اعتبارسنجی انگاره ستایش امام علی از خلیفه دوم بر پایه خطبه 228 نهج البلاغه

در خطبه 228 نهج البلاغه تعبیرهای ستایش گرانه و اوصاف مبالغه آمیزی به کار رفته که به گمان بعضی درباره خلیفه دوم بوده است. این احتمال موجب گردیده که شماری از بزرگان شیعه و سنی به نقد و بررسی این خطبه جنجال برانگیز بپردازند و درستی یا نادرستی این نظریه را مورد نقد قرار دهند. آن چه در این مقاله سامان یافته، بررسی خطبه یاد شده از سه منظر هویت شخصیت توصیف شده، صحت انتساب خطبه به امام علی† و نیز اعتبار سنجی تایید امام† نسبت به ستایش صورت گرفته است که با رویکردی تاریخی و متن شناسانه به بحث گذاشته شده است. با بررسی دیدگاه صاحب نظران فریقین و ارزیابی مصادر خطبه 228 این نتیجه به دست آمد که متن یادشده درباره خلیفه دوم وارد شده است، اما این تعابیر انشای علی† نبوده است، بلکه امام† آن را از زبان ندبه گر خلیفه (ابنه ابی حثمه) نقل نموده و برخلاف گمان برخی که این بازخوانی را نشانه تایید امام† دانسته اند، جملات مذکور به معنای تایید و یا تصدیق خلیفه از سوی امام† نبوده است.