق و دین است. در مکاتب خداباورانه جای مناقشه ای در تلازم دین و حق نیست؛ اما هم زمان با جایگزین شدن انسان محوری به جای خدامداری، در ملازمه دین و حق تردید شد. ازاین رو، این مقاله در صدد بررسی رابطه دو دیدگاه «حق غیردینی و حق دینی» است. در این پژوهش ضمن طرح مبانی اعتقادی نظریه حق غیردینی در چهار محور خداشناختی، معرفت شناختی، هستی شناختی و انسان شناختی و نقد آنها، شواهدی که طرفداران این نظریه جهت مستدل کردن نظریه خود بدان تمسک جسته اند نیز، ارزیابی شده است. در ادامه نظریه مختار که حق دینی است تبیین خواهد شد.
    کلیدواژگان: حق، تکلیف، حکم، حق غیردینی، حق دینی، اومانیسم، تکلیف دینی
  • فاطمه جان احمدی صفحه 43
    فیلسوف اسماعیلی، حجت العراقین، حمیدالدین کرمانی (م. 411 ق) در تکوین، و تکمیل آرای فلسفی اسماعیلیه و تشریح مبانی فکری کلامی فاطمیان نقش موثری بر عهده داشت. طرح مجدد تئوری امامت ائمه فاطمی و پیوند جایگاه علوی و تجسم مراتب دنیوی امام با مراتب خلقت و هستی، از شاخصه های بارز تفکرات علمی اوست. دغدغه این پژوهش، پاسخ به این پرسش اساسی است که سازوکار حمیدالدین در تئوریزه کردن مفهوم امامت و بازاندیشی اصول فکری اسماعیلیه چه بود؟ و حاصل تلاش های او در طرح مجدد تئوری امامت اسماعیلیه کدام اند؟ فرضیه مرکبی که در پاسخ به این دو پرسش مطرح است آنکه: حمیدالدین با ارائه طرح واره ای تلفیقی و تطبیقی (علوی و سفلی) که رویکردی تاویلی، اساسی عقلانی و ماهیتی فلسفی داشت، به بازاندیشی اصول فکری اسماعیلیه پرداخت و طرح سازمان یافته مبانی کلامی اسماعیلیه را با محویت امام فاطمی ارائه داد.
    کلیدواژگان: حمیدالدین کرمانی، فاطمیان مصر، اسماعیلیه، الحاکم بامرالله، دروزیان
  • حمید عطایی نظری صفحه 67
    در قرن هفتم هجری شمسی، خواجه نصیرالدین طوسی با رویکرد فلسفی به مباحث کلامی، مکتب کلام فلسفی را بنیان نهاد. پس از او شاگردان مکتب وی، شیوه او را در تقریر مسائل کلامی ادامه دادند. ملاعبدالرزاق لاهیجی متخلص به فیاض، یکی از برجسته ترین متکلمانی بود که آثار خود را در قالب سنت کلام فلسفی به نگارش درآورد. او همانند خواجه و حتی بیش از او با استفاده از اصول، قواعد و اصطلاحات فلسفه مشا، به تقریر و تبیین مباحث کلامی پرداخت و ازاین حیث، تاثیر فراوانی بر جریان فلسفی شدن علم کلام در مذهب تشیع داشت. مقاله حاضر با استفاده از تحلیل های ساختاری و محتوایی آثار کلامی لاهیجی، در صدد تبیین نقش وی در فرایند فلسفی شدن علم کلام است.
    کلیدواژگان: فیاض لاهیجی، کلام شیعه، کلام فلسفی، گوهر مراد، شوارق الإلهام
  • محمدرضا ایزدپور صفحه 95
    عنصر مصلحت به منزله یکی از اصلی ترین بن مایه های نظام حکیمانه تشریع در قوانین الهی و حکومتی در نظام اسلامی، دارای زیرساخت های متعددی در دید کلامی است. در نوشتار کنونی بر آن شدیم از رهگذر بررسی پاره ای از این زیرساخت ها، گوشه ای از جایگاه ویژه این عنصر تعیین کننده را تبیین نماییم. بر این اساس، ضمن تشریح شش زیرساخت اصلی «کمال و سعادت، علم، تدبیر و مهندسی امور، حسن عقلی، عدل و حکمت» ارتباط هرکدام با مصلحت را بیان کردیم. در خاتمه برای تکمیل مطلب، با بررسی اجمالی مبحث کلامی جنجال برانگیز سکولاریزاسیون، نقطه تمایز جایگاه آن را با جایگاه مصلحت در فقه تبیین نمودیم.
    کلیدواژگان: مصلحت، مبنای کلامی، لذت و خیر، کمال و سعادت، سکولاریزاسیون
  • علی کربلایی پازوکی صفحه 121
    مسئله ولایت فقیه جامع الشرایط در رهبری جامعه اسلامی در عصر غیبت، به رغم پیشینه طولانی «ولایت فقیه» امروزه در کانون گفت وگوهای علمی به ویژه در حوزه علم کلام، فقه و سیاست قرار دارد. آیا در عصر غیبت، ولایت فقیه جامع الشرایط در اداره امور جامعه اسلامی فرعی از فروع امامت و مسئله ای کلامی است، یا فرعی از فروع فقهی؟ پذیرش هریک از دو دیدگاه، نتایج مهم عملی و نظری در عرصه های سیاسی، اجتماعی و حوزه های اعتقادی و فرهنگی به همراه دارد. در این نوشتار به روش تفسیری و تحلیل متن به بررسی کلامی یا فقهی بودن «ولایت فقیه» پرداخته، در ادامه شبهات کلامی آن را نقد و بررسی می کنیم.
    کلیدواژگان: ولایت فقیه، فقیه جامع الشرایط مسئله کلامی، مسئله فقهی، آثار کلامی، حاکمیت سیاسی
  • سعید بهشتی صفحه 145
    «فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی» یکی از علوم فلسفی اسلامی است که با روش تعقلی به بازشناخت و بازنگاشت منظم بنیان های فلسفی و نظری تعلیم و تربیت اسلامی، از یک سو، و استنتاج و استنباط مدلول های تربیتی متناسب با آنها از سوی دیگر، می پردازد. با توجه به تقدم معرفت شناسی بر جهان شناسی و انسان شناسی، و نیز ابداعی و ابتکاری بودن بخش مهمی از فلسفه حکیم صدرالمتالهین شیرازی و جامعیت و فراگیری آن در مقایسه با حکمت های مشایی و اشراقی، در این مقاله، کوشش منظمی به عمل آمده است تا شماری از مهم ترین دیدگاه های معرفت شناختی فلسفه صدرایی استخراج، و به صورت منظم طبقه بندی و تدوین شده، آنگاه مدلول های تربیتی این دیدگاه ها، در قالب اصول تربیتی، استنباط و معرفی شود.
    کلیدواژگان: فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، معرفت شناسی، صدرالمتالهین، دیدگاه های معرفت شناختی، مدلول های تربیتی، اصول تربیتی
  • احمد رهدار صفحه 169
    براساس نظر کارل راجرز یکی از بنیان گذاران روان شناسی انسان گرا زندگی اصیل، زندگی ای است که براساس خواست طبیعی انسان شکل بگیرد. وی نتیجه می گیرد که چون انسان دین دار به منظور جلب رضایت خداوند همواره از خواست طبیعی خود چشم پوشی می کند، درست لحظه ای که کاملا دین دار است، کاملا با خودش بیگانه است. این دیدگاه، ضمن غفلت از تفاوت اساسی زیست طبیعی و زیست فطری، تصوری محدود یا مبهم از برخی مفاهیم اساسی و ضروری در تبیین افعال انسانی، ازجمله خواست طبیعی، محدودیت های کمال زا، غایت، عشق، قانون و... دارد. نوشتار حاضر درصدد تقریر اجمالی این نظریه و سپس نقد تفصیلی آن است.
    کلیدواژگان: هویت، زندگی اصیل، زندگی عاریتی، طبیعت انسانی، دین و فطرت
  • محمد مرتضوی، حسینعلی کیخا صفحه 189
    در زمان پیامبر اکرم| و حتی ابوبکر چیزی از اسرائیلیات در تفسیر، تاریخ و اصول اعتقادی مسلمانان مطرح نبود. از زمان خلیفه دوم کم کم افکار و اندیشه های بنی اسرائیلی در میان مسلمانان رسوخ کرد. احبار یهودی و راهبان مسیحی بعدها با حمایت جانی و مالی معاویه و خاندان بنی امیه، در ترویج اسرائیلیات نقش کلیدی داشتند. اکنون فرقه وهابیت به عنوان یک جریان دینی در برداشت از آیات صفات از آن بهره برداری کرده، خود را بر صراط حق و مخالفین را در گمراهی می بینند. در نوشتار حاضر با سنجش و مقایسه اندیشه های اعتقادی تورات و اندیشه های اعتقادی وهابیت در باب توحید صفاتی به این نتیجه رسیدیم که اعتقادات توحید صفاتی وهابی ها نسخه جدیدی است، برگرفته شده از اعتقادات یهود.
    کلیدواژگان: اسرائیلیات، عرش، ید، کعب الاحبار، ابوهریره، صفات، نقد
  • رضا گندمی نصرآبادی صفحه 215
    برخی کسانی که در حوزه زبان دین مطالعاتی دارند، با مشاهده شباهت دیدگاه ابن میمون و قاضی سعید قمی به یکی بودن آرای آن دو درباره الهیات سلبی حکم کرده، به تفاوت های آن وقعی ننهاده اند. درحالی که در یک مطالعه تطبیقی بسامان، افزون بر فهرست مواضع وفاق و خلاف، باید از صوری یا واقعی بودن شباهت ها و تفاوت ها آگاه شد. جایگاه این دو متفکر در سنت خود و نیز، جایگاه دیدگاه مورد بحث در کل منظومه و پارادایم فکری شان، رخنه معرفتی، مبادی تصوری و تصدیقی و نیز، مبانی و دلایل، بررسی افراد تاثیرگذار، موافقان و مخالفان وی امکان تشخیص صوری یا واقعی بودن شباهت ها و تفاوت ها را فراهم می سازد. نگارنده بر این باور است که با ملاحظه موارد پیش گفته تفاوت های بسیار جدی در دیدگاه مزبور بیش ازپیش برجسته می شود.
    کلیدواژگان: ابن میمون، قاضی سعید قمی، الهیات سلبی، روش تطبیقی، اوصاف انسانی خدا
|
  • Abdolhosein Khosrowpanah Page 9
    During the history of human ideas many changes of thoughts happened of which can be counted ocuerrence of doubt in self-evident ideas. One of those self-evident ideas is the relation between right and religion. Though in religious thought there can be no doubt in inseparability of right and religion, as soon as theism was replaced with humanism, it was opposed to doubt. This paper, therefore, has intended to study religious right and irreligious right. To do so, theological, epistemological, ontological and humanistical principles of the latter have been introduced and critically studied. And finally the view of the paper on behalf of religious right has been explained.
  • Fatemeh Janahmadi Page 43
    Isma‘ilian philosopher Hamid al-Din Kermani (d. H.) has played a considerable role in establishing and completing Isma‘ilian philosophical opinions and in describing theological principles of Fatemian. Reproposing the imamate of Fatemi Imams and the connection of the lowest state of being and embodiment of earthly degrees of Imam with the degrees of being and creation have been known to be his bold properties of thought. The questions of this paper run as: how did Hamid al-Din theorize and rethink Isma‘ilian concept of imamate and principles of thought? And what can be counted as the consequences of his action? Accordingly the hypothesis of the paper consists in: Hamid al-Din, presenting a combined and comparative semiproposal with an interpretative approach, a reasonable foundation and a philosophical essence, sought to reconsider Isma‘ilian principles of thought and offered an organized proposal for Isma‘ilian theological principles centering on Fatemi Imam.
  • Hamid Ataei Nazari Page 67
    In the seventh century of Hijrah, khajah Nasir al-Din Tusi, viewing theological discussions with a philosophical approach, founded Shi‘ite philosophical theology. Molla ‘Abdorrazzaq Lahiji, called in his poems Fayyaz, was one of the most famous theologian who wrote his works in the tradition of philosophical theology. Like khajah Tusi and even more than him, Lahiji, relying on the peripatetic principles, explained and justified theological problems and, in this way, played an important role in philosophizing Shi‘ite theology. This paper, analyzing Lahiji‘s theological works with regard to their structure and content both, has sought to show his role in the field.
  • Mohammadreza Izadpoor Page 95
    The element of interest as one of the most essential bases of the wisely based system of legislation in Islamic laws has been theologically established on various foundations. In this paper, it has been intended to explain some of these foundations and their significant parts. The author, therefore, has described six main foundations including perfection and happiness, knowledge, managing and engineering the affairs, wisely beauty, justice and wisdom. Then their relations to interest have been shown. And finally, the contentious theological problem of secularization has been briefly surveyed and its difference with jurisprudental interest has been justified.
  • Ali Karbalaei Pazooki Page 121
    Guardianship of the perfect jurist in Islamic society during the age of absence, gheibat, in spite of its long background, is now a canonical topic in theology, jurisprudence and politics. The question of the paper is regarded as: is the problem of guardianship of perfect jurist as the cuntinuation of Imamate a theological problem or a jurisprudental one? Taking each of the two has its own theoretical and practical sequences in political, social, ideological and cultural aspects. This paper has focused on the question and answered the theological demurs in the field.
  • Saeid Beheshti Page 145
    Islamic philosophy of education as one of the Islamic philosophical sciences has systematically recognized and rewritten philosophical and theoretical principles of Islamic education on one hand and has deducted their appropriate educational case on the other hand. Regarding the priority of epistemology to cosmology and philosophical anthropology, and also considering innovative states of an important part of Sadra‘s philosophy as well as its comprehensiveness in relation to peripatetic and illuminative philosophy, this paper has intended to extract and classify some of his most important epistemological views and, then, introduce their cases as educational fundamental rules.
  • Ahmad Rahdar Page 169
    Karel Rogers is known as one of the founders of the humanistic approach to psychology. According to his view, a fundamentally real life is that established on natural will of human being. Based on Karel Rogers‘ view, as a religious man always disregards his natural desire to attain Divine satisfaction, just at his fullest religious state, he becomes fully unfamiliar to himself. This point of view, neglecting the essential difference between natural life and human distinct natural life, has presented limit or ambiguous idea of some essential and necessary meanings for explaining human optional actions. For example, this view never can introduce a clear meaning on natural desire, the limitations producing perfection, love, law and so on. This paper has intended to introduce Rogers‘s view in brief and criticize it in detail.